مین قاتل جان, جسم و معیشت انسان ها

هفده سال از پایان جنگ تحمیلی می گذرد, ولی زمین های پنج استان از جمله حاصلخیزترین مناطق کشور, مین هائی را در دل خود دارند که همه ساله جان هزاران نفر از مردم سرزمین مان را تهدید می کند
براساس آخرین آمارها از سال ۱۳۶۸ تا کنون هفت هزار نفر از انفجار مین در کشور آسیب دیده اند که ۳۰ درصد آنها کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال بوده اند

فاجعه‌های انسانی و معیشتی ناشی از انفجار مین این سلاح مرگبار را به عنوان عامل ضد توسعه در جهان مطرح کرده است. مین نه تنها زندگی مردم را در مناطق آلوده مختل می‌کند، بلکه با قطع ارتباط و مبادلات اقتصادی تأثیری منفی نیز بر زندگی و معیشت ساکنان این مناطق دارد. از همین‌رو سازمان ملل متحد برای پیشگیری و کاستن از اثرات رنجبار آن کمک‌هائی را برای کشورهائی که مین‌زدائی در آنها کند پیش می‌رود در نظر گرفته است.با پایان یافتن جنگ تحمیلی، موضوع خنثی کردن مین‌های کاشته شده در پنج استان مرزی کشور، خوزستان، ایلام، کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی پیشاوری مقامات مسئول قرار گرفت. به گفته مهندس حسین وزیری، جانشین مهندسی معاونت وزارت دفاع، ”چهار میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از مناطق جنگلی آلوده به مین بود. بر اساس همین برآورد ۱۶ میلیون مین توسط رژیم بعثی عراق در خاک کشور پنهان شده بود و در واقع جان ۱۶ میلیون انسان بی‌گناه را تهدید می‌کرد.“

وزارت کشور از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۱ مسئولیت پاک‌سازی مین‌ها را برعهده داشت. اعتبارات تخصیص یافته برای این منظور اندک و از همین‌رو وزیر کشور زمان لازم برای پاک‌سازی را ۵۰ سال اعلام کرده بود. در حالی‌که به گفته مهندس وزیری با واگذاری مسئولیت پاکسازی به وزارت دفاع با تخصیص اعتبار کافی و کمک گرفتن از بخش خصوصی این کار را می‌توان در مدت پنج تا ۱۰ سال به اتمام رساند.وی می‌گوید: ”اعتبار مصوب در سال ۱۳۸۲ رقم ۱۰ میلیارد تومان بود که تنها ۶۰ درصد آن یعنی ۶ میلیارد تومان محقق شد. در سال ۱۳۸۳ هم تنها ۸۰ درصد اعتبار سال قبل تخصیص داده شد.“چاره‌ای که برای سرعت بخشیدن به فرایند پاکسازی مین‌ها اندیشیده شد تأسیس ۱۱ شرکت بود که شمار آنها در حال افزایش نیز هست. به‌دلیل پرخطر بودن کار خنثی سازی مین مهندس وزیری می‌گوید: ”علاوه بر ظرفیت سازی و امضاء قرارداد با این شرکت‌ها در حال تهیه استانداردهای پاکسازی میادین مین هستیم که ظرف چند ماه آینده نهائی خواهد شد. ضمن اینکه درصدد تهیه استانداردی ملی برای این نیز هستیم.“وی در کنار تهدیدهای جدی کار به فرصتی نیز اشاره می‌کند: ”۵۰ کشور جهان درگیر معضل مین هستند و با توجه به ساختار بین‌المللی این شرکت‌ها و تجربه‌ای که در ایران به‌دست می‌آورند خواهند توانست در خارج فعالیت و درآمدزائی کنند.“در جهت تأمین تجهیزات سنگین مین‌کوبی وزارت تاکنون دو ”مین‌کوب“ با نام‌های تفتان ۱ و ۲ در داخل تولید کرده است. اما همچنان به تجهیزات مین‌یابی و مین‌کوبی نیاز هست. مهندس وزیری در این‌باره می‌گوید: ”گرچه برخی تجهیزات و فناوری کارا وارد کرده‌ایم، اما همچنان با کمبودهای جدی مواجهیم.“یکی از دشواری‌ها کوهستانی بودن بسیاری از مناطق آلوده به مین است. مهندس علی ولی‌زاده مدیر عامل شرکت بین‌المللی ایمن سازان عمران پارس یکی از ۱۱ شرکت طرف قرارداد با وزارت دفاع در این‌باره توضیح می‌دهد: ”تجهیزات انفرادی برای ورود هر مین‌یاب به منطقه آلوده بالغ بر ۵۰ میلیون ریال هزینه دارد. این در حالی است که در صورت انفجار مین تجهیزاتی به ارزش بیش از پنج میلیارد ریال منهدم می‌شود و این جدای از ۳۰۰ میلیون ریال حق بیمه شخص آسیب‌دیده است که توسط دو سازمان بیمه خدمات عمومی و مصدومیت ایران پرداخت می‌شود. ولی‌زاده می‌افزاید، ”وزارت دفاع به عنوان کارفرما تنها یک سوم از هزینه‌های تجهیزات مورد نیاز را در اختیار ما قرار می‌دهد.“اما همین دستگاه‌ها نیز پاسخگوی شرایط اقلیمی مناطق آلوده نیست. ولی‌زاده می‌گوید: ”تنها در مناطق جنوب کشور، مانند خوزستان، که زمین‌ها به‌صورت دشت است می‌توان از ماشین‌های مین‌روب استفاده کرد و در دنیا هنوز ماشینی که بتواند در مناطق کوهستانی مین‌روبی کند ساخته نشده است.

