مروری بر تاریخ مجارستان

مجارستان امروز که شامل سرزمینی به مساحت ۹۳۰۳۱ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون نفر است, بر اساس پیمان صلح تریانون در ۱۹۲۰ ایجاد شد, و جانشین مملکت بزرگ تری محسوب می شود که «پادشاهی و هنگری» نام داشت, این کشور پادشاهی که در بخش اعظم هزارهٔ دوم, شامل سرزمین های واقع در حوزهٔ کوه های کارپات بود, از جمله کرواسی, اسلوونی, ترانسیلوانیا, اسکرومی و اوکراین امروزی و ناحیه ووپودنیا در یوگسلاوی سابق, اشارات تاریخی به هنگری مجارستان ناظر است بر مملکتی که بر این سرزمین ها حاکمیت داشت

این کشور که از سال ۱۰۰۰ به بعد مستقل بود، در ۱۵۲۶ به خاندان هاپسبورگ و متصرفات اروپایی مختلف آن پیوسته شد، اما هویت جداگانه و خودمختاری خود را بکلی تسلیم نکرد. در سال ۱۸۴۸ ۱۸۴۹ دولتی انقلابی کشور را به قیامی نافرجام علیه سلسله پادشاهی حاکم برانگیخت، پس از این شکست، مجارستان برای مدت کوتاه به صورت بخشی از امپراتوری اتریش درآمد، اما در ۱۸۶۷، در نتیجهٔ سازشی که بین حاکمان اتریش و ملت صورت گرفت، قانون اساسی مجارستان دوباره استقرار یافت. سازش ۱۸۶۷ امپراتوری اتریش را به مملکت پادشاهی اتریش مجارستان تبدیل کرد و از آن به بعد حکمروایان این امپراتوری با عنوان دوگانه امپراتوری اتریش و شاه مجارستان اِعمال حاکمیت می کردند.

‌●تاریخچه معاصر

با روی کار آمدن هیتلر در آلمان نازی نارضایتی مجارستان از پیمان های صلح پس از جنگ جهانی اول به ویژه عهدنامه تریانون که جای سه میلیون مجاری رادر خارج از مرزهای جدید این کشور پیش بینی می کرد موجب گشت تا این کشور با آلمان در مورد ناعادلانه بودن پیمان های مذکور همنوا شود.

پس از آغاز جنگ دوم مجارستان رسماً در سال ۱۹۴۰ به اتحادیه آلمان پیوست. در سال ۱۹۴۱ با آلمان هیتلری در تصرف یوگسلاوی شرکت جست و با حمله قوای آلمان به شوروی به اتحادیه جماهیر شوروی سابق اعلام جنگ داد. در جریان جنگ در ۱۹۴۴ شهر بوداپست به تصرف کامل آلمان ها در آمد و یکبار دیگر استقلال خود را از دست داد. در اواخر ۱۹۴۴ با شکست آلمان در جبهه شرقی نیروهای شوروی وارد خاک مجارستان شدند. در ۱۳ فوریه ۱۹۴۵ تسلط قطعی نیروهای ارتش سرخ عملی شد. با این تسلط حزب کمونیست این کشور به پشتیبانی و رهبری مسکو به قدرت رسید و نظام سوسیالیستی در این کشور استقرار یافت. پس از استقرار نظام کمونیستی حوادث سال ۱۹۵۶ واقعه مهمی بود که جهان را بخود جلب نمود. در ۲۳ اکتبر سال مذکور پس از چند جلسه دانشجویی در بوداپست، دانشجویان در طرح ۱۶ ماده ای تقاضاهایی مبنی بر بیرون رفتن فوری قوای شوروی، ایجاد حکومتی به رهبری ایمره ناگی، انجام انتخابات آزاد، آزادی بیان احیاء احزاب سیاسی و بهبودی زندگی کارگران و کشاورزان عنوان شد.

