صرفه جویی, کم کردن رفاه نیست

چگونه بهینه سازی مصرف انرژی را در کشور نهادینه کنیم

مادر سخت مشغول کار است فرفره وار دور خود می چرخد و لباسهای چرک را در ماشین لباسشویی و ظرفها را در ماشین ظرفشویی می ریزد، جارو برقی را وسط پذیرایی ولو کرده و با بخارشوی به نظافت سرویس بهداشتی می پردازد، زنگ مایکروویو به صدا درمی آید، خود را به آشپزخانه می رساند، بوی مطبوع نان نارگیلی از داخل اون توستر اشتهایت را تحریک می کند، مرغها را از داخل هواپز خارج می نماید، چند پیمانه برنج داخل پلوپز می ریزد و هویج ها را برای آبگیری از درون سینک بیرون می آورد، غوغایی از سر و صدای وسایل برقی، گوش فلک را کر می کند، صدا به صدا نمی رسد و در این هیاهو، دانشجویان خانه هم سراغ سوئیچ ماشین های خود را از مادر می گیرند، آباژورهای روشن گوشه و کنار خانه و لامپهای روشن اضافی و کولرهای گازی را هم به موارد بالا اضافه نمائید، ضمن اینکه در این میان نقش برق خواران کوچک را هم نادیده نگیرید، چون آنها از قافله عقب نمی مانند و به نوعی شکم سیری ناپذیر خود را با چراغهای قرمز کوچک در وسایل استن بای شده مثل تلویزیون و رایانه و... پر می کنند!

بهینه سازی مصرف انرژی، نیازمند عزم همگانی است و در این راستا اجرای صحیح استاندارد مصرف انرژی برای دستیابی به اهداف چشم انداز ضرورت دارد.

امروزه انرژی در کنار سرمایه و نیروی انسانی به عنوان یکی از عوامل اصلی تولید در دنیاست. در کشور ما نیز بی تردید انرژی نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه کشور ایفا می کند، بنابراین تدوین استراتژی های مناسب برای استفاده و تخصیص بهینه انرژی در کنار فرهنگ سازی و اطلاع رسانی مردم از نحوه صحیح انرژی و سرمایه های عظیم ملی، از مسائل با اهمیتی است که باید مورد توجه همگان قرار گیرد.

بهینه سازی مصرف انرژی و مدیریت صحیح آن، راهکارهای مدیریت مصرف در فرآیند هدفمند نمودن یارانه ها، چگونگی کاهش مصرف انرژی در بخش خانگی، اداری و صنعتی و استانداردهای مصرف انرژی از مهمترین محورهای مورد بحث ما در سه شماره گزارش پیش روست که در گفت وگو با مردم، کارشناسان اقتصادی و مسئولان مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

● غرق شدن در دنیای لوازم برقی مدرن

به همراه محمدعلی شیخ زاده عکاس روزنامه در یک ظهر گرم مردادماه سه راه امین حضور و لاله زار را جهت گفت وگو و شنیدن نقطه نظرات مردم، مکانی برای سوژه خبری قرار می دهیم.

مادر و دختری که چند کارتن بزرگ وسایل برقی از جمله بخارشو، مخلوط کن و هواپز در دست دارند، توجهم را جلب می کنند. سرصحبت را با آنها باز می کنم، مادر که بازنشسته آموزش و پرورش است نظر خود را در مورد مصرف صحیح انرژی از جمله وسایل برقی اینطور بیان می کند: «من هر چند ماه یک بار سری به بازار می زنم و جدیدترین وسایل برقی را برای رفاه خود و خانواده تهیه می کنم، اما در مصرف آنها نهایت دقت را به خرج می دهم و در زمان اوج مصرف از تمام وسایل استفاده نمی کنم و نحوه درست مصرف کردن آنها را به تمام فرزندانم آموزش می دهم.»

آقای میرزایی که ۳۸ ساله است و ۸ سال در یک فروشگاه لوازم خانگی به کار مشغول می باشد به نقطه نظرات خود در مورد سوژه گزارش می پردازد و می گوید: «البته استقبال مردم از لوازم خانگی جدید و پرمصرف طی چند سال اخیر زیاد شده است و این وظیفه مسئولان و تولیدکنندگان داخلی را سنگین تر می کند تا نحوه صحیح مصرف را به آنها آموزش دهند، ضمن اینکه الان برخی از یخچالهای تولید داخلی برچسب انرژی G دارند، حال آنکه دائم از صدا و سیما تبلیغ می شود که لوازم برقی با برچسب انرژیA خریداری کنید.»

وقتی به او می گویم البته بیشتر روی کالاهای قاچاق بدون برچسب تذکر می دهند، می گوید: «آنها که جای خود دارد و اصلا نباید خریداری شود، اما الان شما در مغازه ما ببینید چند وسیله برقی وجود دارد که برچسب انرژی D وG دارد و در این میان مردم دیگر مقصر نیستند آنها فقط متضرر می شوند.»

