پایش محتوای آنلاین

در نهم فوریه ۲۰۱۳ فانگ بینژینگ که در چین به عنوان پدر پروژه عظیم فایروال۱ شناخته می شود, از طریق شبکه اجتماعی «سینا ویبو» سال نو چینی را به هموطنانش تبریک گفت همان طور که انتظار می رفت

در نهم فوریه ۲۰۱۳ فانگ بینژینگ که در چین به عنوان پدر پروژه‌ عظیم فایروال۱ شناخته می‌شود، از طریق شبکه اجتماعی «سینا ویبو» سال نو چینی را به هموطنانش تبریک گفت. همان‌طور که انتظار می‌رفت.

در پاسخ به آقای فانگ هزاران وبلاگ‌نویس و بلاگر چینی پیام‌هایی با این محتوا فرستادند: «برو گمشو». البته آنها نتوانستند مستقیما این پیام‌ها را در پاسخ به تبریک آقای فانگ ارسال کنند. آقای فانگ به دلیل نقشش در توسعه فناوری سانسور در چین همواره مورد اهانت قرار گرفته است، به طوری که بخش نظرات وبلاگش از مدت‌ها پیش غیرفعال بوده‌است. همچنین کاربران به راحتی نمی‌توانستند نظرات دیگران را بر روی ۳۵۰۰۰ توئیت مجدد این پیام ببینند. سایت آنها را نیز مسدود کرده بود.

نام آقای فانگ توسط سیستمی که خود در توسعه آن نقش داشته‌است، به عنوان یک کلمه حساس در نظر گرفته می‌شود. او یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخ اینترنت در چین است و شاید تنها فردی است که بیشتر از همه مورد اهانت قرار گرفته‌است. در سال ۲۰۱۱و در جریان بازدید آقای فانگ، تعداد زیادی از دانشجویان در شهرووهان در مرکز چین اعلام کردند که در هنگام سخنرانی به سمت او تخم مرغ و یک جفت کفش پرتاب خواهند ‌کرد. ماجرای انتشار خبر این اقدام روی توئیتر خودش کنایه طنزآمیزی شد و به لطف زحمات آقای فانگ، کاربران اینترنت در چین تنها با استفاده از فیلترشکن موفق به دیدن این خبر شدند.

این که آقای فانگ چگونه توانست سیستم فایروال بزرگ را ایجاد نماید، موضوعی محرمانه است و به موضوع داغی برای تحقیقات و پژوهش‌های آکادمیک تبدیل شده‌است. اگر چه کل سیستم کنترل اینترنت دولت چین تحت عنوان فایروال بزرگ شناخته می‌شود (اولین بار این اصطلاح در مقاله‌ای در مجله وایرد۲ استفاده شد)، اما فایروال بزرگ ساده‌ترین بخش یک تلاش پیچیده و گسترده است که توسط نهادها و شرکت‌های متعددی صورت گرفته ‌است. پلیس سایبری چین به تنهایی سیستم بزرگ‌تر و پرهزینه‌تری را برای فیلترینگ سایت‌های داخلی ایجاد کرده‌است که سپر طلایی۳ نام دارد. سایت‌های اینترنتی نیز افراد زیادی را استخدام کرده‌اند تا محتوای داخلی سایت‌های خود را سانسور کرده و دستورات دولتی را اجرا نمایند.

فایروال بزرگ که آقای فانگ در طراحی و استقرار آن همکاری داشته ‌است، مانند یک دروازه عمل می‌کند و کل محتوای اینترنت و ارتباطات خارجی را که به داخل کشور وارد می‌شود به بسته‌های اطلاعاتی تقسیم کرده و دسترسی به محتوایی را که مضر تشخیص داده شود، مسدود می‌کند. این سیستم یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های فایروال ملی است که می‌تواند هم کل دامنه و هم صفحات خاصی از یک دامنه را مسدود کند.

فعالیت آقای فانگ بیشتر از همه روی این سیستم در سال ۱۹۹۰ در مرکز ملی شبکه و امنیت سیستم اطلاعات آغاز شد که هم‌اکنون تحت نظر وزارت صنایع و فناوری اطلاعات چین قرار دارد. این مرکز زیرساخت‌های مدرن را برای فیلترینگ سایت‌های خارجی ایجاد کرد. در سال‌های آغازین، تلاش‌های دولت چین برای مسدود کردن دامنه‌های وب، ساده بوده‌ است. از ماه آگوست سال ۱۹۹۶، روترها سایت‌هایی مانند طرفداران استقلال تایوان و تبت و تعدادی از روزنامه‌های خارجی را فیلتر کردند. اما این فیلترینگ ابتدایی شامل محتوای داخلی صفحات وب شخصی نمی‌شدند و کاربران ماهر به راحتی از این فیلترینگ فرار می‌کردند.

