نگاهی نو به نزول آدم به دنیا تا صعود او به بارگاه حق

وقتی خداوند انسان را به عنوان تنها موجودی که می توانست بار امانت ۱ جانشینی او را بدوش بکشد ۲ خلق کرد , حضرت آدم را تعلیم داد ۳ و به جمع آنها بازگرداند ۴ در وجود او همه ملکات و صفات خود را به صورت قوه به ودیعت گذاشت و در عالم دنیا امر به فعلیت کامل آنها کرد ۵ , تا آنکه در سیر بازگشت به سوی خدا ۶ , در جایگاه پادشاهی ۷ حق جلوس و به ابدیت بپیوندد

وقتی خداوند انسان را به عنوان تنها موجودی که می توانست بار امانت ۱ جانشینی او را بدوش بکشد ۲ خلق کرد ، حضرت آدم را تعلیم داد ۳ و به جمع آنها بازگرداند ۴ . در وجود او همه ملکات و صفات خود را به صورت قوه به ودیعت گذاشت و در عالم دنیا امر به فعلیت کامل آنها کرد ۵ ، تا آنکه در سیر بازگشت به سوی خدا ۶ ، در جایگاه پادشاهی ۷ حق جلوس و به ابدیت بپیوندد .

در این مقال مجمل سعی می شود که دایره چرخش ۸ نزول به دنیا و سپس صعود به پیشگاه احدیت ، به اجمال و مرحله به مرحله بیان می گردد :

● توضیح هر مرحله :

۱) خاک : منشا همه حرکتهای زیستی در کره زمین است . اگر در کره دیگری از کرات بی شمار این جهان هم، زیست و حیاتی موجود باشد همین قاعده در آنجا هم صادق است.

۲) ذرات خاک در زمین ، حاوی همه قوای ( استعداد ) لازم برای تحقق همه کمالات در کلیه مراتب و مراحل بعدی تا عالیترین مراتب کمال است ، منتها به صورت قوه ( استعداد ) صرف . به همین دلیل وقتی به خاک می نگریم هیچ کدام از فعلیت ها و مراتب کمال را در آن نمی بینیم .

۳) با آمدن باران از آسمان و آمیختن با خاک ، گل به وجود می آید که آغاز حرکت به سوی فعلیت های موجود در گل ، می باشد .۹

۴) با حرکت خاک به سوی عالم نبات ، حیوان و انسان ، کم کم و مرحله به مرحله ، قوای موجود صورت فعلیت به خود می گیرند و به آنچه در کمون خود دارند مبعوث می شوند و خود را نشان می دهند .

۵) قوس حرکت از خاک تا انسانیت را قوس نزول یا عالم بدآ می نامند .

۶) در این حرکت قوسی ، موجودات ، سیری از قوه صرف تا به کثرت فعلیات دارند و در هر صورت و نمودی ، گامی به سوی کثرت بر می دارند . به همین دلیل هر صورتی تکمیل تر از صورت قبلی است .

۷) در مرحله انسانیت کلیه قوای موجود در عالم قوه ، به حداکثر فعلیت می رسند . به همین دلیل با انعقاد نطفه یک انسان ، او جامعیت توانایی های لازم را برای ظهور و بروز همه اسمای الهی پیدا می کند .۱۰

۸) در تمام مراحل قوس نزول ، چون از وحدت قوه ، دورتر و دورتر می شود ، آن را قوس نزول می نامند . لذا در مرحله انسانیت که به انتهای قوس می رسد ، در پایین ترین و دورترین مراحل قرار دارد و به همین دلیل آن را « اسفل السافلین ۱۱» و دورترین مراحل نامیده اند . پایین ترین مراحل ، نه به این علت که ما آن را در پایین صفحه قرار داده ایم ، بلکه به این علت گه در دورترین طبقات از وحدت و صفات خدایی است و به همین علت فسادهایی که یک انسان می کند از هیچ یک از طبقات خلق تا این مرحله بر نمی آید و قرآن او را گمراه تر از حیوان می نامد .۱۲

۹) بعد از مرحله ( قوس ) بدآ ، قوس صعود یا عود قرار دارد . این مرحله از این رو قوس صعود نام گرفته است که بعد از نزول از وحدت قوه به کثرت فعلیت ، یک حرکت فرازی به سوی قرب خالق متعال و وحدت مطلق یا قرب کمال را آغاز کرده است و از آن بالا خواهد رفت .۱۳

۱۰) در این مرحله بر خلاف قوس قبلی که به مقتضای مراحل مختلف آن ، عوالم خاک ، نبات و حیوان را به خود می گرفت ، فقط انسان و انسانیت مطرح است .