پنج استان درگیر با مین

دو استان خوزستان و ایلام بالاترین حجم آلودگی به مین را دارند. خطرات ناشی از این حجم بالای آلوده با جا به جا کردن مین‌ها توسط مردم منطقه دو چندان می‌شود. مهندس وزیری می‌گوید: ”در اندیمشک و دزفول بسیاری از انفجارها در داخل منازل اتفاق می‌افتد و این نشانه حمل مین‌ها توسط افراد به داخل منازل است که حوادث ناگوار را در پی دارد.“به همین دلیل آموزش راهکار مناسبی است که می‌تواند از بروز حوادث پیشگیری کند. به گفته ندا هاشمی صدرائی کارشناس دفتر پیشگیری از معلولیت‌های سازمان بهزیستی، آموزش هر فرد برای پیشگیری از مصدومیت از مین حدود ۸۰۰۰ ریال هزینه هزینه دارد، حال آنکه هزینه خنثی سازی هر مین ۱۰۰۰ دلار است؛ یعنی با هزینه خنثی کردن هر یک عدد مین می‌توان ۱۰۰۰ نفر را آموزش داد.بر اساس آمار ارائه شده در کنگره مین در سال ۱۳۸۳، ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر از هفت هزار غیرنظامی که بر اثر انفجار مین آسیب دیده‌اند کمتر از ۱۸ سال سن دارند. سن پائین این گروه و زندگی‌شان در مناطق کوهستانی آنان را وا می‌دارد که پروتز خود را دست کم دوبار در سال تعویض کنند و این امر هزینه بالائی را در بردارد. رقم این هزینه‌ها که در درمانگاه‌های دولتی و خصوصی انجام می‌گیرد متفاوت است. در جدول هزینه‌های پروتز حداقل و حداکثر این هزینه‌ها درج شده است. از همین‌رو آموزش یکی از راهکارهای اصلی مقابله با خطرات مین است. به گفته ندا هاشمی صدرائی از ۸۹۱ مدرسه شهری در استان کردستان دانش‌آموزان ۱۱۵ مدرسه و از ۲۲۳۶ مدرسه روستائی در این استان ۵۲۳ مدرسه تحت آموزش قرار گرفته‌اند. بررسی‌های بعدی نشان داد که آگاهی این دانش‌آموزان ۳۰ درصد افزایش یافته و از تعداد مجروحان نیز بیش از ۸۰ درصد کاسته شده است.

---