اما در حال حاضر فرآیند فیلترینگ بسیار هوشمند شده‌ است. اگر کاربران بخواهند به سایت‌هایی مانند توئیتر، فیسبوک و هزاران سایت دیگر مراجعه کنند یا اینکه بخواهند کلمات و کلیدواژه‌های ممنوعه یا نام مخالفان زندانی دولت چین را جست‌وجو‌ کنند، به صفحاتی ارجاع داده می‌شوندکه نشان می‌دهد صفحه موردنظرشان در دسترس نیست.

این سیستم همچنین می‌تواند پیام‌هایی را که در نرم‌افزارهای گفت‌وگو‌ از خارج چین ارسال می‌شود و حاوی کلمات ممنوعه هستند، رهگیری نماید. همچنین دسترسی به ابزارهای دور زدن فیلترینگ را مسدود کند و از دسامبر سال پیش اقدام برای قطع سرویس‌های شبکه خصوصی مجازی را که اختصارا وی پی ان خوانده می‌شوند، آغاز کرده‌ است. این سرویس‌ها را که عموما برای تونل زدن در فایروال‌ها استفاده می‌شوند.این سیستم همچنین به طور متناوب تلاش می‌کند تا سرعت موتورهای جست‌وجو‌ مانند گوگل را کاهش دهد.

● گوگل‌زدایی

گوگل یکی از سایت‌های مورد علاقه در چین از مدت‌های پیش بوده و به عنوان معیاری برای اندازه‌گیری میزان پیشرفت تکنولوژی فیلترینگ از آن استفاده می‌شود. در سپتامبر ۲۰۰۲ سیستم فایروال گوگل را به طور کلی مسدود کرد و برای این کار تکنیکی به نام دی ان اس را به کار گرفت که درخواست‌ها برای صفحات وب را رهگیری می‌کند. مسدود کردن گوگل در راس اخبار قرار گرفت. گوگل بعد از ۹ روز ترمیم شده و به حال اول بازگشت، اما صفحات ذخیره شده گوگل که یکی از راه‌های میانبر کاربران چینی برای غلبه بر فیلترینگ هستند، همچنان مسدود ماندند. سیستم فایروال بزرگ چین هوشمندتر شده ‌است. امروزه جست‌وجو‌ برای کلیدواژه‌های ممنوعه در گوگل، کاربران را به صفحات بن‌بست هدایت کرده و برای حدود ۹۰ ثانیه دسترسی آنها را به این موتور جست‌وجو‌ قطع می‌کند. در حالی که بقیه قسمت‌های اینترنت همچنان قابل دسترس هستند.

محور تلاش‌های پیچیده فیلترینگ، سیستم مدیریت اطلاعات امنیت ملی بوده است که به عنوان پروژه ۰۰۵ بعد از آغاز آن در سال ۲۰۰۰ شناخته می‌شد. آقای فانگ و مهندسان دیگر تا سال ۲۰۰۲ در این پروژه فعالیت می‌کردند. این پروژه موفق به دریافت جایزه ملی علم و فناوری در سال ۲۰۰۳ شد. حدود ۶۰ میلیون دلار برای انجام پروژه هزینه شده و به عنوان حساس‌ترین و گران‌قیمت‌ترین بخش فایروال بزرگ شناخته می‌شود.

آقای فانگ که در سال ۲۰۰۷ به ریاست دانشگاه پست و مخابرات پکن انتخاب شد، گاهی نقش خود را در تلاش برای استقرار سیستم فایروال چین انکار می‌کند، اما او به وضوح نقش مهمی را ایفا کرده است. به عنوان مثال براساس خلاصه تحقیقی که در سال ۲۰۰۵ با همکاری او انجام شد، او کمک شایانی به توسعه و استقرار تکنولوژی فیلترینگ مورد استفاده در موتورهای جست‌وجو‌ی داخلی کرده است. این تحقیق نشان می‌دهد که سیستم فایروال نتایج خوبی به همراه داشته و به تصفیه فضای اینترنت داخل چین کمک خواهد کرد.

