پیش درآمدی بر استراتژی صنعت مخابرات

امروزه, کسی در مورد ضرورت تدوین استراتژی بری رشته هی مختلف صنعتی, حداقل در مقام سخن مخالفتی ابراز نمی کند اختلاف نظر اصلی در نحوة تلقی از این مقوله و میزان اهمیتی است که افراد مختلف که بری این موضوع قائل هستند

امروزه، کسی در مورد ضرورت تدوین استراتژی بری رشته‌هی مختلف صنعتی،‌ حداقل در مقام سخن مخالفتی ابراز نمی‌کند؛ اختلاف‌نظر اصلی در نحوة تلقی از این مقوله و میزان اهمیتی است که افراد مختلف که بری این موضوع قائل هستند. در این میان، صنعت مخابرات اهمیت ویژه‌ای دارد. در مطلب زیر، ‌مهندس زعفرانچی‌زاده، سردبیر ماهنامة صنایع الکترونیک، با نگاهی به صنعت مخابرات، به پیش‌زمینه‌های تدوین استراتژی صنعتی پرداخته است:

تدوین استراتژی توسعه صنعتی کشور، در حالی به بحث روز كشور تبدیل شده است كه سیصد سال از پیدایش اولین "مانوفاکتورها" (کارگاه‌های کوچک تک‌محصولی) در ایران در اواخر دوره آق‌قویونلوها و اوایل دوره صفوی و حدود سی سال از ورود کشورهای پیشرفته به عصر "فراصنعت" و آغاز یک دوره تاریخی شگفت‌انگیز و از نظر کیفی متفاوت در زندگی بشر می‌گذرد. البته، درحالیكه بحث محور بودن "کشاورزی" یا "صنعت" در توسعه کشور، هنوز بازار پررونق و داغی دارد، پرداختن به استراتژی صنعتی، قدمی رو به جلو تلقی می‌شود!

اما تدوین استراتژی صنعتی و به‌ویژه استراتژی صنعت مخابرات به پیش‌زمینه‌هایی نیاز دارد:

۱- نگرش تاریخی - جهان

در مرحلة اول، لازمة تدوین یک استراتژی موفق، داشتن نوعی نگرش "تاریخی- جهانی" است؛ به علاوه، در دورة فراصنعت و در عصر جهانی‌شدن، با دیدگاهی "ماقبل فراصنعتی" و بدتر از آن، "ماقبل صنعتی" و فقط با تكیه بر یک نگرش رشته‌ای- بخشی، نمی‌توان برای آیندة کشور، به ویژه در رشته‌ای مانند مخابرات که ماهیتاً "بین‌رشته‌ای" و "جهانی" است، برنامه‌ریزی کرد. لازمة این کار نه ‌فقط به‌روز بودن و درک مقتضیات منطقه‌ای و بین‌المللی، بلکه داشتن قدرت آینده‌نگری و آینده‌پژوهی در همة زمینه‌های علمی و تکنولوژیكی مرتبط است.

واقعیت این است که در قرن بیست و یکم، نمی‌توان بدون توجه به مقتضیات بین‌المللی و معادلات جهانی، برای یک کشور برنامه ریخت؛ باید جهانی اندیشید و منطقه‌ای عمل کرد.

۲- برنامه‌ریزی كلان‌نگر

در شرایط به هم‌ریختگی مرزهای علوم و تداخل آنها، افراد تک‌تخصصه (Especialist) نمی‌توانند حتی برای رشتة خود نیز استراتژی تدوین کنند؛ ما نیازمند افراد و یا بهتر بگوییم، تیم‌های جامع‌العلوم (Generalists) و کلان‌نگر هستیم که توان آینده‌نگری و آینده‌پژوهی نیز داشته باشند. این‌روزها، تدوین استراتژی برای یک رشته، بدون توجه به وضعیت رشته‌های دیگر، امری غیرممکن شده‌است. مثلاً مرز مخابرات و کامپیوتر تقریباً در حال از بین رفتن است و یا بدون توجه به وضعیت رشته‌های دیگر، نظیر فتونیک و نانوالکترونیک، تدوین چشم‌انداز برای مخابرات مشکل خواهد بود.

۳- برنامه‌ریزی‌های پویا

امروزه، رشد شتابان علم و فناوری، حجم دانش بشری را ظرف دو سال و در رشته‌های پیشرو، ظرف ۲۲ ماه، دو برابر می‌كند؛ چنین شرایط شدیداً متحولی كه بر جهان حاكم است، مقولة تدوین استراتژی را به چالش جدی کشیده است.

در شریط فعلی، به‌جی تدوین برنامه‌هی بلندمدت بیست‌وپنج‌ساله، ده‌ساله و حتی پنج‌ساله به مفهوم کلاسیک آن، سعی می‌شود به برنامه‌هی کوتاه‌مدت دینامیک و پویا که در تندپیچ‌ها و نقاط عطف تکنولوژیک، مورد بازنگری مجدد قرار می‌گیرند، پرداخته شود؛ چه، می‌دانیم که برخی محصولات، ظرف سه ماه طراحی و تولید می‌شوند و سه ماه بعد، به محض ورود رقبا به بازار، شرکت سازنده اولیه بازار آن محصول را ترک کرده، محصول جدیدتری عرضه می‌کند. به همین دلیل است که اکنون داشتن تفکر استراتژیک و نیز مدیریت استراتژیک، مورد تاکید قرار می‌گیرد و مفهوم برنامة استراتژیک نیز با توجه به شریط متحول شده‌ است.

۴- بلندهمتی در نوشتن برنامه

ماهیت داشتن استراتژی، با بلندپروازی و جاه‌طلبی و به بیان بهتر، داشتن همت بلند عجین است. اگر یك کشور و یا بخشی از یك كشور، هدفش را نیل به سطح قدرت‌های بزرگ جهانی قرار ندهد، به سطح قدرت‌هی متوسط جهان هم نخواهد رسید. البته اگر بخواهیم استراتژی روی کاغذ نماند، باید "عزم ملی" و "حمیت رشته‌ی" را بسته به موضوع استراتژی، پیش‌زمینة همت خود قرار دهیم.

۵- سازمان‌دهی ماتریسی

برای تدوین استراتژی یک رشته فراصنعتی و همچنین، برای پیشبرد یک رشته فراصنعتی، ساختار مجازی، مدیریت مشارکتی، کار گروهی و سازماندهی ماتریسی مورد نیاز است. هیچ سازمانی، هیچ شورایی، هیچ وزارتخانه و شرکتی، بدون تعامل با سیر ارگان‌های ذیربط دیگر، نمی‌تواند استراتژی موفقی را تدوین و اجرا کند. ازاین‌رو، برای تدوین استراتژی صنعت مخابرات، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی باید با یک ساختار تحول‌یافته، هماهنگی بین شوراهی عالی ذیربط (نظیر شورای عالی پژوهش و فناوری، شوری عالی انفورماتیک، کمیته هماهنگی امور صنعت الکترونیک کشور)، وزارتخانه‌های ذیربط (وزارت ICT، وزارت صنایع و معادن، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت دفاع)، مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، سازمان‌ها و شرکت‌هی دولتی و خصوصی و سندیکی صنعت مخابرات را برعهده بگیرد و تدوین استراتژی صنعت مخابرات را در زمینه‌هی کلان و کاربردی، با مشارکت لیه‌هی مختلف نهاد‌هی فوق پیش ببرد تا علاوه بر یجاد هم‌افزیی (synergy)، بری اجری آن نیز بسترسازی شده باشد.