عوامل موثر و روشهای بهبود ضریب تبدیل غذایی در طیور گوشتی

میزان تبدیل مواد غذایی به گوشت مرغ عامل اصلی در تعیین سودمندی پرورش طیور گوشتی است ضریب تبدیل غذایی FCR یا مقدار غذای مورد نیاز برای اضافه شدن یک واحد وزن , شاخص متداولی است

میزان تبدیل مواد غذایی به گوشت مرغ عامل اصلی در تعیین سودمندی پرورش طیور گوشتی است . ضریب تبدیل غذایی (FCR) یا مقدار غذای مورد نیاز برای اضافه شدن یک واحد وزن ، شاخص متداولی است که در صنعت طیور جهت ارزیابی کارآیی نسبی خوراک مورد استفاده پرورش دهندگان قرار می گیرد. عوامل اصلی مؤثر در این زمینه شامل عوامل فیزیولوژیک, عوامل مدیریتی , موارد مربوط به تغذیه و خوراک طیور , تاثیر افزودنی های خوراک و نیز کنترل بیماریها و تلفات در مرغداریها میباشد. طی مقاله حاضر, ضمن بررسی جزئیات مربوط به هر کدام از عوامل فوق روشهای بهبود ضریب تبدیل غذایی در گله های مرغ گوشتی مورد بحث قرار می گیرند .

میزان تبدیل مواد غذایی به گوشت مرغ عامل اصلی در تعیین سودمندی پرورش طیور گوشتی است . ضریب تبدیل غذایی (Feed Conversion Ratio) یا مقدار غذای مورد نیاز بر حسب واحد وزن برای اضافه شدن یک واحد به وزن زنده مرغ, شاخص متداولی است که در صنعت طیور جهت ارزیابی عملکرد نسبی خوراک مورد استفاده پرورش دهندگان و شرکت ها قرار میگیرد .

در بسیاری موارد پژوهشگران یک نسبت معکوس بنام بازدهی غذا (Feed Efficiency) به مفهوم اضافه وزن بدست آمده بر حسب واحد وزن به ازای یک واحد غذای مصرف شده را, جهت سنجش تاثیر روشهای آزمایشی گوناگون بر روی پرندگان مورد استفاده قرار می دهند .

عوامل متعددی ضریب تبدیل غذایی یا میزان بازدهی غذا را تحت تاثیر قرار می دهند .

● عوامل موثر در این زمینه و روشهای بهبود ضریب تبدیل غذایی است:

الف) عوامل مربوط به تغذیه طیور

۱) میزان انرژی جیره

حیوانات جهت برآورده نمودن احتیاجات انرژی خود ، غذا مصرف می نمایند . بنابراین میزان انرژی جیره طیور گوشتی اثر مستقیم بر مقدار غذای مورد مصرف روزانه پرندگان دارد . طیوری که با جیره حاوی Kcal /kg ۲۹۰۰ تغذیه می شوند در حدود ۱۰ درصد بیشتر از پرندگانی با جیره حاوی Kcal / kg ۳۳۰۰ غذا مصرف می نمایند تا به این وسیله کمبود انرژی جیره را جبران نمایند . این رابطه بین میزان انرژی جیره و مصرف غذا هنگامی یک رابطه مستقیم و قابل پیش بینی است که جیره بطور کامل از نظر پروتئین ، اسیدهای امینه و دیگر مواد مغذی ضروری تنظیم شده باشد تا از طریق مصرف روزانه این مواد احتیاجات لازم جهت رشد بر طرف گردد .

این احتمال وجود دارد که میزان انرژی محاسبه شده از طریق جداول ترکیب غذا بطور دقیق مطابق با انرژی واقعی جیره نبوده و بسته به نوع و کیفیت مواد غذایی مورد مصرف بیشترو یا کمتر از میزان واقعی انرژی باشد . معمولا در جداول ترکیب غذا ارزش انرژی مواد غذایی با منشاء دامی از قبیل گوشت ، استخوان و فرآورده های طیور کمتر از انرژی واقعی حاصل از این مواد تخمین زده می شود .

