نگاهی به فیلم "چهل سالگی"

بررسی آثار علیرضا رئیسیان حکایت از آثار ماندگاری دارد که بیشتر در ژانر ملودارم و خانوادگی دسته بندی می شوند. کاراکترهای فیلم های مثل ریحانه، سفر، ایستگاه متروک بیشتر زنانی …

بررسی آثار علیرضا رئیسیان حکایت از آثار ماندگاری دارد که بیشتر در ژانر ملودارم و خانوادگی دسته بندی می شوند. کاراکترهای فیلم های مثل ریحانه، سفر، ایستگاه متروک بیشتر زنانی هستند که به نقطه ای مهم در زندگی مشترک رسیده اند و باید سخترین تصمیم زندگی یشان را بگیرند. رفتن و گذشتن یا ماندن و تن به روزمرگی سپردن. میتوان گفت این مهترین وجه تفاوت دنیای آثار علیرضا رئیسیان با دیگر کارگردانان سینمای حال حاضر ماست. تصویر زنانی در آستانه عصیان در زندگی مشترک.

"چهل سالگی" فیلمی است که می توان آن را در قالب یک ملودرام عاشقانه – خانوادگی دسته بندی کرد. مهمترین نکته ای که فیلم در زیر سایه آن شکل گرفته اقتباس فیلم نامه از داستان خانم ناهید طباطبائی است که نام فیلم هم از همین کتاب برداشت شده است. اصولا در سینمای ایران بر خلاف سینمای جهان اقتباس از آثار ادبی رواج زیادی ندارد اما مصطفی رستگاری در "چهال سالگی" به زیبایی داستان کتاب را با داستان (پادشاه و کنیزک) مثنوی معنوی تلفیق کرده و ارتباط جالب و امروزی بین دو داستان قدیمی و جدید برقرار کرده است و نتیجه کار روایتی ادبی و تاثیر گذار از روابط عاطفی بین عشاق قدیمی است.

نگار زن امروزی و کارمند است یک همسر مهربان، دختری زیبا و زندگی خوبی دارد ولی از زندگی اش راضی نیست و در آستانه میانسالی در ورطه روزمرگی افتاده است. کابوس دوران جوانی او زندگی حال را تحت تاثیر قرار می دهد و در نتیجه محبت بی شائبه همسرش را جدی نمی گیرد. بیننده در ابتدا با خانواده ای روبرو می شود که در ظاهر خوشبخت است اما در لایه های زیرین دچار معضلات بسیاری است زن حضور پر رنگی در خانواده ندارد و در نتیجه دختر جای او را گرفته است تا حدی که پدرش را پسرم صدا می زند و به شدت نگران اوست. از طرفی مرد که عاشقانه همسرش را دوست دارد در کابوس از دست دادن همسر دست و پا می زند. در این میان عشق اول زن به ایران بر می گردد و زندگی زن و مرد دچار چالش بزرگی می شود.

علیرضا رئیسیان برای تصویر این سردرگمی نشانه هایی از کابوسهای زن را با فلاش بک به بیننده ارائه می دهد. و تماشاگر در میان رفت و برگشت به زمان گذشته و حال به نحوه آشنایی و ازدواج زن و مرد پی می برد. با حضور عشق قدیمی، زن کم کم در می یابد به خاطر خانواده از موسیقی و نواختن گذشته است و حالا همه آن علایق بیست سالگی زنده می شود.

لیلا حاتمی در ایفای نقش نگار سعی کرده است رخوت و روزمرگی را با نگاه های غمگین خود به بیننده منتقل کند اما سکون و ریتم فیلم بر بازی او اثر گذاشته است به طوری که ببیننده با فلاش بک های بیست سالگی او بهتر ارتباط بر قرار می کند و او در ایفای نقش نگار بیست ساله موفق تر از سی و پنج ساله عمل می کند. این قضیه در مورد محمدرضا فروتن بر عکس است. تماشاگر فرهاد زمان حال را بهتر از زمان گذشته می پذیرد و "چهل سالگی" بیشترین ضربه را از همین نکته خورده است. داستان فیلم بیشتر از آنکه در مورد تردیدهای نگار باشد حول محور فرهاد شکل می گیرد و فیلم سرشار شده است از تردیدها و دلمشغولی ها فرهاد و در نهایت تماشاگر از طریق خاطرات فرهاد با نگار آشنا می شود و با او در سلوک عاشقانه اش همسفر می شود اینکه به قول استادش سه چیز را در زندگی باید تنها تجربه کرد: عشق، ایمان و مرگ.

رئیسیان در چهار چوب فیلم ناخواسته نقش فرهاد را پر رنگ تر از نگار و عشق او کیان تصویر کرده است. و فیلم از همین جا ضربه می خورد. تماشاگر نمی تواند با نگار و کیان ارتباط برقرار کند به عبارتی فیلم به جایی که دلمشغولی های نگار را ترسیم کند به سلوک عاشقانه و عارفانه فرهاد می پردازد.

نکته جالبی که در فیلم به خوبی تصویر شده روایت داستان پادشاه و کنیزک است. در حالی که فرهاد داستان را برای دخترش تعریف می کند روابط نگار و کیان به صورت امروزی با حفظ خط روایی داستان تصویر می شود و یکی از نقاط قوت فیلم است.

در هر حال فیلم "چهل سالگی" فیلم بدی نیست. از آن فیلمهای آرام و عاشقانه که بیننده را در یک سلوک عاشقانه به درون و تکامل روحی اش ارجاع میدهد.

سیده مریم مطلب پور

منبع: سی نت