ملا محسن فیض کاشانی

جنسیت: مرد
نام پدر: محمدبن شاه مرتضی‌بن شاه محمود
تولد و وفات: (۱۰۰۷ -۱۰۹۱) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: عالم ، عارف ، محقق ، فقیه ، محدث ، حکیم متألّه ، متکلم …

جنسیت: مرد
نام پدر: محمدبن شاه مرتضی‌بن شاه محمود
تولد و وفات: (۱۰۰۷ -۱۰۹۱) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: عالم ، عارف ، محقق ، فقیه ، محدث ، حکیم متألّه ، متکلم ، ادیب و شاعر
فیض و پدر او ، ملاشاه مرتضی ، و فرزند وی ، محمد علم‌الهدی ، و برادرش ، ملا عبدالغفوربن شاه مرتضی ، و فرزند برادر او ، ملا محمد مومن‌بن عبدالغفور ، و برادر دیگر وی ، نورالدین کاشانی ، و فرزند برادر او ، ملا محمدهادی یک خانواده علمی جلیل را تشکیل داده‌اند. فیض در قم نشو و نما یافت. آنگاه به شیراز رفت و در محضر سید ماجد بحرانی علوم شرعی را آموخت و از فیلسوف بزرگ ملا صدراء ، صدرالمتألهین ، علوم عقلی را فرا گرفت و با دختر وی ازدواج کرد. فیض از دو استاد خود و همچنین از شیخ بهائی و ملا محمدصالح مازندرانی و ملا محمدطاهر قمی و ملا خلیل قزوینی و شیخ محمد فرزند صاحب "معالم" حدیث روایت کرده است. علامه مجلسی و سید نعمت‌الله جزایری از وی اجازۀ حدیث گرفتند. گستردگی و احاطۀ علمی او تا بدانجا است که عده‌ای نسبت به وی ، له و علیه ، تعصب ورزیدند و مدح و ذمش نمودند. گرچه عده‌ای از مخالفان آنگاه که بر حقیقت مطلع شدند به سوی وی رفتند و در مقام اعتذار خطاب به او (یا محسن! قد اتاک‌المسیء" گفتند. فیض در تمام فنون شعری مهارت داشت و اشعار زیبائی از خود به‌جای گذاشت. او در کاشان درگذشت و قبر و قبه او در آنجا مشهور است. فیض در حدود یکصد و بیست اثر در فنون مختلف دارد ، که از آن جمله: "الصافی" ، تفسیر قرآن کریم با احادیث ، و ملخص آن به‌نام "الاصفی" ، و خلاصۀ "الاصفی" به‌نام "المصفی"؛ "الوافی" ، در جمع و ترتیب احادیث کتب اربعه ، با توضیح و بیان مشکلات آنها؛ "الشافی" ، که خلاصه و لباب "وافی" است؛ "مفاتیح‌الشرایع" ، تمامی مهمات احکام و مسائل دورۀ فقه؛ "النخبهٔ فی خلاصهٔ احکام‌الشریعهٔ" ، خلاصه تمامی دورۀ فقه؛ "علم‌الیقین فی اصول‌الدین" ، و ملخص آن "المعارف"؛ "عین‌الیقین فی اصول‌الدین"؛ "الحق‌الیقین"؛ "خلاصهٔالاذکار"؛ "بشارهٔالشیعهٔ"؛ "المحجهٔالبیضاء فی احیاءِالاحیاء" ، در علم اخلاق ، که در آن "احیاءالعلوم" غزالی را مهذب کرد و مطالب حقۀ آن را با اخبار و احادیث معصومین (ع) تائید نمود؛ "الحقائق" ، که لباب و ملخص "محجهٔ" است؛ "نقدالاصول"؛ "نوادرالاخبار"؛ "سفینهٔ‌النجاهٔ"؛ شرح مختصر "صحیفه سجادیه"؛ "من لا یحضره‌التقویم"؛ تشریح‌العالم" ، در هیئت؛ "دیوان" شعر؛ "مثنویات"؛ "گلزار قدس" ، در مراثی و قصائد و رباعیات و غزلیات.