شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
قصه های حکمت آمیز
رمان از پدیدههای مدرن است. رمان یک محصول ادبی است که ادبیات را وارد حوزههای عمومی و غیرتخصصی کرد و البته جنبه سرگرمی آن بر سایر جنبههای آن غلبه داشته و دارد. طرح بحثهای فلسفی و ماوراء طبیعی در رمانها با روحیات بسیاری سازگاری دارد و فروش بالای رمانی همچون «دنیای سوفی» در کشورهای مختلف شاهدی بر این مدعاست، ضمن اینکه این کار، این مباحث را از حوزه تخصصی وارد حوزه عمومی میکند. الکساندر مککالاسمیت یکی از رماننویسانی است که با این شیوه به نگارش میپردازد و مطلبی که هماکنون میخوانید به چگونگی و فایده طرح مباحث فکری در رمانهای وی میپردازد.
شهرت الکساندر مککالاسمیت مدیون سری رمانهای آژانس کارآگاهی شماره یک خانمهاست. او در مجموعه رمانهایش داستان «پریشز رامتزو» را تعریف میکند. این فرد نخستین کارآگاه زن در بوتسواناست که در منطقه گابورون انجام وظیفه میکند. البته آن چیزی که اغلب کمتر بدان توجه میشود این است که او مدرس پزشکی قانونی در دانشگاه ادینبورگ نیز بوده و پیشینه فعالیتهایش حاکی از آن است که در فلسفه نیز دستی دارد. مککالاسمیت بیش از ۵۰ کتاب نوشته است که اکثر آنها ماهیتا فلسفی هستند. وی کتاب «ارزشمند قانون و اخلاق پزشکی» را به کمک کن ماسون و کتاب «وظیفه نجات» را با مایکل منلو نگاشت.
آنها در این اثر به بررسی «حد و مرزهای تعهد اخلاقی و گستره اقدام جهت نجات و کمکرسانی به دیگران» میپردازند. علاوه بر تمام اینها، مککالاسمیت مدتی عضو کمیسیون بینالمللی اخلاق پزشکی یونسکو، نایبرئیس کمیسیون ژنتیک انسانی و رئیس کمیته اخلاقی ژورنال پزشکی بریتانیا بوده است؛ چقدر نامتشابه به یک فیلسوف!
فعالیت مککالاسمیت در حوزه فلسفه تاریخچه دور و درازی دارد. او یک بار هنگام صرف قهوه چنین به من گفت: «نخستینباری که با فلسفه آشنا شدم، به دوران دانشجوییام برمیگردد. یادم میآید درس فلسفه حقوق داشتم که بسیار هم به آن علاقهمند بودم. در آن زمان فلسفه حقوق شاخهای از فلسفه محسوب میشد. استادهایمان به تدریس نظریات قانون، مسائل مربوط به فرد و حکومت و قانون طبیعی میپرداختند که صد البته سبب میشد هرکسی به جریان اصلی خودِ فلسفه علاقهمند شود. این مباحث برای من از جذابیت خاصی برخوردار بودند و من هم به عنوان یک دانشجو، زمان زیادی را صرف اندیشیدن پیرامون قانون طبیعی میکردم. همین امر باعث شد علاقهام نه فقط به فلسفه، بلکه به دیگر شاخههای آن نیز تشدید شود.»
گرچه زندگی شغلی او باعث شد مسیر زندگیاش بارها دستخوش تغییر شود، اما او و فلسفه، گویی جداییناپذیر بودند. وی اضافه کرد: «پس از آن، حرفهام وارد حوزههای قانون پزشکی و اخلاق پزشکی شد. همین امر موجبات علاقه من به مقوله اخلاق کاربردی را فراهم آورد. قانون پزشکی به مثابه کلیسای جامع است که در آن از مسائل قضایی کوچک و بخصوص، گرفته تا مشکلات اخلاقی عمده و مسائل مربوط به مرگ و حیات، کشتار از روی ترحم، تعاریف مرگ، مسوولیت حذف و... وجود دارد. به همین دلیل بیشتر اوقات خود را به جای مطالعه ادبیات قضایی خاص، صرف مطالعه ادبیات فیلسوفانه میکردم.»