۱۱) انسان در این قوس و مرحله الزاما باید از هفت مرحله فعلیت یا هفت آسمان عبور کند .

۱۲) این قوس از آغاز تا پایان شامل دو راه متفاوت ، یکی بسیار کوتاه ، پر نعمت و رحمت به نام بهشت و دیگری بسیار دور و دراز ، پر مشقت و عذاب به نام دوزخ است .۱۴

۱۳) جهنم در آغاز مراحل هفت گانه حرکت در نزدیک ترین و پست ترین مرتبه قرار گرفته است .

۱۴) پیمودن قوس صعود ، ارتباطی به عالم دنیا و آخرت ندارد . چه ، می توان آن را در زندگی دنیا طی کرده به تمام مراتب کمال رسید ، یا بعد از مرگ این راه را طی نمود .

۱۵) برخورد فرضی دو قوس ۱۵ در مرحله آغازین قوه صرف و پایانی قوس صعود ، به این معنا نیست که انسان باز هم باید به خاک برگردد . بلکه بدین معناست که مقصود نهایی خالق متعال از خلق در این مرحله که وحدت فعلیت پیدا کرده است تحقق می یابد . این مقصود در آغاز به صورت قوه صرف و در پایان به صورت فعلیت تامه است .۱۶

محمد صالحی

مرجع : http://mahsan.parsiblog.com/

زیر نویسها :

۱ - انا عرضنا الامانة علی السموات و الارض و الجبال فابین ان یحملنها و اشفقن منها وحملها الانسان انه کان ظلوما جهولا - سوره احزاب، آیه ۷۲

۲ -انی جاعل فی الارض خلیفه - بقره/ ۳۰ .

۳ - علم ادم الاسما کلها . سوره بقره – آیه ۳۱

۴ - قال اهبطا منها جمیعا - طه، آیه‏۱۲۳ .

۵ - تخلقوا باخلاق الله- بحارالانوار- ج ۵۸- ص ۱۲۹- ماه رمضان از زبان آیت الله جوادی آملی

۶ - إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَیْهِ رَاجِعونَ – بقره – آیه ۱۵۶

۷ - فی مقعد صدق عند ملیک مقتدر ۵۵ – سوره ۵۴

۸ - فکان قاب قوسین او ادنی ۹ – سوره ۵۳

۹ - انا خلقناهم من طین لازب ... ۱۱ – سوره ۳۷

۱۰ - و لقد خلقنا الانسان من .... ۱۲ تا ۱۴- سوره ۲۳

۱۱ - .. ثم رددناه اسفل سافلین ۵ - سوره ۹۵

۱۲ - اولئک کالانعام بل هم اضل ۱۷۹ – سوره ۷

۱۳ - الیه مرجعکم جمیعا وعدالله حقا انه یبدو الخلق ثم یعیده .... ۴ و ۵ - سوره ۱۰

۱۴ - انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا ۳ – سوره ۷۶

۱۵ - فکان قاب قوسین او ادنی ۹ – سوره ۵۳

۱۶ - فی مقعد صدق عند ملیک مقتدر ۵۵ – سوره ۵۴

منبع :

رازهای رستاخیز – ص ۳۱ تا ۵۴ – سعید غفار زاده

مولوی :

مردم از حیوانی و آدم شدم پس چه ترسم کی زمردن کم شدم

از جمادی مردم و نامی شدم از نما مردم به حیوان برزدم

بار دیگر هم بمیرم از بشر تا برآرم از ملایک بال و پر

بار دیگر از ملک پران شوم آنچه اندر وهم ناید آن شوم

پس عدم گردم عدم چون ارغنون گویدم انا الیه راجعون

ص ۴۳ همان

ابن یمین :

زدم از کتم عدم خیمه به صحرای وجود از جمادی به نباتی سفری کردم و رفت

بعد از اینم کشش طبع به حیوانی بود چون رسیدم به وی از وی گذری کردم و رفت

بعد از آن در صدف سینه انسان به صفا همه هستی خود را گهری کردم و رفت

با ملایک پس از آن صومعه قدسی را گرد برگشتم و نیکو نظری کردم و رفت

بعد از آن ره سوی او بردم و بی ابن یمین همه او گشتم و ترک دگری کردم و رفت ص ۳۹ همان