آب تنی و ایمنی

با گرم شدن هوا, بازار آب تنی هم رونق می گیرد آنها كه به رودخانه و دریا دسترسی دارند, تن به طبیعت می سپارند آنها كه ندارند, به استخرهای شخصی یا عمومی بسنده می كنند شنا نه تنها ورزشی سودمند است بلكه یكی از مفرح ترین سرگرمی ها هم به حساب می آید اما این فعالیت شادی بخش می تواند خطراتی به همراه داشته باشد و حتی ـ در صورت بی احتیاطی ـ تلفات جانی به جا بگذارد

با گرم‌شدن هوا، بازار آب‌تنی هم رونق می‌گیرد. آنها كه به رودخانه و دریا دسترسی دارند، تن به طبیعت می‌سپارند. آنها كه ندارند، به استخرهای شخصی یا عمومی بسنده می‌كنند. شنا نه تنها ورزشی سودمند است بلكه یكی از مفرح‌ترین سرگرمی‌ها هم به حساب می‌آید اما این فعالیت شادی‌بخش می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد و حتی ـ در صورت بی‌احتیاطی ـ تلفات جانی به جا بگذارد.

● شنا در یك نگاه

چگالی بدن انسان شبیه به آب است. وقتی بدن داخل آب قرار می‌گیرد توسط آب محافظت می‌شود و مفاصل و استخوان‌ها كمترین فشار ممكن را متحمل می‌شوند. در شنا، قسمت‌های فوقانی بدن بیشتر از دیگر قسمت‌ها درگیر فعالیت می‌شوند. شنا یكی از عالی‌ترین فعالیت‌های ورزشی به شمار می‌آید، برای سلامت روحی و جسمی بسیار سودمند است و به دنبال بسیاری از بیماری‌ها و در دوره بازتوانی توصیه می‌شود.

شنا یك فعالیت هوازی است چون به‌دلیل تحرك مداوم بدن، ماهیچه‌ها به‌طور پیوسته و ثابت به اكسیژن نیاز دارند. البته وقتی شناگر مشغول انجام شنای سرعت در مسافت كوتاه است، ماهیچه‌ها طبیعتا به شكل بی‌‌هوازی عمل می‌كنند. شنا هم مانند دیگر ورزش‌های هوازی، باعث كاهش آثار زیان‌بار استرس می‌شود. این ورزش نه تنها برای عموم و برای حفظ سلامت عمومی بدن توصیه می‌شود بلكه در بیماری‌های خاصی مانند هموفیلی كه بیمار نمی‌تواند فعالیت‌های پرخطر را انجام دهد، یك موهبت به شمار می‌رود. شنا یكی از مناسب‌ترین ورزش‌‌ها برای كاهش كمردرد نیز هست و باعث تقویت عضلات كمر می‌شود.

شنا را نمی‌شود تنها یك فعالیت ورزشی به‌حساب آورد. درواقع شنا بیشتر از هر چیز دیگر، جنبه تفریحی دارد و یكی از مفرح‌ترین سرگرمی‌ها به حساب می‌آید. شنا می‌تواند جنبه كاری و حرفه‌ای نیز داشته باشد. صیادان مروارید و صدف، غواصان آموزش دیده نظامی، ناجیان غریق و فیلم‌بردارانی كه در زمینه‌های آموزشی كار می‌كنند، از این دسته‌اند.

● شنا در تاریخ

در جنوب غربی مصر، در نزدیكی شهر سوره، غاری وجود دارد كه به آن <غار شناگران> می‌گویند. داخل این غار نقاشی‌هایی به چشم می‌خورد كه مربوط به عصرحجر است و انسان‌های نخستین را در حال شناكردن نشان می‌دهد. انسان اولیه بنا بر احتیاجات خود ـ چه برای شكار چه برای فرار از خطر ـ مجبور به یادگیری و ممارست در امر شنا بوده است. نوشته‌هایی از ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در دست است كه نشان می‌دهد در آن زمان نیز شنا از مقبولیت زیادی برخوردار بوده است. در طول تاریخ، همیشه آشنایی با شنا یك مزیت محسوب می‌شده ‌و به علت نیازها و ارتباط ‌تنگاتنگ شنا با حفظ حیات و سلامت، در اسلام توصیه فراوانی به فراگیری شنا و آموزش آن به فرزندان شده است.

