مردی برای صلح و فرصتی برای بازی

سفر جیمی کارتر رئیس جمهور اسبق آمریکا و برنده جایزه صلح نوبل به خاورمیانه که با هدف تحرک بخشیدن به روند صلح و کاهش اختلافات بین جناح های فلسطینی انجام گرفته است, در بطن خود می تواند حامل فرصت بسیار مهمی برای سیاست بین المللی و منطقه ای باشد

سفر " جیمی کارتر " رئیس جمهور اسبق آمریکا و برنده جایزه صلح نوبل به خاورمیانه که با هدف تحرک بخشیدن به روند صلح و کاهش اختلافات بین جناح های فلسطینی انجام گرفته است، در بطن خود می تواند حامل فرصت بسیار مهمی برای سیاست بین المللی و منطقه ای باشد. وی که قرار است در روزهای آینده با سفر به دمشق با " بشار اسد " رئیس جمهور سوریه و "خالد مشعل" رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس دیدار نماید، از همان ابتدا با مخالفت کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا روبرو گردید که نتایج این دیدارها را برای خویش رضایت بخش نمی دانند.

بازیگران منطقه ای، آنان که هم اکنون در باد سیاست های واشینگتن بادبان برافراشته اند و چه آنان که با زورق های شکسته خویش از تصادم با صخره های سفید فراآتلانتیکی آسیب دیده اند، می بایست به تاثیر بیش از اندازه این شخصیت بین المللی و همچنین مواضع متفاوت و منصفانه وی در خصوص مسائل جهانی و منطقه ای واقف باشند. بن بست موجود در موقعیت صلح خاورمیانه و وحدت درون فلسطینی در شرایطی که شکاف سیاسی – اجتماعی، بازیگران متفاوت این صحنه را در یک آرمانخواهی تمامیت خواهانه در مقابل هم قرار داده است و هرگونه عقب نشینی در چارچوب سیاست های جاری و دیکته شده بیرونی برای آنان می تواند واجد تبعات منفی متعددی تلقی شود، اهمیت این سفر را دو چندان کرده است. اهمیت نقشی که جیمی کارتر در وضعیت کنونی می تواند در خصوص صلح خاورمیانه و اختلافات درونی فلسطین ایفاء کند با توجه به انزوای تقریبا مطلق حماس و شکاف های منطقه ای، قادر است نظم بازی یک طرفه فعلی و چینش یکسویه بازیگران را دگرگون کرده و کلید بازگشائی قفل زنگ زده کنونی تلقی شود. رئیس جمهور اسبق ایالات متحده به طور کلی با رئیس جمهور کنونی این کشور متفاوت بوده و سیاست های آنان نیز در دو جهت متفاوت جریان دارد، در دیدگاه اولی انصاف، چند سویه بودن و بازی مبتنی بر برد – برد مد نظر قرار دارد و در نگاه دوم اعمال هژمونی یکجانبه، انزوای مخالف و بازی در قالب برد – باخت تعیین کننده میدان سیاسی منازعه می باشد. همان گونه که پذیرش وضعیت دومی برای بازیگران در انزوا قرار داده شده فعلی بسیار سخت و تحمل ناپذیر خواهد بود، رویکرد مثبت نسبت به موقعیت اولی می تواند نظام این بازی یکطرفه را در چارچوب یک بازگشت آبرومندانه به روند صلح و اجتناب از چینش دومینوئی رقیب به هم بزند. در شرایط فعلی و سیاست جاری در مورد صلح خاورمیانه که تحت روند "صلح مسلح" و شکاف درونی رقم خورده است و تمام امیدهای بعد از برگزاری کنفرانس آناپولیس تقریبا به یاس تبدیل شده است، سفر کارتر و استفاده درست از این فرصت توسط خالد مشعل قادر است نظم بازی کنونی را به هم زده و بدون هیچ هزینه ای موقعیت متوازن قبلی و خروج از انزوا را به همراه داشته باشد.

جیمی کارتر به عنوان یکی از منتقدین جدی سیاست های جورج بوش و رژیم اسرائیل در طی سال های اخیر کاملا شناخته شده است و جدی گرفتن وی در این سفر از سوی جنبش حماس می تواند ضربه سختی به مواضع سرسختانه و یکجانبه کاخ سفید و تل آویو در خصوص روند صلح تلقی شود. سیاست ورزی و نقش آفرینی یک حزب سیاسی در محیط داخلی و ژئوپلتیک بیرونی اقتضاء می کند که فرصت ها و تهدیدات را به موقع شناسائی و به فراخور زمان و ژلاتینی بودن تاثیرات این تاکتیک ها در قالب یک استراتژی کلان عکس العمل درست انجام داد. در دنیای سیاست هیچ امر ثابت و مطلقی وجود ندارد و انعطاف پذیری، حتی بدون عقب نشینی از اصول بنیادین، بدیهی ترین اصل به شمار می آید که به همین دلیل سیاستمدار هیچگاه از قبل راه و میدان بازی را برای خود نخواهد بست. چنانچه دیدار بین کارتر و مشعل در دمشق انجام گیرد، این فرصت می تواند برای جنبش حماس و حتی حامیان بیرونی آن حامل ارسال یک پیام مثبت به جامعه جهانی در مورد نقش مثبتی که می توانند در امور مربوط به صلح ایفاء کنند به همراه داشته باشد. این‌که در چارچوب بازی دیگران و رقیب، همیشه به ناچار تن به بازی داد، بدترین و پرهزینه ترین گزینه ای است که با روح سیاست خردورزانه و مصلحت اندیشی منافات دارد. این موضوع را رقبای حماس از جمله کاخ سفید و رهبران تل آویو به درستی می دانند و به همین دلیل از همان ابتدا توسط وزارت خارجه واشینگتن و رژیم اسرائیل به کارتر نسبت به مذاکره با خالد مشعل هشدار داده شده و سفر وی با بی اعتناعی چندان جدی گرفته نشده است. در چنین وضعیتی یک اقدام درست از سوی جنبش حماس و رهبری آن در ارتباط با مذاکره با کارتر می تواند برگ برنده ای در دستان جناح منزوی شده در ساختار فلسطینی به حساب آید. از سوی دیگر فرصت میانجی گری رئیس جمهور اسبق آمریکا با توجه به شخصیت مستقل وی قادر است به شکاف درونی در جامعه فلسطینی پایان داده و راه را برای وحدت دوباره سرزمینی و ساخت سیاسی آن باز کند. باید به انتظار نشست و در روزهای آینده نقشی که بازیگران متفاوت منطقه ای و بین المللی در مورد سفر کارتر به خاورمیانه ایفاء می کنند را دید تا بتوان گفت این سفر فرصت قابل استفاده یا این‌که تاییدی برای تهدیدات در پیش رو بوده است.

اردشیر زارعی قنواتی