ما چرا نـق می زنیم

توصیه ها و هشدارهای دکتر اعظم صالحی مشاور خانواده و ازدواج

از قدیم بهانه‌گیری، نق زدن یا غرزدن بین زن و شوهر رواج داشته اما شاید در دنیای امروزی شکل و شمایل آن متفاوت شده باشد.اولین تصویری که با شنیدن این کلمات معمولا در ذهن نقش ببندد تصویر یک زن غرغروست، درحالی که این خصوصیت وابسته به جنس نیست...

اما از آنجا که از لحاظ قدرت کلامی و هیجانی تفاوت آشکاری بین زنان و مردان وجود دارد و زنان بیشتر از مردان به ارتباط کلامی نیازمند هستند و از هر وسیله و بهانه‌ای برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند و هیجان‌های خود را بروز می‌دهند، این فکر در ذهن ایجاد می‌شود که غرزدن رفتاری زنانه است. گفت‌وگوی ما با دکتر اعظم صالحی، روان‌شناس، مشاور خانواده و ازدواج و عضو هیات علمی اصفهان، در «ازدواج و سلامت جنسی» این هفته درباره همین موضوع است.

▪ ریشه بهانه‌جویی و نق‌زدن‌های رایج در زندگی مشترک چیست؟

معمولا اگر در زندگی زناشویی برخی از نیازهای طرفین برآورده نشود، به‌دلیل احساس ناکامی ‌و ناامیدی فرد به دنبال شیوه‌هایی برای جلب رضایت و توجه همسر است. درحقیقت نق زدن نوعی پاسخ به موقعیت‌هایی است که فرد به دلیل ایجاد آنها احساس درماندگی، ناکامی، ناامیدی، یأس، خشم، بدبینی، تنهایی و مورد توجه‌نبودن و... می‌کند و در نتیجه بدون توجه به موقعیت و وضعیت شنونده به بروز احساسات درونی خود می‌پردازد و با بیان جمله‌هایی نارسا، نامناسب و گاهی تکراری، نارضایتی و ناراحتی خود را ابراز می‌کند.

▪ کدام افراد بیشتر اهل غرزدن هستند؟

معمولا فردی که ناراحتی خود را با غرزدن تسکین می‌دهد، نسبت به عوامل ناراحت‌کننده از جمله برخوردها و گفته‌ها حساسیت بالایی دارد و در نتیجه احساس ناراحتی، خشم، تنفر و... در او سریع‌تر بروز می‌کند. چنین فردی در کاهش ناراحتی و تسکین خود به دلیل ضعف مهارت، ناتوان است و بر وقایع ناراحت‌کننده معمولا تمرکز بیش‌ازحد و طولانی دارد. مثلا یک اتفاق کوچک می‌تواند به دغدغه ذهنی‌‌اش تبدیل شود. آستانه تحمل این افراد نسبت به ناراحتی و احساس درد پایین است بنابراین از طریق یادآوری موضوع یا غرغرکردن، به‌خصوص در حضور همسر سعی در کاهش درد و رنج و ناراحتی‌شان دارند. به‌تدریج این رفتار در آنها به عادت تبدیل می‌شود.

▪ عادت کردن به این رفتار چه تاثیر منفی‌ای در زندگی مشترک خواهد داشت؟

اگر این رفتار به یک واکنش تکراری و عادتی در بیان احساسات تبدیل ‌شود، به‌مرور زمان باعث دوری، کینه، نفرت و جدایی، سردی روابط و در نهایت اختلاف و کشمکش می‌شود.

▪ به جز نوع شخصیت، عوامل دیگری هم در بروز این رفتار تاثیرگذار است؟

بله، هورمون‌هایی که حساسیت هیجانی فرد را افزایش می‌دهند، بی‌نظمی در ترشح هورمون‌های زنانه، نوسان قندخون و همچنین ابتلا به وسواس فکری، افسردگی، اختلال در عملکرد تیرویید، کمبود آهن و... نیز در بروز این رفتار نقش دارند. از دیگر عوامل موثر می‌توان به احساس ناامنی در روابط بین‌فردی که ریشه در تجربه‌های اولیه زندگی به‌ویژه رابطه با مادر دارد، خستگی از محیط کار، مهارت ضعیف در گفت‌وگو برای تسکین ناراحتی و ابراز احساس خشم و دلخوری، داشتن عادت‌های رفتاری غلط، ضعف در روابط بین‌فردی با همسر و خانواده او، عدم توافق زوج بر سر نوع و نحوه رابطه با خانواده اصلی دو طرف که منجر به مجادله آنها بر سر این روابط می‌شود، اشاره کرد.

