رژیم ضد سرفه

توصیه های تغذیه ای دکتر سعید حسینی و برلیانت بزرگمهر به آنهایی که زیاد سرفه می کنند

سرفه کلافه‌کننده‌ است و علاوه بر خود آدم، اطرافیان را هم آزار می‌دهد. حالا این سرفه اگر مزمن شود واقعا اذیت‌کننده است. شاید شما هم تجربه سرفه‌های طولانی‌مدت را داشته باشید یا در اطرافیان‌تان این مشکل را دیده باشید. این جور مواقع، هرکسی یک روش درمانی پیشنهاد می‌کند؛ از داروهای گیاهی و شیمیایی گرفته تا رژیم‌ها و پرهیزهای عجیب و غریبی که بعضا هیچ پایگاه علمی هم ندارند. در این گزارش می‌خواهیم ببینیم اصلا رابطه‌ای بین سرفه‌های مزمن و نوع تغذیه وجود دارد یا نه؟ و اصلا برای خلاصی از سرفه، چه نوع رژیم غذایی توصیه می‌شود؟

سرفه علت‌های مختلفی دارد. دکتر سعید حسینی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، معتقد است قبل از اینکه پرهیز یا مصرف غذای خاصی را برای سرفه تجویز کنیم، باید تشخیص بدهیم که سرفه به چه علتی شروع شده؛ به عنوان مثال، بعضی از سرفه‌های مزمن که به آسم منجر می‌شوند زمینه آلرژیک دارند: «اگر آسم، آسم آلرژیک باشد فرد باید از همان ماده آلرژنی که ریه و گلویش را تحریک می‌کند، بپرهیزد که ممکن است اجسام خارجی، گرد و غبار، عطر یا گل و گیاه یا برخی منابع غذایی باشد. مواد غذایی آلرژی‌زا هم برای افراد مختلف، متفاوت‌اند. ممکن است بعضی افراد به برخی مواد غذایی آلرژی داشته باشند و برخی دیگر، به مواد غذایی دیگری. اما اگر بحث آلرژی در میان باشد معمولا پزشک فهرست بلندبالایی از موادغذایی آلرژی‌زا به فرد می‌دهد؛ مثل ماهی‌ها، برخی مغزها، ادویه‌جات، میوه‌هایی از قبیل توت‌فرنگی ، انگور، خربزه، انبه و موز. حالا فرد الزاما به همه اینها آلرژی ندارد ولی با مدتی پرهیز از این مواد، اگر سرفه‌اش خوب شد، معلوم می‌شود که منشاء آلرژی‌اش، مواد خوراکی است.»

● بحث رژیم و سرفه‌های مزمن

سرفه‌های مزمن ممکن است به علت برونشیت باشد که معمولا در افراد سیگاری که به مدت طولانی سیگار می‌کشند، اتفاق می‌افتد. در این جور سرفه‌ها پرهیز از مواد غذایی چندان تاثیری ندارد اما همیشه و در هر بیماری ریوی (به خصوص برونشیتی و آسمی)، بیمار در بازدم یا در خروج هوا مشکل بیشتری دارد. برای همین، گاز دی‌اکسید کربن که باید به طور طبیعی توسط بازدم از بدن خارج شود، در بدن باقی می‌ماند. پس بهتر است این بیماران غذاهایی مصرف کنند که دی‌اکسید کربن کمتری تولید می‌کنند؛ مثلا غذاهایی که چربی بیشتری دارند. البته دکتر حسینی تأکید می‌کند که این توصیه‌ها کلی نیست و نمی‌توان در مورد همه آسمی‌ها یا کسانی که مشکل ریوی دارند به کار برد چون غذایی که برای ریه یک نفر خوب است ممکن است برای قلب‌اش ضرر داشته باشد.