در سال ۱۵۳۸ میلادی، نیكولاس وینمان كه استاد زبان‌شناسی بود، اولین كتاب جامع پیرامون شنا را نوشت. حدود ۲۵۰ سال بعد حول و حوش سال ۱۸۰۰ میلادی، اولین رقابت‌های شنا در اروپا برپا شد.

در ایران، به دنبال ورود مهندسان انگلیسی شركت نفت، اولین استخر استاندارد شنا در مسجدسلیمان احداث شد. اولین استخر شنای ۵۰ متری تهران نیز در سال ۱۳۱۹ در ورزشگاه شهید شیرودی (امجدیه سابق) ساخته شد.

● تهدیدهای آبی

شنا هم مانند دیگر فعالیت‌های تفریحی و ورزشی، خطراتی به همراه دارد كه می‌شود آنها را به چند دسته كلی تقسیم كرد:

الف) خطر غرق‌شدگی كه جدی‌ترین خطر شنا به حساب می‌آید.

ب) عوارض ناشی از تماس بدن با آب شامل:

۱) غرق‌شدگی ثانویه كه طی آن آبی كه پیشتر وارد ریه‌ها شده، شخص را دچار آسیب‌های جدی و مرگبار می‌كند.

۲) نشانگان استنشاق آب شور.

۳)شوك حرارتی ناشی از شیرجه به داخل آب سرد كه می‌تواند باعث ایست قلبی شود.

۴) گوش شناگر یا گوش موج‌سوار كه طی آن یك برجستگی استخوانی (اگزوستوز) در داخل مجرای گوش به تدریج رشد می‌كند و بزرگ می‌شود. علت تشكیل این بافت استخوانی، پاشیده شدن آب به داخل مجرای گوش است. تكرار این عمل در درازمدت باعث شكل‌گیری این بافت استخوانی نابجا می‌شود.

پ) قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی شامل:

ت كلر كه برای ضدعفونی كردن آب استخر مورد استفاده قرار می‌گیرد باعث افزایش pH آب می‌شود. اگر افزایش pH به شكل كنترل‌نشده باشد، باعث بروز مشكلات چشمی و پوستی می‌شود.

ج) استنشاق كلر از سطح آب می‌تواند در درازمدت ریه‌ها را اذیت كند، به‌خصوص در مبتلایان به آسم.

چ)كلر می‌تواند روی رنگ مو هم تاثیر بگذارد. در اثر مواجهه طولانی‌مدت با كلر، موی بور به رنگ سبز متمایل می‌شود، موی قهوه‌ای بی‌رنگ می‌شود و به سمت بور شدن پیش می‌رود. به علاوه، كلر به ساختار مو آسیب وارد می‌كند، آن را چین‌دار و مجعد می‌كند و می‌تواند در درازمدت باعث ریزش آن شود.

ح) عفونت:

آب، محیط خوبی برای بسیاری از باكتری‌ها، انگل‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌هاست. اختلالات روده‌ای مانند حصبه، شبه‌حصبه، اسهال، ‌ناراحتی‌های معدی، عفونت چشم و گوش و بیماری‌های پوستی نظیر عفونت‌های قارچی و زردزخم، از طریق آب به راحتی قابل انتقالند.

د)هپاتیت A می‌تواند از طریق استخرهای آلوده به افراد منتقل شود. عامل این بیماری گوارشی كه یك ویروس است می‌تواند به‌راحتی از طریق دهانی‌ـ ‌مدفوعی به افراد سرایت كند. نه فقط آب آلوده، بلكه رختكن‌ها، حمام استخر و دمپایی‌های مشترك نیز می‌توانند باعث انتقال این ویروس باشند.