▪ در صورتی که خصیصه رفتاری بهانه‌جویی و غرزدن مربوط به علت‌های جسمی باشد چه باید کرد؟

به تشخیص پزشک و روان‌پزشک درمان دارویی توصیه می‌شود. گاهی هم به روان‌درمانی و در صورت لزوم تلفیق آن با دارودرمانی برای

حل و فصل مشکلات روان‌شناختی (احساس ناامنی، وسواس فکری و افسردگی) نیاز است. ولی گاهی چنین رفتاری می‌تواند به دلیل دخالت خواسته یا ناخواسته والدین در زندگی مشترک فرزندانشان باشد. مثلا دوستی دارم که خانواده همسرش به خاطر اینکه او فرزند بزرگ‌تر است توقع دارند در خرید خانه به برادر دیگرش کمک کند درحالی که همین رفتار باعث بروز مشکل و به قول شوهرش غرزدن همسرش نسبت به مسوولیت‌پذیری بیش‌ازحد او شده. به همین دلیل است که توصیه می‌شود از بدو ازدواج، زن و شوهر درخصوص نوع و نحوه رابطه با خانواده‌های هم به توافق برسند و قوانین مشترکی وضع کنند؛ قوانینی که حتی‌الامکان منعطف باشد. بخشی از این قوانین در مورد پاسخ‌گویی به انتظارات والدین است. قطعا اگر این قوانین وضع نشود زوج درگیر بحث و مجادله بی‌فایده و تکراری خواهد شد. بنابراین در چنین شرایطی به جای غرزدن بهتر است طرفین با هم گفت‌وگو کنند. اگر صحبت‌هایشان به نتیجه‌ای نرسید حتما از مشاور کمک بگیرند تا بروز چنین مشکلاتی به‌تدریج باعث تیره و تار شدن روابط همسران نشود.

▪ چه راهکارهایی را برای بهبود و خاتمه این قبیل رفتارهای بهانه‌جویانه به همسران پیشنهاد می‌کنید؟

برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های مفرح و ورزشی که باعث شادابی بیشتر می‌شود، کسب مهارت در گفت‌وگو با همسر و خانواده در راستای کاهش دلخوری و سوءبرداشت، فراگیری روش‌های حل مساله برای رسیدن به راه‌های موثر حل مشکلات، غنابخشیدن به رابطه کلامی، جسمی و عاطفی زن و شوهر و در نتیجه احتمال کمتر بروز خشم و دلخوری، آموختن شیوه‌های موثر برای تسکین احساس خشم و ناراحتی به جای شیوه‌های مخرب مانند گله و شکایت. مثلا هنگام غرزدن همسرتان، شما می‌توانید به‌طور ماهرانه از کلمات مناسب استفاده کنید: «می‌دانم ناراحتی، حق با توست؛ به نظر تو، چه کار کنم تا شرایط بهتر شود؟» حتی گاهی ارتباط غیر‌کلامی برای کاهش سریع تنش او لازم است. مثلا به چشمان همسرتان نگاه کنید یا دستانش را بگیرید. رفتارهای واکنشی مانند بهانه‌گیری، کنایه‌زدن، عصبی‌شدن، گله و شکایت و در یک کلام، مقابله به‌مثل بدترین کاری است که می‌توانید انجام دهید. گاهی حتی سکوت معجزه می‌کند. همچنین اصلاح رفتار در صورت وجود عادت‌های رفتاری غلط و اصلاح مشکلات موجود در روابط بین‌فردی با همسر و خانواده او، ایجاد قوانین مورد توافق در مورد نوع رابطه با خانواده اصلی دو طرف (مرزبندی) از دیگر راهکارهای موثر در برخورد با این مساله است.

▪ حرف آخر؟

بهتر است همسران نسبت به هم شناخت کافی داشته باشند چراکه بعضی مواقع زن و مرد درخواست‌های خود را به‌طور دقیق و واضح بیان نمی‌کنند و مایل هستند همسرشان خود، متوجه توقع‌ها و خواسته‌های آنها باشند و درنتیجه برای آگاه کردن همسرشان از برخی مسائل، به شیوه‌هایی مانند غرزدن متوسل می‌شوند.

راضیه پاشایی