مینیاتور عاریه ای

خودرویی که می گویند ایرانی است

داستان خودرو تیبا یا مینیاتور داستان عجیبی است؛ خودرویی که هنوز هم با تاخیر تحویل مشتریانش می‌شود و نام آن را پس از چند تغییر، تیبا گذاشته‌اند. خودرویی که البته مینیاتور نام داشت آن هم با املای اشتباه لاتین؛ املای غلطی که در سال‌های ۸۷ و ۸۸ در تمام بیلبورد‌های شهر پر شده بود. مینیاتور خودرویی که می‌گفتند ایرانی است اما روز تولدش حتی اسم فرانسوی‌‌اش را با املای غلط نوشتند. خودرویی که مهرداد بذرپاش مدیرعامل بسیار جوان سایپا آن را از بایگانی پروژه‌های نیمه‌کاره رهاشده سایپا بیرون آورد و اجرا کرد و آن را به نام خود ثبت کرد؛ پروژه‌ای که قرار بود پله پیشرفتی باشد برای این جوان سیاست‌پیشه، البته بعد‌ها و پس از رفتن بذرپاش از سایپا نام خودرو را تبدیل به تیبا یعنی آهو شد.

قرار بود قیمت این خودرو زیر ۱۰ میلیون تومان باشد که نشد، قرار بود سال گذشته به مشتریان تحویل دهند که ندادند و قرار بود باکیفیت‌تر از پراید و ریو باشد اما حتی عکاسان صنعتی پروژه مجبور شدند با رتوش شیارهای نا‌متوازن روی کاپوت را اصلاح کنند. جالب آنکه موتور پراید را در این پروژه آلمانی‌ها تقویت کردند اما قطعات سیستم انتقال قدرت چون همان پراید بود مقاومت در برابر این نیروی جدید موتور را نداشت پس دنده دو گیربکس پراید را تغییر و فنرهای کلاچ خودرو را تقویت کردند اما همین امر باعث شد کلاچ این خودرو بسیار سفت‌تر از پراید شود.

● روز تولد

روز ۲۳ آذرماه۱۳۸۷ خودرویی که آن را مینیاتور می‌نامیدند رونمایی شد اما آنچه ایرانی بودن این خودرو را تا حد زیادی زیر سوال برده است استفاده از قطعات خودروهای دیگر مانند پراید، ریو و تندر ۹۰ و همچنین کمک گرفتن از مشاوران ایتالیایی، آلمانی و کره‌ای بوده است. با این همه برخی مدیران صنعتی این خودرو را کاملاً ایرانی می‌دانند و از آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های صنعتی چند سال اخیر نام برده‌اند. ولی این اتومبیل آیا واقعاً ملی است در حالی که در قطعاتش می‌توان به راحتی قطعات استفاده‌شده از دیگر خودروها را دید؟ به گفته مدیران آن زمان سایپا، در این خودرو از نسل کاملاً جدید پلت‌فورم (مجموعه‌های فنی خودرو) استفاده شده است. با این همه آنچه پلت‌فورم جدید خوانده می‌شود آیا به واقع پلت‌فورم جدیدی است و آیا واقعاً ایرانی است یا تکنولوژی جدیدی در خود دارد؟

دکتر زارعی مدیر مرکز تحقیقات سایپا این خودرو را یک خودرو کاملاً ایرانی با یک پلت‌فورم کاملاً جدید می‌داند که به آن می‌توان نازید. وی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان این محصول را ایرانی و کاملاً جدید خواند در حالی که موتور و گیربکس‌اش ارتقایافته پراید است، اکسلش با کمی تغییر همان ریو است و ترمز خودرو نیز تقویت‌شده خودرو پراید است و طراحی بدنه‌اش نیز تا حدود زیادی توسط تیم شرکت ایتال دیزاین کشور ایتالیا انجام شده است، می‌گوید: «قطعات این خودرو ممکن است از خودروهای دیگر (کری اوور) گرفته شده باشد اما با تغییراتی که مهندسان سایپا برای هماهنگ کردن و تغییر دادن این مجموعه‌ها به هم داده‌اند یک پلت‌فورم جدید شکل گرفته است؛ پلت‌فورمی که متعلق به شرکت سایپاست و در سال‌های آینده خودروهای دیگری نیز روی این پلت‌فورم طراحی خواهند شد.