پس جای تعجب نیست که میبینیم او یک فیلسوف را به عنوان شخصیت اول مجموعه جدید رمانهایش به نام «باشگاه فلسفه یکشنبه» برگزیده است. ایزابل دالهوزی، ویراستار مجله اخلاق کاربردی و یک کارآگاه مبتدی است. گرچه این مجموعه در دسته سرگرمیهای عوامپسند و محبوب جامعه قرار میگیرد، اما رمان نخست آن مملو از نظرات فلسفی است. این نکته را هم باید اضافه کنم که این کتاب به یقین از کند یا تعلیمیبودناش، توجه زیادی به اخلاقیات روزمره و اهمیت کاراکتر افراد در مقوله اخلاق دارد.
مککالاسمیت چنین میگوید: «من علاقه وافری به تعلیم اخلاق دارم. رشد انگارههای اخلاقی از نظر بنده بسیار حیاتی است، اما آنچه توجه مرا جلب کرده، نحوه تکامل رفتار اخلاقی از طریق یادگیری عادات اخلاقی باطن انسان و تلقین واکنشهای ناخودآگاه اوست. این قضیه با نگرش خاص من از عمل انسانی گره خورده است. من فکر میکنم بسیاری از اقدامات انسان خودانگیختهتر از آن چیزی است که تصور میکنیم. این امر یکی از مواردی است که علاقه من به حوزه قضایی را برانگیخته است. به اعتقاد بسیاری اعمال انسان الزاما ماحصل تفکر او نیستند. بررسی آسیبهای مغزی نشان داده که ما قبل از آنکه از حقیقت آگاهی یافته و شرایط پیشرویمان را درک کنیم، نسبت به انجام برخی کارها اقدام میکنیم. از این رو من معتقدم برخی اقدامات ساده و پیشپا افتاده واقعا کارکردهای مهمی را رقم میزنند، کارکردهایی بسیار مهمتر از آنچه که فکرش را میکنیم، چرا که آنها نشان از آگاهی اخلاقی دیگری دارند.» او اضافه میکند: «من عاشق نظریات مربوط به مسوولیت شخصیتها هستم.»
قسمت اعظم علایق مککالاسمیت به درون رمان او راه یافتهاند. به عنوان نمونه شخصیتهای او در تضادی دائمی با ضعف اراده قرار دارند؛ مشکلی فلسفی که از زمان افلاطون تا به حال بدان پرداخته شده است. او ادامه میدهد: «به اعتقاد من اقدامات مبتنی بر ضعف اراده (یعنی آگاهی از دستورات عقل و منطق و نحوه پیداکردن آنها در صحنه عمل) یکی از دشوارترین مسائلی هستند که در زندگیمان با آنها سر و کار داریم. بیشتر مردم با این قضیه دست و پنجه نرم میکنند و فکر نمیکنم آوردن مثالهایی از آن در زندگی روزمره کار دشواری باشد. مثلا همه بخوبی میدانند که باید نسبت به دیگران تابآوری داشته باشند، پس احتمالا بر این نکته نیز بخوبی واقفند که نباید همنوعستیز باشند، اما اکثر مردم با همنوعان خود سر جنگ دارند! این است که تنشی بزرگ میآفریند.»
به نظر او رمانها بیشتر طبیعتگرایانه (ناتورالیستی) شدهاند. مخاطبان اغلب گزارش نویسنده از کاراکترهایی را میخوانند که صبح از رختخواب بلند شده، صبحانهخورده و دندانهایشان را مسواک میزنند. نویسنده، تصاویری کامل و دقیق از تمام این جزئیات ارائه داده و کمی هم احساس به کاراکترهایش تزریق میکند، اما قسمتهایی از زندگی هم وجود دارند که نحوه انجام کارها و شیوه صحیح زندگی را به ما میآموزند. فکر میکنم مردم به این بخشها نیز بسیار علاقهمند هستند. مثلا به ستون اخلاق روزنامهها نگاه کنید ببینید چگونه مردم از رواندرمانها رویگردان شده و به مشاوران فلسفی روی میآورند.
من به ضرس قاطع عرض میکنم که مردم واقعا به این مسائل علاقه نشان داده و دوست دارند پیرامون آنها حرف بزنند. در واقع این بازخوردی است که من از خوانندگان رمانهای رامتسو دریافت کردهام. این شخصیت را نمیتوان فیلسوف دانست، اما با این حال از اموری چون بخشش سخن به میان آورده و مشاهدات کاملا مطبوع و جالبی ارائه میدهد، واقعا مردم این چیزها را دوست دارند.»
