شهر, انتظارات و شاعران

با آغاز صنعتی شدن شهرها و هجوم گسترده کارگران مهاجر و فضای لازم برای آنها جهت مسکن, گذران اوقات فراغت, حمل و نقل و اولین نمودهای شهرنشینی جدید نمایان شد و آن ازدحام و شلوغی بیش از حد بود و امروزه نیز به دلایل مختلف از جمله کمبود اراضی شهری جهت کاربری های مختلف, کمبود منابع مالی شهرداری ها و سازمان های مختلف جهت تأسیسات و ارائه خدمات, رشد شتابان جمعیت شهری و سبب شده است تا شهروندان برای دستیابی به خدمات موردنظر آموزشی, بهداشتی, حمل و نقل و انتظارهای طولانی را تحمل کنند

با آغاز صنعتی شدن شهرها و هجوم گسترده کارگران مهاجر و فضای لازم برای آنها جهت مسکن، گذران اوقات فراغت، حمل و نقل و... اولین نمودهای شهرنشینی جدید نمایان شد و آن ازدحام و شلوغی بیش از حد بود و امروزه نیز به دلایل مختلف از جمله کمبود اراضی شهری جهت کاربری‌های مختلف، کمبود منابع مالی شهرداری‌ها و سازمان‌های مختلف جهت تأسیسات و ارائه خدمات، رشد شتابان جمعیت شهری و... سبب شده است تا شهروندان برای دستیابی به خدمات موردنظر (آموزشی، بهداشتی، حمل و نقل و...) انتظارهای طولانی را تحمل کنند.

پیامبران نوخاسته دیر آمدند و زود رفتند / ندیدند که انتظار در یک بیمارستان / از مرگ آسان‌تر است / پیامبران نوخاسته دیر آمدند و زود رفتند / ندیدند که در جاده‌ها ماشین‌های کوکی / رهروان را پشت سر گذاشت و در کنار جاده‌ها می‌کاشت / و در خاک‌های کهن رویاند/ پیامبران نوخاسته دیر آمدند و زود رفتند / تا اشیاءِ عتیق موزه‌ها نگردند.

و این انتظارهای همیشگی، طولانی و خسته‌کننده و کسالت‌بار هر روزه در حمل و نقل‌های بین شهری و خارج از شهرها دیده می‌شود، اما سؤال این است: شهرسازان، طراحان و برنامه‌ریزان شهر جهت جلوگیری از اتلاف بی‌رویه وقت شهروندان، افزایش سرعت در تردیدهای شهری و جلوگیری از هدر رفتن انرژی فراوان شهروندان چه کرده‌اند؟

ما سال‌هاست منتظر هستیم / ما در کمین حرکت و ماشین / ما در تقاطع تاریخی خیابان‌ها / در امتداد کوروش / و در نهایت تخت‌جمشید / در این وصف بلند زمان / کاوه‌های پیره/با ما / کنار ما / خمیازه می‌کشند.

شاید که اسب تند فریدون / اسب پولاد / از آسمان به زیر بیاید / ما را به مقصد برساند / ماشین آبی شمران / افسوس / آمدنی نیست.

اما امروزه شهروندان تنها برای استفاده از سرویس‌های حمل و نقل، خرید کالاها و ارزاق مورد نیازشان، دستیابی به خدمات آموزشی یا بهداشتی و... نیست که مدت‌ها انتظار را سپری می‌کنند بلکه بسیاری از شهروندان در انتظار یک خبر یا رخ دادن واقعه‌ای هستند که مسیر تکراری و خسته‌کننده همیشگی خویش را تغییر دهند.

طاهره صفارزاده در شعر ”خبر سال‌ها“ انتظارش را اینگونه توصیف می‌کند: ایوان خانه‌ام / به وسعت قبری / از آفتاب و خاک / نشسته‌ام به وسعت قبر / و منتظرم که دست رهگذری / ادامه دستانم باشد / و قفل خانه را بگشاید / صدای خسته کفشی می‌آید / صدای تیزی زنگ / از قعر پلکان / مهمانی آمده‌ست بگوید / امروز هم هوا دوباره گرفته است / امروز هم دوباره خراب است.

نتیجه

انتظارهای مکرر و طولانی به‌ویژه زمانی که به شکل روزانه و دائمی تبدیل شوند ضمن آنکه هزینه گزافی را به لحاظ اقتصادی بر دولت‌ها ساختارهای تولیدی کشور وارد می‌کنند (تاکنون هیچ برنامه‌ای در کشور جهت برآورد هزینه کلان اتلاف وقت شهروندان تدوین نشده است) از لحاظ روانشناسی و حتی جامعه‌شناسی سبب خستگی روحی و روانی، سردرگمی، افسردگی و احساس بیهودگی در افراط می‌شود ضمن آنکه خستگی جسمی، افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی، آسیب‌های اجتماعی، رفتارهای ناهنجار و... را نیز به‌دنبال دارد. بنابراین مسئولان شهر لازم است به کاهش این انتظارها و افزایش سرعت و تحرک بیشتر فضائی در شهرها توجه کنند در این خصوص لازم است طرح‌های جامع ترافیک و حمل و نقل، طرح خدمات‌دهی سریع بهداشتی، اداری، خدماتی و... تهیه و اجراء شود.

منابع:

۱. احمدی احمدرضا، روزنامه‌ شیشه‌ای، انتشارات طرفه، تهران، ۱۳۴۳، ص ۶۹

۲. صفارزاده طاهره، سفر پنجم، انتشارات نوید، شیراز، ۱۳۵۶، ص ۹۹

۳. صارزاده، طاهره، حرکت و دیروز، انتشارات رواق، تهران، ۱۳۵۷، ص ۲۸

محمد صالحی‌فرد