نطق دیکتاتورمآبانه دبیرکل وقت حزب کمونیست مجارستان در مقابل این تظاهرات موجب شدت یافتن آن گشت. سرنگون ساختن مجسمه بزرگ استالین و تیراندازی نیروهای امنیتی به سوی مردم قیام را شدید و سرانجام با پیوستن افسران و سربازان مجاری رژیم دیکتاتوری برکنار و ایمره ناج به مقام نخست وزیری رسید. حکومت جدید به انحلال پلیس سیاسی و القاء اصل یک حزبی به تشکیل دولتی ائتلافی از کلیه احزاب دیگر مبادرت ورزند. این دولت برای تخلیه مجارستان از ارتش سرخ با دولت شوروی وارد مذاکره شد.

●ارتش سرخ موقتاً بوداپست را تخلیه کرد

حکومت ایمره ناگی نیز خروج مجارستان را از پیمان ورشو و بیطرفی مجارستان را از اول نوامبر ۱۹۵۶ اعلام کرد. این اقدام موجب خشم شوروی شد و نیروهای ارتش سرخ با یاری ارتشهای رومانی و چک اسلواکی در چهارم نوامبر به بوداپست هجوم آورده و ساختمان پارلمان آن کشور را با تانک محاصره کردند. با این اقدام حکومت ناگی سقوط نمود. یانوش کادار یکی از کمونیست های قدیمی در گیرودار این جریان از یک رادیوی ناشناس اعلام نمود که دولت جدیدی در این کشور تشکیل داده است. سپس ایمره ناگی و بسیاری از همدستانش دستگیر و اعدام شدند و تلفات این قیام به ۲۵ هزار نفر رسید، یانوش کادار از آن زمان تا ماه ۱۹۸۸ در مقام دبیرکلی حزب کارگران سوسیالیست باقی ماند.

بدنبال طرح شیوه های نوین سیاسی و اقتصادی پروستروکیا و گلاس نوست توسط رهبریت شوروی در اواسط سال ۱۹۸۷ تغییراتی را در جهت حذف مارکسیست های کلاسیک و کهنه کار از کمیته مرکزی حزب و دولت جایگزین توسط تکنوکرات های جوانتر را برای شروع اصلاحات آغاز کرد. به طوراجمال تاریخ مجارستان و وضعیت ژئوپلتیکی و نیز اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مجارستان به لحاظ آزادی نسبی مردم و گسترده بودن روابط سیاسی و اقتصادی با غرب از عوامل اصلی شروع روند سریع اصلاحات در این کشور بوده است. حزب سوسیالیست کارگری مجارستان که حزب حاکم این کشور بود منحل گشت و حزب سوسیالیست جایگزین آن شد. پارلمان مجارستان بعد از کنگره حزب تشکیل جلسه داد و بر اصلاحیه قانون اساسی و لوایح مهم دیگر با هدف انتقال کشور از سیستم کمونیستی به یک سیستم دمکراسی چند حزبی پرداخت. از جمله به نقش حاکمیت حزب کمونیست با مصوبه ای خاتمه داد. احزاب سیاسی مخالف را قانونی اعلام کرد و برای اولین بار انتخابات آزاد در کشور به تصویب رساند. همچنین شورای ۲۱ نفره ریاست جمهوری را منحل اعلام کردند و جای آن را به پست ریاست جمهوری دادند.

