نظرات متفاوت منتقدان درباره آواز گنجشک ها آن که گفت آری, آن که گفت نه

فیلم «آواز گنجشک ها» به کارگردانی مجید مجیدی, نظرات متفاوتی را در میان منتقدان برانگیخته برخی آن را فیلمی جالب و متفاوت دانسته اند و برخی نیز انتقادات شدیدی از آن دارند از جمله این نظرات می توان به دو دیدگاه متفاوت اشاره کرد که از سوی «محمود گبرلو» و «مسعود فراستی» ارائه شده است

فیلم «آواز گنجشک ها» به کارگردانی مجید مجیدی، نظرات متفاوتی را در میان منتقدان برانگیخته. برخی آن را فیلمی جالب و متفاوت دانسته اند و برخی نیز انتقادات شدیدی از آن دارند. از جمله این نظرات می توان به دو دیدگاه متفاوت اشاره کرد که از سوی «محمود گبرلو» و «مسعود فراستی» ارائه شده است. محمود گبرلو، منتقد سینما و رئیس اسبق انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران پس از تماشای فیلم «آواز گنجشک ها» گفت که این فیلم، نمونه همان هنر متعهدی است که حضرت امام خمینی(ره) از آن یاد کرد.

وی در این باره توضیح داد: فیلم بحث معنویت و توجه به رفتارهای درونی را طرح می کند که نیاز جامعه ایرانی و حتی جهانی است و مسئله ای را پیش می کشد که برای حفظ تداوم بشریت و سلامت آن الزامی است.

وی گفت: «آواز گنجشک ها» از ساختار محکم و پخته ای برخوردار است و مسیر داستانی جذاب و مناسبی را طی می کند، هر چند احساس می کنم فیلمنامه در میانه راه دچار مشکل شد، اما سریع مسیر مطلوب و منطقی خود را پیدا کرد.

وی افزود: این فیلم حرف و نظری را بیان می کند که انسان ها در طول تاریخ حیات و بقای شرافتمندانه خود به آن نیاز دارند. به خصوص در جهان معاصر که متاسفانه گونه های مختلفی از معنویت مطرح می شود که تشخیص اصل و فرع و انحراف آن بسیار مشکل است.

وی اظهار داشت: «آواز گنجشک ها» به ظاهر از بستری سیاه و تلخ برخوردار است، اما تلخی آن سرشار از معنویت و اخلاق حسنه است. توجه فیلم به عدالت و بی عدالتی، یافتن راه رستگاری و پرهیز از خطاهای شیطانی در این فیلم، نمونه همان هنر متعهدی است که حضرت امام خمینی(ره) از آن یاد کرده اند.

گبرلو گفت: «آواز گنجشک ها» برگ برنده جشنواره سال گذشته بود که توانست دل بسیاری از تماشاگران و منتقدان را به دست بیاورد.»

وی مضامین فیلم های مجیدی را ستود و افزود: فیلم های مجیدی مضامینی زیبا و پسندیده دارد و در «آواز گنجشک ها» هم نمونه ای دیگر از این مضامین با ساختاری سینمایی، همراه است و نسبت به فیلم های دیگر این کارگردان، پخته تر است و مضمونی جهانی و گسترده تر دارد.

اما منتقدان دیگری هم هستند که نظری خلاف دیدگاه گبرلو درباره فیلم جدید مجیدی دارند. آن ها معتقدند که مجیدی در این فیلم، به تکرار آثار گذشته خود پرداخته و حرف تازه ای نزده. ضمن این که از وجه جشنواره ای آن نیز به شدت انتقاد می کنند.

مسعود فراستی را باید مهم ترین منتقد «آواز گنجشک ها» دانست. او هفته گذشته به خبرگزاری فارس گفت: سینمای سوبسیدی و جشنواره ای و انفصال از مخاطب داخلی و مردمی که برایشان فیلم می سازیم، سه مشخصه ای هستند که امروز شامل خود مجیدی نیز می شوند.

فراستی در ادامه گفت: مجید مجیدی به بحث افول سینمای ایران اشاره کرده در حالی که خود او با این مشکل روبه رو است. مجیدی فیلمسازی بود که «بچه های آسمان» و «رنگ خدا» را ساخت اما به نظر من جشنواره زده شد و وارد دورانی گردید که مسئله اصلی اش جشنواره ها هستند که این روند با فیلم «باران» شروع شد بدون این که بداند به کجا می رود.

وی ادامه داد: من معتقدم او حالا به سینمایی به شدت اگزوتیک(بیگانه پسند ) رسیده و فیلم «آواز گنجشک ها»ی او فیلمی شبیه نئورئالیستی است و به سینمایی رسیده که دیگر قابل تامل نیست.

این منتقد سینما با اشاره به سخنان اخیر مجیدی درباره بحث سینمای جهانی گفت؛ این جمله او که می گوید: «فیلمی جهانی است که مختصات بومی و هویت ملی کشور خودش را داشته باشد.» ناقص است و نظر مرتضی (آوینی) هم این نیست.

فراستی گفت: این شرط لازم برای رسیدن به سینمای جهانی است اما کافی نیست و خود به خود فیلمی جهانی نمی شود اما باید از این مسیر عبور کند که مجیدی آن را به خوبی فهمیده است. فیلمی که مخاطب ملی آن را نفهمد، یک فیلم ملی نیست.

وی افزود: ممکن است فیلمی بومی و ملی باشد اما هنوز نتوان به آن فیلم ملی گفت. برای ملی شدن یک فیلم دو شرط لازم است، یکی این که برای مخاطب ملی ساخته شود و دوم این که به فرم ملی برسد که هنوز ما وارد این مبحث نشده ایم.

این منتقد سینما تصریح کرد: یک فیلم ملی دارای فرم و زیباشناسایی ملی است که ممکن است در مواردی این اتفاق در سینمای ایران افتاده باشد اما منسجم نبوده است. یک فیلم ملی از این مسیر می گذرد اما هنوز، این شرایط بازهم برای ملی شدن کافی نیست.

وی با اشاره به سخنان «مجید مجیدی» مبنی بر لزوم وجود ساختار و تکنیک فاخر در سینمای ملی، گفت: فاخر در سینما ابداً معنی ندارد و مبهم، بی اثر، ناروشن و غیرشفاف است و بهتر است معنی فاخر را روشن کنیم. این واژه ای است که مسئولین و فیلمسازان ما خیلی استفاده می کنند ولی معنای آن بسیار کلی است.

فراستی در انتها گفت: اساساً هرگز نمی توان مخاطب ایرانی با مخاطب خارجی را یکی دانست، چرا که مخاطب متاثر از فرهنگ ریشه دار خودش است و عکس العمل هایش بر مبنای آن فرهنگ کل می گیرد.

آرین امیدوار