ذ) بعضی از عوامل بیماری‌زا، مانند كریپتوسپوریدیوم، در برابر كلر مقاومند و می‌توانند متعاقب بلع آب باعث بروز بیماری‌های گوارشی و ایجاد اسهال شوند.

س) گوش از جمله اعضایی است كه در معرض تهاجم عوامل عفونی داخل آب قرار می‌گیرد. مجرای خارجی گوش و همچنین گوش میانی، دو قسمتی هستند كه زیاد دچار این نوع عفونت می‌شوند.

ص) اگر غلظت كلر به‌درستی كنترل نشود، ممكن است حتی در درازمدت باعث برونشیت مزمن شود.

● خطرات ناشی از نحوه عملكرد شناگر:

۱) ورزش شنا نیاز به محدوده وسیعی از حركات مفصلی به ویژه در مفصل شانه دارد. این ورزش تركیبی از انعطاف پذیری، كشش و تكنیك است كه اگر یكی از این سه عامل مختل شود، شناگر درمعرض آسیب‌دیدگی قرار می‌گیرد. شانه، زانو، ساق پا، آرنج و پشت به ترتیب محل‌های بروز آسیب در ‌شناگران هستند.

۲)فعالیت مفرط در آب می‌تواند در درازمدت یا حتی كوتاه مدت دردسرساز شود. شنای زیاد در سبك موسوم به پروانه می‌تواند به بروز كمردرد یا درد شانه منجر شود. در شنای نوع سینه، شناگر ممكن است به درد زانو و ران دچار شود. در نوع آزاد و پشت، درد شانه كه ناشی از تاندونیت است ایجاد می‌شود.

۳) تهویه ریوی بیش از حد (هیپرونتیلاسیون:) شناگران برای افزایش مدت زمانی كه زیر آب سپری می‌كنند، قبل از رفتن به زیر آب اقدام به تنفس‌های بلند و متعدد می‌كنند. به این ترتیب میزان دی‌اكسید كربن خون به سرعت پایین می‌آید و هنگامی كه شخص زیر آب است، مكانیسم شروع فوری تنفس سركوب می‌شود. عدم تنفس به موقع باعث كاهش سطح هوشیاری شناگر در زیر آب می‌شود.

ًض) خطرات محیطی (جریان آب و وضعیت جوی:)

۱) جزر و مد، جریان‌های زیرآبی و شدت گرفتن جریان آب در رودخانه‌ها می‌توانند باعث خسته شدن شناگر شوند، او را به خطر بیندازند و به زیر آب فرو ببرند.

۲) باد هم می‌تواند موج‌ها را تقویت كند و شناگر را از مسیرش منحرف سازد.

۳) كاهش شدید دمای بدن (هیپوترمی) به دلیل سردی آب باعث خستگی سریع و از دست رفتن هوشیاری می‌‌شود.

۴)شدت آفتاب سوختگی در اثر انعكاس نور از سطح آب و نیز به‌دلیل فقدان لباس كافی تشدید می‌شود. این امر در بلندمدت به شكل‌گیری سرطان پوست كمك می‌كند.

ع) اشیای موجود در آب:

برخورد شناگر با موانع داخل آب هم می‌تواند خطرساز باشد. این موانع ممكن است اشیایی باشد كه به داخل آب انداخته شده (شیشه شكسته، تكه چوب، قوطی كنسرو) و یا اشیایی باشد كه از قبل در آب وجود داشته (گیاهان دریایی، سنگ.) برخورد با قایق، كشتی، دیواره استخر یا حتی برخورد با دیگر شناگران حاضر در آب هم می‌تواند آسیب‌رسان باشد. موجودات خطرساز دریایی - از مار و مرجان گرفته تا كوسه - را هم به این فهرست اضافه كنید.

● شنا به ۱۲ شرط

۱) از شنا ‌كردن در آب‌های آلوده جدا پرهیز كنید.