بسیاری از کاربران اینترنت چین نسبت به این پیشرفت‌ها بی‌علاقه هستند. یک استاد دانشگاه فودان که دانشجویان دکترا را دعوت به همکاری در پروژه فایروال بزرگ چین کرده بود، مورد حمله قرار گرفت. اطلاعیه او در بولتن اینترنتی دانشگاه از دانشجویان می‌خواست که در صورت تمایل به همکاری در پروژه با او تماس بگیرند.

همچنین این استاد در پاسخی که بعدها از سایت‌های اینترنتی حذف شد، نوشت: اینکه چگونه از سیستم فایروال استفاده می‌شود موضوعی است که دانشمندان قادر به کنترل آن نیستند. شما می‌توانید اخلاق‌مدار بوده و از انجام آن امتناع کنید، اما نمی‌توانید افرادی را که در بهبود این سیستم تلاش می‌کنند، محکوم کنید. آخرین صحبت‌های او حاکی از خواست مقامات برای گفت‌وگو‌ با او بود. این اظهار نظرها نیز از سایت‌ها حذف شد.

این استاد دانشگاه به نکته خوبی اشاره می‌کند. کسی که تصمیم می‌گیرد کدام سایت‌های خارجی برای کاربران چینی نامناسب هستند یک بوروکرات است مانند آقای فانگ و نه یک استاد دانشگاه. بعضی از این سایت‌ها عبارتند ازیوتیوب (که به طور دائم از سال ۲۰۰۹ مسدود شده‌ است)، فیسبوک و توئیتر (که به دلیل شورش در سین کیانگ در سال ۲۰۰۹ مسدود شد)، بلومبرگ و جدیدا نیویورک‌تایمز (که به دلیل گزارش فساد مالی خانواده رهبران چینی مسدود شد).

کار مهندسان دقیق‌تر کردن ابزارها است. مایک رابینسون مهندس آمریکایی شبکه که در سال ۱۹۹۶ در ایجاد زیرساخت‌های اولیه دسترسی به اینترنت تجاری در چین نقش داشته است، می‌گوید: بیشتر تلاش‌هایی که در جهت توسعه توانمندی‌های تکنیکال سیستم فایروال بزرگ در ۱۵ سال گذشته صورت گرفته است، در این راستا بوده‌اند که توانایی برای به حداقل رساندن سیاست‌های کنترل محتوای دولت از طریق مکانیزم‌های دقیق‌تر صورت گیرد. چنین پیشرفت‌هایی برای به حداقل رساندن سانسور صورت نگرفته، بلکه به این منظور صورت گرفته که احساس اینکه مورد سانسور قرار گرفته‌ایم را کاهش دهد. یک روش این است که توئیت‌هایی را که از فضای مجازی حذف شده‌اند، برای فرد فرستند توئیت قابل مشاهده نگه داریم.

با این حال، برای اکثریت کاربران اینترنت در چین فرد مسوول‌ فرآیند سانسور، کم‌اهمیت‌تر از خود ایده‌ سانسور است، آقای فانگ یک نماد است و عبارت فایروال بزرگ به یک کلیشه‌ منفور تبدیل شده‌ است. این عبارت نشانه این است که تجربه کاربران چینی از اینترنت محدود شده و تعداد کلیدواژه‌های ممنوعه روز به روز در حال افزایش است. همچنین کلماتی که به جای این کلیدواژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، افزایش یافته است. این مساله‌ یک کاربر چینی را به نوشتن یک داستان علمی تخیلی واداشته که در آن پروژه‌ای به نام توربو فایروال به طور خودکار و خارج از کنترل شروع به فعالیت می‌کند و کل واژه‌های زبان چینی را ممنوع می‌نماید. این قصه در سال ۲۰۲۰ می‌گذرد. در آن زمان وزارت مبارزه با فایروال بزرگ با توجه به نیازهای روزافزون چینی‌ها، ۲۰۰۰ کاراکتر جدید را به زبان چینی می‌افزاید؛ اما آنها در عرض دو ثانیه سانسور می‌شوند. در نهایت در سال ۲۰۲۵ تنها یک واژه در زبان چینی باقی می‌ماند: کلمه ممنوعه!

مترجم: مینا خرم

پاورقی:

۱-Great Firewall

۲- WIRED Magazine

۳- Golden Shield