درباره طراحی نیز کار روی این خودرو ابتدا در حدود سال ۷۵ با نام اس ۸۱ توسط یک تیم در سایپا روی پایه پراید آغاز شد. سپس طراحی‌اش توسط یک تیم طراحی ایتالیایی تکمیل شد اما این پروژه در سال ۸۳ کنار گذاشته شد و مهندسان سایپا این طرح جدید را از حدود دو سال قبل دوباره آغاز کردند و در طراحی بخش‌هایی از آن خودرویی که توسط تیم ایتالیایی انجام گرفته بود به خصوص قسمت عقب آن تغییراتی دادند.» علیرضا محمدزاده کارشناس طراحی خودرو اما نظر دیگری دارد. وی معتقد است طراحی این خودرو بی‌شباهت به بسیاری از خودروهای چینی نیست.

او می‌گوید: «تیم ایتالیایی قسمت جلوی خودرو را بسیار خوب طراحی کرده اما قسمت عقب چندان چنگی به دل نمی‌زند. در قسمت تزیینات داخلی نیز به راحتی می‌توان رد پای تندر ۹۰ و پراید و ریو را دید. گویی طراحان قسمت‌های مختلف این چند خودرو را با هم مخلوط کرده‌اند.» وی فکر می‌کند: «با این وجود در بیشتر نقاط خودرو می‌توان رد پای طراحان خارجی را دید.» البته استفاده از مشاوران و طراحان خارجی به همین جا ختم نمی‌شود بلکه در موتور نیز تیم طراحی آلمانی از دانشگاه آخن آلمان موتور پراید را افزایش حجم داده‌اند و با رساندن حجم این موتور به ۱۵۰۰ سی‌سی و افزایش ضریب تراکم موتور به عدد ۷/۹ (عدد قبلی حدود ۵/۸) قدرت این موتور را به ۸۰ اسب بخار رسانده‌اند.

طبق اعلام شرکت مگاموتور سازنده قوای محرکه سایپا این موتور هشت درصد مصرف کمتری نسبت به پراید دارد و حدود ۳۰ میلیون دلار نیز هزینه آن شده است. درباره این موتور یک کارشناس موتور اعتقاد دارد: «همان کاری که ایران‌خودرو در بهینه‌سازی موتور پیکان روی پژو آردی انجام داد، این بار سایپا روی موتور پراید صورت داده است.» درباره گیربکس نیز یکی از مهندسان مرکز تحقیقات سایپا توضیح می‌دهد: «نسبت دنده‌های گیربکس پراید بر اساس خودرو و موتور جدید تغییر داده شده است.» البته دکتر زارعی معتقد است این تغییر در ضریب دنده سبب خلق یک جعبه دنده جدید شده است. در تمام این تغییرات که روی موتور و گیربکس پراید که تکنولوژی آن متعلق به ۳۰ سال قبل است انجام شده، متخصصان خارجی نظارت داشته‌اند.

ناظمی مدیر استراتژیک این شرکت نیز مشاوره گرفتن از خارجی‌ها را در این پروژه تایید می‌کند و می‌گوید: «ما از تجربه‌های قبلی خود، در محصولاتی مانند پراید و ریو هم در این خودرو استفاده کرده‌ایم.» وی استفاده از این تجربیات را سبب کاهش هزینه طراحی این خودرو نسبت به خودروهای دیگر عنوان می‌کند. بر اساس گفته مسوولان سایپا هزینه طراحی این خودرو حدود ۱۲۰ میلیون دلار بوده است البته استفاده از بسیاری از قطعات پراید که در ایران تولید می‌شود و در این خودرو هم استفاده می‌شود، سبب کاهش قیمت آن است. با این همه به نظر برخی کارشناسان استفاده از قطعات خودروهای تاریخ‌گذشته‌ای مانند پراید برای خلق یک محصول جدید با طراحی ناهمگون شاید سبب آن شده است تا یک خودرو با ایرادات زیاد مانند یک مینیاتور عاریه‌ای با هزینه میلیاردی طراحی و ساخته شود.

امین آزاد