۲) حتما استخرهای مطمئن و تحت نظارت مراكز بهداشتی را برای شنا انتخاب كنید.

۳) قبل از ورود به استخر و بعد از خروج از محوطه استخر حتما دوش بگیرید و بدن خود را به طور كامل شستشو بدهید.

۴) بهتر است بعد از دوش ‌گرفتن و قبل از ورود به استخر پای خود را در حوضچه‌های محتوی مواد ضدعفونی ‌استریل كنید.

۵) حتما قبل از ورود به استخر، مثانه خود را خالی كنید.

۶) هرگز از وسایل مشترك یا كرایه‌ای برای شنا استفاده نكنید.

۷) بهتر است از عینك‌های مخصوص شنا استفاده كنید.

۸) اگر از لنز تماسی استفاده می‌كنید، قبل از ورود به آب آن را دربیاورید.

۹) نرم كردن پوست به خصوص در كسانی كه دچار خشكی ‌پوست هستند اصل مهمی است كه نباید فراموش شود.

۱۰) به یاد داشته باشید كه در استخرهای سرپوشیده از مشكل آفتاب‌سوختگی درامان هستید. به‌علاوه، كلر در استخرهای روباز زودتر تجزیه می‌شود و به همین دلیل آب این استخرها زودتر آلوده می‌شود.

۱۱) به هیچ عنوان بعد از خارج شدن از آب، گوش خود را دستكاری نكنید حتی با گوش‌پاك‌كن. تمیز كردن گوش ‌با گوش‌پاك‌كن و خارج كردن لایه‌های چربی خاصی كه به رنگ زرد كهربایی ‌است، موجب می‌شود كه گوش، سد دفاعی خود را از دست بدهد و راه ورود عفونت به گوش فراهم شود.

۱۲) لباس‌هایی را كه در استخر استفاده كرده‌اید، خوب بشویید و خشك كنید.

● حداقل‌هایی كه استخردارها باید رعایت كنند

در بسیاری از استخرها نكات بهداشتی رعایت نمی‌شود. تحقیقی كه مدتی پیش از چند استخر بزرگ و پرمراجعه تهران به عمل آمده بود نشان می‌داد كه تعویض آب در بسیاری از این استخرها تنها یك‌بار در سال انجام می‌شود. هرچند كلر برای ضد عفونی كردن استخرها لازم است اما نمی‌شود آن را جایگزین تعویض آب به‌موقع ‌استخرها كرد. بعضی‌ها برای صرفه‌جویی در مصرف آب، كلر زیادتری به آن اضافه می‌كنند ‌كه این امر می‌تواند موجب بروز مشكلات متعددی برای شناگران شود.

متولیان استخر باید حداقل‌های زیر را درنظر داشته باشند:

۱) معیارهای پاكیزگی آب استخرهای شنا ‌باید شبیه و نزدیك به آب آشامیدنی باشد.

۲) توزیع و استفاده از ‌وسایلی مانند مایو، حوله، كلاه، دمپایی، بینی‌بند و برس مشترك در استخرها ‌ممنوع است.

۳) نصب دستگاه كلرزنی و سیستم تصفیه آب در استخرها الزامی است.

۴) كلر باقی‌مانده باید بین ‌۱ تا ۵/۳ میلی‌گرم در لیتر، pH آب باید بین ۲/۷ تا ‌۸ و درجه حرارت آب باید حدود ‌۲۵ درجه سانتیگراد حفظ شود. این اندازه‌گیری‌ها باید طی شبانه‌روز چند نوبت انجام بگیرد.

۵) تعداد نفرات استفاده كننده از استخر باید به گونه‌ای باشد كه برای هر شناگر حداقل ‌۵/۱ مترمربع سطح ‌فراهم باشد.

۶) حضور ناجیان غریق متبحر در استخرها الزامی است.

۷) استخرها باید مجهز به نرده‌های محافظ باشند.

دكتر رضا كیاسالار

---