برای مثال برای ماده غذایی شامل گوشت و استخوان با کیفیت خوب ارزش انرژی معادل Kcal / kg ۱۹۸۰ در نظر گرفته می شود در صورتیکه پژوهش انجام شده در دانشگاه جورجیا دلالت بر این دارد که ارزش انرژی مواد غذایی فوق نزدیک به Kcal / kg ۲۵۰۰ است . دلیل پایین تر در نظر گرفتن انرژی حاصل از مواد غذایی با منشاء حیوانی اینست که هنگام تعیین انرژی متابولیزابل (Metabolisable Energy )حاصل از این مواد بوسیله روشهای متداول نیاز به خوراندن مقادیر بسیار زیاد ماده غذایی میباشد و بعلت میزان بالای کلسیم و فسفر محتوی این مواد در جذب چربی اختلالاتی رخ می دهد و انرژی کمتری تولید می شود استفاده از مقادیر فراوان فرآورده هایی غذایی با منشاء دامی در تنظیم جیره طیور گوشتی ممکن است سبب تحصیل ضریب غذایی بهتری گردد اما عدم در نظر گرفتن میزان دقیق انرژی این اجزا منتج به بروز مشکلاتی می شود .

در اواخر دهه ۷۰ میلادی بواسطه قیمت نسبتا ارزان مواد غذایی با منشا حیوانی در مقایسه با سویا مشکل عمده ای بنام سندرم پرنده چرب (Oily Bird Syndrome) در طیور گوشتی ایالت جورجیا شایع گردید . استفاده از فرآورده های فوق تا ۱۵ درصد جیره و نیز پایین در نظر گرفتن میزان انرژی متابولیزابل این مواد منتج به افزایش نسبت کالری : پروتئین در جیره شده و این امر افزایش ذخایر چربی و بروز مشکل سندرم پرنده چرب را بدنبال دارد . مکمل چربی یکی از مواد غذایی است که احتمالا دارای بیشترین تاثیر در تغییرات انرژی جیره طیور گوشتی میباشد . مکمل های چربی منحصرا جهت افزایش میزان انرژی به غذا افزوده میشوند اما اختلافات فاحشی در کیفیت این مواد وجود دارد . این امر بویژه در مکملی بنام چربیهای مخلوط شده مشاهده میگردد که در مواقعی دارای کیفیت بسیار نازلی هستند .

۲) شکل و وزن حجمی خوراک

در مقایسه دان های آردی با یکدیگر ، آن دانی که وزن حجمی بیشتر دارد سبب رشد سریعتر پرندگان می گردد . همچنین دان پلت موجب FCR بهتری می گردد زیرا جهت اخذ غذا بوسیله پرنده با دان پلت انرژی کمتری صرف می گردد. یکی از عوامل مؤثر در ضریب تبدیل غذایی در پرورش طیور گوشتی ، کیفیت غذای پلت شده ای است که به پرندگان خورانده میشود . اختلاف عمده ای در میزان رشد و ضریب تبدیل غذایی پرندگان تغذیه شده با غذای پلت شده و غیر پلت ، وجود دارد . علت این اختلاف صرف مقادیر فراوان انرژی جهت اخذ غذا بوسیله پرندگانی است که با غذای پلت نشده تغذیه می شوند .

چنین براورد شده است که به ازای هر ۱۰ درصد افزایش در خرد تر شدن غذای پلت شده ضریب تبدیل غذایی یک دهم افزایش می یابد . اگر چه ممکن است کیفیت غذای پلت شده بلافاصله پس از خروج از دهانه آسیاب خوب بنظر برسد ، اما در حقیقت این کیفیت باید به هنگام مصرف غذا بوسیله پرنده در سالن مرغداری وجود داشته باشد . مشاهدات نویسنده در مزارع پرورش طیور دلالت بر این دارد که باید جهت بهبود کیفیت غذای پلت شده هنگام عبور از ترافهای دان خوری کوشش نمود .

