اسلام و سکولاریزم ترکی

در نگاه دکتر میرقاسم مؤمنی, رییس مؤسسه پژوهشی چشم انداز ابرار نوین, ترکیه آرام آرام به سمت اصلاحات بنیادین پیش می رود ولی ارتش می تواند چالش هایی را ایجاد کند

در نگاه دکتر میرقاسم مؤمنی، رییس مؤسسه پژوهشی چشم‌انداز ابرار نوین، ترکیه آرام آرام به سمت اصلاحات بنیادین پیش می‌رود. ولی ارتش می‌تواند چالش‌هایی را ایجاد کند.

حزب عدالت و توسعه ترکیه برای سومین دوره متوالی توانست کرسی حاکمیت را در این کشور در اختیار بگیرد و رجب طیب اردوغان، نخست وزیر فعلی این کشور، همچنان در عرصه سیاست گذاری در ترکیه باقی ماند. با نگاهی به نظام سکولار سیاسی حاکم بر این کشور مهم منطقه،

باید گفت ضرورت بازبینی در قانون اساسی این کشور بیش از پیش احساس می‌شود. پیروزی حزب اسلام‌گرای توسعه و عدالت نشان از آن دارد که مبانی نظری شرکت کنندگان در انتخابات این کشور با آنچه در متون قانون اساسی آمده متفاوت و حتی مغایر است. این موضوع را می‌توان از آمار رو به رشد پیروزی‌هایی دریافت که از صندوق‌های انتخابات بیرون می‌آیند. حزب اردوغان در انتخابات قبلی توانسته بود ۴۷ درصد کرسی‌های پارلمان را از آن خود کند و در انتخابات اخیر این رقم به بیش از ۵۰ درصد رسیده است.

قانون اساسی ترکیه، کشور را سکولار می‌پندارد و شعائر مذهبی را در آن نمی‌پسندد، در حالی که افکار عمومی به عکس این دیدگاه رأی داده‌اند. مطابق قانون اساسی ترکیه، دولت نمی‌تواند برنامه‌هایی را رواج دهد که این اصل قانون اساسی را زیر سؤال ببرند و لذا دیوان عالی این کشور قادر است در صورتی که نظام حاکم در جهت عکس قانون عمل می‌کند، به آن اخطار دهد و حتی صلاحیت دولتمردان را رد کند. اما موضوع این است که اردوغان برای اصلاح قانون اساسی در این کشور، لااقل به دو سوم آرای پارلمان نیازمند است و او چنین رأیی را در اختیار ندارد. پس فعلاً نمی‌توان انتظار شق‌القمر را در این کشور داشت.

● ترکیه و چشم‌انداز آینده

اما سؤال این است که ابزار حزب عدالت و توسعه برای در اختیار گرفتن آینده سیاسی این کشور چیست؟

ترکیه در حال حاضر و در خلال ۸ سال گذشته از ابعاد اقتصادی و سیاست خارجی توانسته توجه کشورهای منطقه و جهان را به خود جلب کند. این کشور در حال تبدیل شدن به مرکز گفت‌وگوهای بین‌المللی انرژی برای اروپا است و از این منظر چشم امید غربی‌ها به تصمیماتی است که رهبران سیاسی آن می‌گیرند. ترکیه موفق شده به گروه ۲۰ بپیوندد و شانزدهمین اقتصاد برتر جهان شود. تحت لوای سیاست‌های هوشمندانه دولت در سال‌های اخیر، ترکیه توانسته به عضویت شورای امنیت درآید و در تصمیمات مهم منطقه‌ای دخالت کند. سیاستی که دولت در حال حاضر در پیش گرفته، سیاست به صفر رساندن مشکلات است و در این شرایط می‌توان امیدوار بود که جایگاه سیاسی آینده حزب عدالت و توسعه مستحکم‌تر از پیش باشد.

در عین حال، روابط ترکیه با کشورهای همسایه آن بسیار بهتر از گذشته است و این کشور توانسته به عنوان یک شریک اقتصادی و سیاسی با آمریکا نقش فعالی را در این زمینه ایفا نماید. در این بین، ارتباطات صمیمانه کشورمان و ترکیه و همکاری‌های دو کشور در عرصه‌های اقتصادی و انرژی از سطح نسبتاً خوبی برخوردار است. به علاوه، ترکیه با عراق نیز روابط دوستانه‌ای ترتیب داده است و همکاری‌های خوبی را در زمینه مبارزه با تروریزم بین‌المللی و طالبان با افغانستان دارد. همه این موارد تأکیدی دوباره بر نقش ترکیه در ثبات منطقه است.

بر اساس همین تحلیل ساده باید گفت امکان ارتقای جایگاه این حزب و در عین حال، زمینه‌های تغییر الگوی سیاسی حاکم بر این کشور در آینده فراهم است و می‌توان چنین گفت که دهه آتی ترکیه بسیار متفاوت‌تر از دهه کنونی آن است و ظهور تفکرات اسلامی و حاکمیت ایدئولوژیک در این کشور بعید نیست.