● باید سیستم ایمنی را با غذا تقویت کرد

برلیانت بزرگمهر، مسوول کمیته آموزش همگانی انجمن تغذیه ایران، سرفه‌های مزمن را به چند دسته تقسیم می‌کند: «می‌توان از روی نوع سرفه تا حدی تشخیص داد که علت‌اش چیست؛ برای مثال تک‌سرفه‌های خشک معمولا آلرژیک هستند، در حالی که سرفه‌های خلط دار اکثرا به ناراحتی ریه یا بیماری سینوزیت مربوط می‌شود. دلیل سرفه هرچه باشد ما می‌توانیم با بالا بردن قدرت ایمنی بدن میزان ابتلا به عفونت‌ها وآلرژی‌ها و در نتیجه سرفه را کاهش دهیم.»

او معتقد است که تغذیه ناکافی و نامناسب می‌تواند باعث ضعف ایمنی بدن و تشدید سرفه‌های مزمن شود: «باید در رژیم غذایی‌مان موادی را که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود، بیشتر بگنجانیم؛ از قبیل پروتئین، چون سلول‌های بدن ما بعد از آب عمدتا از پروتئین تشکیل شده‌اند و اگر به اندازه کافی به بدن ما نرسد و یا ارزش بیولوژیک پروتئین پایین باشد، سلول‌های ایمنی بدن ضعیف خواهند شد. انرژی از دیگر فاکتورهای موثر در حفظ قدرت ایمنی است که متأسفانه بعضی‌ها با گرفتن رژیم‌های لاغری غلط و کم کالری، قدرت ایمنی بدن‌شان را پایین می‌آورند و بیشتر از بقیه در معرض عفونت‌های مختلف از جمله عفونت‌های تنفسی قرار می‌گیرند.»

● بخورنخورهای سرفه

ماده مغذی دیگری که برلیانت بزرگمهر، مصرف مستمر آن را توصیه می‌کند، ویتامین A است که به‌خصوص برای تقویت دستگاه تنفسی و سلول‌های مخاطی بسیار موثر بوده و کمبودش می‌تواند موجب ایجاد عفونت‌های مکرر و طولانی تنفسی شود. ویتامین C و روی هم از دیگر فاکتورهای غذایی تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن هستند که در منابع حیوانی از قبیل انواع گوشت، لبنیات، تخم‌مرغ و منابع گیاهی مثل حبوبات، غلات و مغزدانه‌ها مثل آجیل به وفور یافت می‌شوند. این متخصص برای کسانی که به سرفه‌های مزمن مبتلا هستند، توصیه می‌کند که از غذاهای سرخ‌کردنی و سنگین و همچنین غذاهای محرک حنجره، ادویه‌های تند و مواد غذایی ترش پرهیز کنند اما بعضی از باورهای رایج از قبیل مضر بودن ماست برای سرفه را تأیید نمی‌کند و می‌گوید: «اتفاقا ماست به دلیل پروتئینی که دارد برای افرادی که دچار سرفه هستند، خیلی هم مفید است؛ البته مشروط بر اینکه چرب و ترش نباشد.»

● بعضی داروها سرفه را بدتر می‌کنند

گاهی سرفه‌های مزمن به اشتباه آسم تشخیص داده می‌شوند، در حالی که عامل اصلی، بازگشت غذا به دهانه مری (ریفلاکس) است. در این موارد اگر تشخیص اشتباه داده شود داروهایی که برای آسم تجویز می‌شوند، چون گشاد‌کننده برونش هستند، ریفلاکس را تشدید و سرفه را بیشتر می‌کنند. پس در این گونه موارد تشخیص درست بسیار مهم است و اگر مشخص شد که سرفه به دلیل این اختلال گوارشی است باید از همه مواردی که باعث تشدید آن می‌شوند، دوری کرد. یعنی بعضی از سرفه‌های به ظاهر آسمی هم ممکن است به دلایل دیگری مثل ریفلاکس معده باشند که در این صورت باید از اقداماتی که این عارضه را تشدید می‌کند، پرهیز کرد؛ از قبیل خواب بلافاصله بعد از غذا، خوردن شکلات، قهوه، نسکافه، نوشابه و چای و همین‌طور خوردن غذاهای چرب که در مورد سرفه‌های صرفا آسمی گفته بودیم مفید است ولی در این جا اصلا توصیه نمی‌شود.