ملاک های تشخیص روزه خالص از روزه ریایی در سلوک عارفان

(بدان ای سالک راه خدا!):
۱- اگر دوست داشته باشی غیر خدا از روزه تو آگاه شود، کسانی که گمان می کنی اگر اطلاع پیدا کنند خیر دنیایی برای تو دارند. اگرچه این خیر، مدح و ستایش و احترام بیشتر …

(بدان ای سالک راه خدا!):

۱- اگر دوست داشته باشی غیر خدا از روزه تو آگاه شود، کسانی که گمان می کنی اگر اطلاع پیدا کنند خیر دنیایی برای تو دارند. اگرچه این خیر، مدح و ستایش و احترام بیشتر آنان به تو باشد یا اینکه میل به اطلاع دیگران به اندازه ای نباشد که در رغبت به روزه تأثیر بگذارد ولی در عین حال دوست داری علاوه بر خدا مردم هم از روزه تو آگاه شوند، در هر دو صورت روزه تو بیمار و بنده پستی خواهی بود.

۲- اگر هنگامی که با روزه داران زیادی روزه می گیرد، به نشاط می آید و هنگامی که به تنهایی روزه می گیرد کسل می شود، معلوم می شود زیادی روزه داران در قصد و عمل او تأثیر دارد. بنابراین به مقدار تأثیر آن در قلب، اخلاص تیره شده و روزه بیمار می گردد.

۳- قصدت از روزه، به دست آوردن ثواب است یا به خاطر اینکه خدا می خواهد؟ اگر به خاطر ثواب باشد، بدان که با این عمل می گویی خداوند سزاوار نیست که به خاطر فرمانبرداریش روزه بگیرم و خداوند به خاطر بزرگیش شایسته عبادت نیست و اگر رشوه او نبود او را عبادت نمی کردم، حق خوبی های گذشته او را رعایت نکرده و احترام مقام بزرگ او را نگه نمی داشتم.(۱)

۴- اگر رنگین بودن افطار و زیادی غذا و لذت آن نشاط تو را در روزه افزون کرد، معلوم می شود به مقدار زیادی نشاط روزه از اول تا آخر برای غیر خدا بوده است.

۵- اگر در اثنای روزه به غذای خوشمزه یا همسر زیبا یا سفری که در آن نفعی باشد، برخورد کردی و نشاط روزه در تو کم و روزه برایت سنگین شده و انتظار رهایی از روزه را کشیدی، باز هم خالص نیستی. زیرا تو نیز از بنده ات خدمتی را که بر خود سنگین بداند، قبول نمی کنی، بلکه به خاطر آن او را طرد و ترک می کنی.

۶- اگر اتفاقی بیفتد که شکستن روزه ات، نزد خدا برگرفتن آن برتری داشته باشد، ولی از شکستن روزه در نزد مردم خجالت کشیدی بدان که مخلص نیستی. زیرا اگر در عمل و قصد خود مخلص برای خواسته خدا بودی ملاحظه هیچ کس را نمی کردی.

۷- اگر در اثنای روزه دیدی که روزه تو را از انجام بعضی از واجبات یا اموری که نزد خدا اهمیت بیشتری دارد ناتوان نموده است ولی با این حال روزه خود را نشکستی، وارد دسته ریاکاران در عبادت شده و عبادت تو جزو گناهان کبیره می شود.(۲)

۱و ۲) المراقبات، میرزاجواد ملکی تبریزی، ص ۱۲۰