●تحولات سیاسی اخیر (دردهه گذشته)

سقوط کمونیسم در اروپای شرقی و شروع مرحله جدیدی از هیأت سیاسی اقتصادی و اجتماعی این کشور را که از اواخر ۱۹۸۹ آغاز شد، مجارستان را در زمره کشورهای پیشتاز اصلاحات قرار داده که این روند تاکنون ادامه دارد. در طول یک دهه چشم اندازهای بسیار روشنی را از این کشور در اروپا و جهان ترسیم نموده است. روند اصلاحات در مجارستان از ابتدای دهه ۹۰ آهنگ تندی پیدا کرد و کشور در ابعاد مختلف سیاسی اقتصادی و اجتماعی دچار تحولات زیادی شد. به لحاظ دارا بودن زیرساخت های قومی اقتصادی و سابقه فعالیت های صنعتی در این کشور مجارها موفق شدند ظرف چند سال نسبت به تغییر شیوه های مدیریتی و ساختاری کشور اقدام کنند. در این میان از آنجا که اهداف سیاسی اقتصادی کشور کاملاً مشخص بود و بازگشت به جامعه کشورهای اروپایی از جمله این اهداف بود، لذا از همان ابتدا تلاش ها نیز در این راستا معطوف شد و با بکارگیری رهنمودهای صندوق بین المللی پول و سازمان های سیاسی اقتصادی غربی در پیشبرد این اهداف همت گماشته شد.

●نتیجه گیری

این کشور از سال ۱۹۸۹ پس از فروپاشی نظام کمونیستی به عنوان یکی از کشورهای پیشگام در زمینه انتقال از نظام اقتصادی متمرکز به اقتصاد بازار آزاد بوده و در زمینه خصوصی سازی نسبت به دیگر کشورهای اروپای شرقی پیشتاز و طی سال های اخیر بخش خصوصی در مجارستان حتی از برخی کشورهای قدیمی اتحادیه اروپا سهم بیشتری در اقتصاد این کشور دارند. به طوری که بر اساس آخرین آمار موجود در پایان سال ۲۰۰۵ میلادی نزدیک به ۹۰ درصد اقتصاد مجارستان در کنترل بخش خصوصی (۸۰ درصد خارجی و ۱۰ درصد داخلی) قرار دارد.

مجارستان از سال ۱۹۹۴ میلادی با تشدید اجرای سیاست های اقتصاد سرمایه داری غرب که تحت حمایت سیاسی و اقتصادی کشورهای مهم اروپایی مانند آلمان، فرانسه، ایتالیا، اتریش و همچنین آمریکا صورت گرفت موفق شد تا میزان قابل توجهی از سرمایه های خارجی معادل ۵۰ میلیارد یورو تا سال ۲۰۰۵ میلادی را در اقتصاد خود جذب کند.

اقتصاد این کشور در سال های آخر دهه ۱۹۹۰ میلادی از رشد ۶ درصدی برخوردار بوده است و طی سال های دهه جدید و همزمان با ایجاد طبقات اقتصادی در این کشور رشد اقتصادی مجارستان بین ۳ ال ۴ درصد متغیر بوده است.

حجم مبادلات تجاری خارجی مجارستان در سال ۲۰۰۴ میلادی ۹۲ میلیارد یورو بوده است (۴۴ میلیارد یورو صادرات و ۴۸ میلیارد یورو واردات). بر اساس آخرین آمار ارائه شده توسط اداره مرکزی آمار مجارستان حجم تجارت خارجی این کشور تا پایان ماه اکتبر ۲۰۰۵ میلادی ۱۸۳/۸۳ میلیار یورو بوده است. (۴۸۸/۴۰ میلیارد یورو صادرات و ۸۹۳/۴۲ میلیارد یورو واردات) مهمترین شرکای تجاری مجارستان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، چین، روسیه و آمریکا هستند. دولت مجارستان در راستای تحقق اهداف فوق تاکنون موفقیت های چشمگیری داشته است که از جمله می توان به الحاق این کشور به ناتو در مارس ۱۹۹۹، الحاق به اتحادیه اروپا درماه می سال ۴ ۰۰ ۲، انعقاد قراردادهای اصولی با کشورهای همسایه در جهت بهبود وضعیت اقلیت های مجاری و نهایتاً راه یابی آنها به دستگاه های دولتی، و حضور در دستگاه های پولی و مالی دنیا اشاره کرد.

محمدتقی روحی