۳) برنامه خوراک دهی

تحقیقات نشان می دهد که خوراک دهی طبق یک برنامه زمانی موجب بهبود ضریب تبدیل غذایی می شود. طبق چنین برنامه ای، مرغهای گوشتی درچهار تا شش وعده در روز مقادیر کافی خوراک دریافت می دارند و پس از اتمام خوراک موجود به مدت کوتاهی و کمتر از یک ساعت غذایی در اختیار آنها قرار نمی گیرد. عدم دسترسی به غذا موجب تحریک اشتها در نوبت بعدی تحویل غذا به سالن می شود.اگر چه اصول خوراک دهی طبق برنامه زمانی بسیار واضح می باشد اما این امر نیازمند دقت فراوان و مدیریت صحیح می باشد. اگر پرندگان مدت زیادی گرسنه بمانند موجب کاهش عملکرد آنها می گردد. دانخوری به اندازه کافی جهت تغذیه مرغها دریک زمان از ضروریات این روش است. بطور معمول توصیه می گردد این روش توام بایک رژیم نور مناسب مورد استفاده قرار گیرد.

۴) کیفیت نگهداری و ضایعات غذا

نگهداری کیفیت خوراک طیور درانبار و یاسیلوهای مخصوص بسیار حائز اهمیت است. محافظت دربرابر اکسید اسیون، کپک زدگی و نیز آلودگی از موارد مهم درحفظ کیفیت خوراک طیور می باشند. تمیز نگهداشتن و بازدید مرتب از سیستم توزیع خوراک درسالن و ممانعت از هدر رفتن غذا از طریق تنظیم سطح دانخوریها دربدست آوردن ضریب تبدیل مناسب بسیار حائز اهمیت است.

کاملا واضح است که آن مقدار از غذای حمل شده به سالن مرغداری که مستقیما مورد مصرف پرندگان قرار نگرفته در افزایش ضریب تبدیل غذایی مؤثر است . بی تردید امروزه به دلیل بهبود سیستم های مکانیکی تغذیه با سالهای قبل ضایعات غذا بعنوان یک عامل کم ارزش تر نسبت به سایر عوامل مؤثر در ضریب تبدیل غذایی در نظر گرفته می شود . اما این پرسش مطرح است که واقعا چه مقدار ضایعات غذا در سیستم های تجارتی پرورش طیور وجود دارد ؟ اندازه گیری ضایعات غذا بسیار دشوار است .

پرندگانی که به نسبت کم خوراک های پلت شده (Pelleted Feeds) دریافت می دارند ، احتمالا مقداری از غذا را در بستر ضایع می نمایند ، این مقدار از غذا غیر قابل مصرف بوده و از نظر مدیریت سالن مرغداری پوشیده می نماید .

References:

۱-Adams.C., A.,( ۲۰۰۳)’ Interactions of feed enzymes and antibiotic growth promoters on broiler performance’, Kemin Europa N.V., Industriezone Wolfstee,۲۲۰۰ Herentals, Belgium

۲ – Hraby, M, (۲۰۰۱), Betain Helps Reduce Heat Stress in Poultry, Dansico Animal Nutrition, www.danisco.com

۳-Jensen, L.S.۱۹۹۴, “ Factors affecting feed Conversion,” Poultry Digest, Vo (۵۳), No (۱) pp۲۲-۲۶

۴ – Lacy, M., P., Vest, L., R., (۲۰۰۲), Improving Feed Conversion in Broilers, A Guide For Growers, The University of Georgia, Operative Extension Service, College of Agriculture and Environmental Sciences, Department of Poultry Science, http://www.ces.uga.edu/Pubed/C۷۹۳-W.html

۵ – North, M., O., Bell, D., D., (۱۹۹۱), Commercial Chicken Production Manual, ۴th Edition, Kluwer Academic Publisher

۶ – Parkhurst, C., R, Mountney, G., j., (۱۹۸۸) Poultry Meat and Egg Production, Chapman & Hall

---