ریشه یابی نیاز انسان به دعا

پیامبران و ائمه اطهار ع پیوسته دست دعا و نیاز به سوی الله بلند می کردند و دائم در قیام و سجود و در حال نیایش بودند و به همین دلیل به درجات عالیه رسیدند دعا به معنی ندا, استدعا و استغاثه است, چنانکه در کتب لغت هم این معانی مورد اشاره است

پیامبران و ائمه اطهار(ع) پیوسته دست دعا و نیاز به سوی الله بلند می‌کردند و دائم در قیام و سجود و در حال نیایش بودند و به همین دلیل به درجات عالیه رسیدند. دعا به معنی ندا، استدعا و استغاثه است، چنانکه در کتب لغت هم این معانی مورد اشاره است. در قرآن مجید هم در آیه ۳ سوره مریم به حالات حضرت زکریا(ع) اشاره دارد و می‌فرماید پروردگار خود را به طور آهسته ندا کرد که همان دعا به درگاه خداوند متعال است.همچنین خداوند حالات رزمندگان جنگ بدر را بیان می‌کند و در آیه ۹ سوره انفال می‌فرماید (به یاد آرید) هنگامی که استغاثه و زاری به پروردگار خود می‌کردید، پس دعای شما را اجابت کرد که من سپاهی منظم از هزار فرشته به مدد شما می‌فرستم.

چون بشر از هر نظر ناتوان محض، بیچاره، ضعیف و نادان بوده و از طرفی در محیطی زندگی می‌کند که محل حوادث و هدف بلاها و عوارض جسمی و روحی است و با توجه به اینکه آرزوی او ترقی و تکامل و رسیدن به کمالات دنیوی و اخروی است و بالاترین هدفش آن است که به درجه اعلایی از انسانیت و عبودیت برسد چاره‌ای ندارد جز آنکه به ذیل عنایت خدایی چنگ زند که از هر نظر قادر و غنی و عالم و محیط بر همه چیز و غالب بر هر چیز و مسلط بر هر چیزی است. بدون شک کسانی که عقیده دارند باید فقط کار کرد نه دعا، باید فقط جنگید نه دعا، باید سرمایه تهیه کرد نه دعا، باید درس خواند و زحمت کشید نه دعا در اشتباه هستند، همان طور که افرادی که می‌گویند باید فقط دعا کرد تلاش به درد نمی‌خورد، قیام فایده ندارد، جنگ و رزم چیزی عاید ما نمی‌کند، عالم شدن با درس و زحمت نیست، تحصیل ثروت با کسب و تجارت نمی‌باشد و خلاصه رسیدن به کمالات با رنج و تلاش نیست در اشتباه فاحش هستند.

بر اساس قرآن، روایات و عقل راه صحیح هیچ کدام از دو راه بالا نیست بلکه راه سومی است و آن این است که در هر کاری و در رسیدن به هر هدفی و به هر کمالی، هم سعی و کوشش لازم است و هم دعا، در پیشرفت و پیروزی بر دشمن هم تهیه قوا و ترتیب قشون و تجهیز نیرو لازم است و هم دعا، در درس هم زحمت و رنج فراوان لازم است و هم دعا و در تحصیل ثروت و به دست آوردن مال هم تلاش لازم است و هم دعا؛ زیرا با تجربه ثابت شده که هر دوی آنها چون دو بال پرنده است که از یکی، به تنهایی کاری ساخته نمی‌شود. مثلا در باب جنگ و جهاد بر اساس آیه ۱۰ سوره قمر پیامبر(ص) در جنگ خدای خود را خواند که پروردگارا! من مغلوب گشته ام پس از دشمن انتقام مرا بگیر. یا مثلا در باب علم آموزی، این مضمون روایت شده که زگهواره تا گور دانش بجوی.در خصوص تحصیل ثروت روایات بسیاری وارد شده است به طوری که از امام صادق(ع) روایت شده که خداوند به داوود(ع) وحی کرد که تو خوب بنده‌ای هستی، اگر از بیت المال نمی‌خوردی و با دست خود چیزی انجام می‌دادی. حضرت فرمود داوود(ع) گریان شد خداوند به آهن وحی نمود که برای بنده ام داوود نرم شو! خداوند آهن را برایش نرم کرد و هر روز یک زره می‌ساخت و به هزار درهم می‌فروخت سیصدو شصت زره ساخت و آن را به سیصدو شصت‌هزار درهم فروخت و از بیت المال مستغنی شد.

روایاتی در نکوهش کسانی که ترک تجارت می‌نمایند وارد شده، ولی از طرفی دعاهای بسیاری هم با این مضمون وارد شده است؛ خدایا! روزی مرا زیاد گردان، وسعت رزق به من مرحمت فرما. در تعقیبات نمازها در ماه مبارک رمضان می‌خوانیم عمرم را طولانی و روزیم را فراخ گردانی و بر این قیاس است حکم در غیراین موارد نیز که در عین آنکه سعی و تلاش لازم است، دعا هم باید باشد.خوشبختانه دعا یکی از موضوعاتی است که در قرآن فراوان یاد شده و اگر کسی بررسی کامل کند این مطلب را مشاهده می‌کند که پیامبران الهی و اولیای خدا و مومنین، در تمام مواقع مخصوصا در مشکلات به خدا پناه می‌بردند و دست حاجت و نیاز به درگاه حضرت احدیت دراز نموده و خدا را خوانده‌اند که از باب نمونه به چند آیه از آن می‌پردازیم.

حضرت زکریا(ع) بر اساس آیه ۸۹ سوره انبیا برای اینکه مقطوع النسل نماند از خدا می‌خواهد خدایا مرا تنها مگذار و حال اینکه تو بهترین وارثانی. حضرت سلیمان(ع) در اساس آیه ۳۵ سوره ص می‌گوید؛ خدایا به من سلطنتی ده که پس از من برای کسی سزاوار نباشد. حضرت نوح(ع) بر اساس آیه ۲۶ سوره نوح عرضه می‌دارد؛ پروردگارا! احدی را از کفار روی زمین باقی مگذار. حضرت یونس(ع) در آن تاریکی‌ها در شکم ماهی، حضرت یعقوب(ع) بعد از گرفتاری هایش به بلاهای فراوان، حضرت ابراهیم(ع) و حضرت موسی(ع) و سایر انبیا که در تمام مواقع به سوی خدا نالیدند و واژه‌های ربنا و رب در قرآن، روشنگر استغاثه‌های روشنگران افکار است.از حضرت رضا(ع) روایت شده که فرمود بر شما باد به سلاح انبیا، گفته شد سلاح انبیا چیست؟ فرمود دعا. از این قبیل روایات خیلی وجود دارد. درباره حضرت علی گفته شده کان امیرالمومنین رجل دعا حضرت مردی بسیار دعاکننده بود و درباره حضرت ابراهیم(ع) تعبیر شده انّ اواه یعنی، او بسیار دعاکننده است.