یکی از شیوههایی که داستان از طریق آن میتواند به طور اثرگذاری به تشریح مباحثات فلسفی بپردازد، این است که داستان قادر است فصول مشترک نظریه و عمل را به دقت مورد بررسی قرار دهد، امری که مککالاسمیت دقیقا در آثارش در حوزه اخلاق پزشکی عملی از آن بهره میجوید. مککالاسمیت ابراز میدارد: «زمانی که شما میخواهید تصمیمی بگیرید، بُعد عملی و کاربردی مطرح میشود. در این حالت مفاهیم سیاسی و تمام احتمالات این حوزه را نیز باید مدنظر قرار داد. این فرآیند (یعنی مکالمه با دیگرانی که ممکن است نسلشناس، پزشک، مشاور ژنتیک یا هرکس دیگری باشند) با مباحثهای که درخصوص یک مساله نظری مطرح میکنید، ماهیتا متفاوت است.»
وی ادامه میدهد: «نباید اهمیت و بصیرت افرادی که توانستهاند بر اساس تجارب خود، به نوعی حکمت و عقلانیت عملی دست یابند را ناچیز شمرد. ممکن است آنها فرصت تحصیلات فلسفی یا حتی تحصیلات آکادمیک را پیدا نکرده باشند، اما برخیشان واقعا از درک عمیقی پیرامون رفتار و ماهیت انسان برخوردارند. به اعتقاد من تجربه عملی اهمیت بسیاری در دستیابی به دیدگاهی بالغ و قابل دفاع از جهان دارد؛ حتی ممکن است برخی تمام روز خود را صرف مطالعه کتب فلسفی کنند، اما هرگز نتوانند با دنیای امور انسانی رابطه برقرار کنند.»
این گفته مککالاسمیت را باید با احترام او به اخلاق و فضائل در ارتباط دانست. از زمان ارسطو به بعد، تحلیل فلسفی و رشد شخصیتهای اخلاقی به عنوان ۲ فرآیند کاملا مجزا مورد بررسی قرار گرفتهاند. به همین دلیل است که برخی معتقدند تجربه یا داستان در پسزمینه زندگی انسان بیشتر از فلسفه به رشد اخلاقی فرد کمک میکند. در اینجا شنیدن نظر مککالاسمیت نیز خالی از لطف نیست. او میگوید: «من همواره بر این باور بودهام که تشویق و ترغیب کودکان به خواندن آثار داستانی، یکی از عالیترین روشها برای ارتقای استعداد و انگارهسازیهای اخلاقی در آنهاست. شما در داستان قادر خواهید بود وارد دنیای دیگران شده و تخیلات اخلاقی خود را بسازید. از رهگذر داستان است که میتوانیم نحوه عملکرد دنیا را برای خود مدلسازی کنیم.»
البته فلسفه همچنان در داستانهای مککالاسمیت نقش مهمی ایفا کرده و در داستانهای بعدیاش نیز عنصر لاینفک آنها خواهد بود.خودش میگوید: «خوششانس بودهام که حرفهام در جایگاه اخلاق پزشکی، سیاست پزشکی و حوزههایی از این جنس قرار داشته است، چراکه این امر سبب شد بتوانم به دیگر حوزههای فلسفه نیز سرک بکشم. این کارها برای من واقعا لذتبخش و دوستداشتنی هستند و حالا هم مشغول کنار هم گذاشتن قطعات پازل و طراحی یک داستان جدید هستم. خب! نقش من هم این بوده است و از آن بسیار راضیام.»
منبع: what more philosophers think
مترجم: محمدهادی کرامتی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
دولت چین سیستان و بلوچستان انتخابات امیرعبداللهیان شورای نگهبان حسن روحانی مجلس شورای اسلامی حجاب دولت سیزدهم مجلس نیکا شاکرمی
سیل ایران هواشناسی تهران شهرداری تهران باران سازمان هواشناسی آتش سوزی یسنا فضای مجازی پلیس زلزله
خودرو قیمت خودرو قیمت طلا مسکن تورم بانک مرکزی قیمت دلار حقوق بازنشستگان بازار خودرو دلار ارز ایران خودرو
صدا و سیما مسعود اسکویی سوئد مهران غفوریان رضا عطاران بی بی سی تلویزیون صداوسیما موسیقی سریال سینمای ایران سازمان صدا و سیما
رژیم صهیونیستی غزه جنگ غزه اسرائیل فلسطین روسیه آمریکا ترکیه حماس اوکراین نوار غزه انگلیس
پرسپولیس فوتبال استقلال سپاهان لیگ برتر باشگاه پرسپولیس باشگاه استقلال علی خطیر جواد نکونام تراکتور بازی لیگ قهرمانان اروپا
آیفون اینستاگرام اپل ناسا گوگل صاعقه تلفن همراه عکاسی کولر
کبد چرب فشار خون گرما