آقای «محمد-ک» هم که برای خرید ماشین لباسشویی وارد مغازه می شود، پس از شنیدن صحبتهای ما، در ادامه سخنان این فروشنده می گوید: «تولیدکنندگان داخلی فقط به فکر سود خود هستند، دنبال برچسب انرژی و کیفیت کالا و صرفه جویی در مصرف انرژی نیستند، این وسط فقط ما ضرر می کنیم که باید پول برق بیشتری بپردازیم و غصه فردای بچه های خود را بخوریم که در صورت کمبود سوخت و انرژی چه باید بکنند؟»

● لامپهای کم مصرف

خانم و آقای فهیمی که برای خرید لوستر به خیابان لاله زار آمده اند دیگر مخاطب ما می شوند. وقتی نظر خانم خانه را در مورد مصرف صحیح برق و لامپهای کم مصرف جویا می شوم، ابتدا به این مطلب که در مصرف انرژی صرفه جویی می کنند، اشاره می نماید و در ادامه می گوید: «من از تاریکی خوشم نمی آید، دوست دارم شب وقتی همه اعضای خانواده دور هم جمع هستند، خانه نورانی و خنک باشد، بنابراین از لامپ کم مصرف استفاده می کنیم.»

«حسن قصابها» که ۲۰ سال است در کار فروش لوازم برقی و لامپهای کم مصرف و کلید و پریز می باشد با اشاره به اینکه استقبال بسیار خوبی از سوی مردم برای خرید لامپهای کم مصرف شده است نظر خود را در مورد لامپهای غیراستاندارد این طور بیان می کند: «اگر مردم از مغازه داران معتبر لامپ خوب خریداری کنند، مدتهای زیادی می توانند از لامپ کم مصرف استفاده نمایند.»

وی به مسئولان پیشنهاد می دهد که تمام لامپهای رشته ای موجود در بازار را جمع آوری کنند تا جلوی سوءاستفاده برخی از افراد ناآگاه گرفته شود.»

● مدیریت صحیح انرژی

منظور از بهینه سازی مصرف انرژی تنظیم و اجرای یک برنامه منظم برای کنترل و استفاده منطقی از انرژی و همچنین کاهش اتلاف انرژی است، به نحوی که تاثیری منفی در راندمان جامعه نداشته باشد.

مهندس سعید مهذب ترابی مدیرعامل سازمان بهره وری انرژی ایران (سابا) در گفت-وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه در انجام فعالیتهای بهینه-سازی و مدیریت انرژی لازم است سه گام اساسی برداشته شود، می گوید: «آموزش و آگاه سازی و تلاش در جهت ارتقای آگاهی افراد جامعه از موضوع صرفه جویی انرژی و آموزش آنها در ارتباط با نحوه استفاده بهینه از لوازم انرژی بر، در بخشهای مختلف، اولین گام در راستای بهینه سازی انرژی است.»

وی می گوید: «بهبود لوازم و تجهیزات انرژی بر و استاندارد نمودن آنها از طریق افزایش کارایی آن همچنین بهبود فرآیند تولید در صنایع هم دو گام دیگر، برای مدیریت صحیح انرژی می باشد.»

مهندس مهذب ترابی با تاکید بر این مسئله که برای انجام مدیریت مصرف هم راهکارهای متعددی وجود دارد، به برخی از آنها اشاره کرده و می گوید: «روش بدون هزینه، کم کردن هزینه و روش پرهزینه سه نکته ای است که برای رسیدن به مدیریت صحیح مصرف می توان به کار بست.»

وی در توضیحات بیشتری چنین می گوید: «عمده فعالیت در روش اول به انجام فعالیت آموزشی و آگاه سازی با هدف ایجاد آگاهی و انگیزه برای افراد جامعه در هر بخش انرژی بر انجام می گیرد.

در روش دوم، حرکت و فعالیت به سمت استفاده از فن آوری برای کاهش مصرف انرژی است با این تفاوت که آگاهی و نظرات افراد جامعه در انجام این اقدام بسیار مؤثر است، مثلا استفاده از لامپ کم مصرف و در راه حل آخر یا روش پرهزینه هم تأکید بر استفاده از تکنولوژی نوین و استاندارد به جای تکنولوژی قدیمی جهت دستیابی به صرفه جویی انرژی است که اجرای این روش احتیاج به سرمایه گذاری بالایی دارد.»

وقتی از مدیرعامل سازمان بهره وری انرژی ایران سؤال می کنم میزان صرفه جویی انرژی در سال گذشته چه میزان بوده و آیا اصلا صرفه جویی در کار بوده است یا خیر، چنین می گوید:

«با بررسی الگوی مصرف انرژی در بخشهای مختلف مصرف کننده در کشور و مقایسه آن با کشورهای در حال توسعه، مشاهده می شود که بخش خانگی بیش از ۴۱درصد از مصرف نهائی انرژی کشور و ۸/۳۲ درصد از کل مصرف نهایی برق را به خود اختصاص داده است در حالی که بخش صنعت فقط ۲۰درصد از انرژی و ۳۲درصد از مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده که این نشان دهنده الگوی نامناسب مصرف انرژی است. زیرا فعالیت های غیرمولد، قسمت اعظم مصرف انرژی را به خود اختصاص داده اند، یعنی بیشترین مصرف انرژی در بخش غیرمولد صورت می گیرد در حالیکه یک کشور در حال توسعه باید بخش صنعت و تکنولوژی آن بیشترین سهم از مصرف انرژی را به خود اختصاص دهد.»

مهندس مهذب ترابی در ادامه می گوید:

«در راستای سیاست های دولت در زمینه اصلاح الگوی مصرف و بهینه سازی مصرف انرژی، سازمان بهره وری انرژی ایران با همکاری شرکت های توزیع نیروی برق استانها در طی سالهای ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ اقدام به تهیه و توزیع بیش از ۹۰ میلیون شعله لامپ کم مصرف یارانه ای در کشور کرد که استفاده از این لامپ ها کاهش مصرف برق در ساعات پیک بسیار مؤثر بوده است. همانطور که مطلعید این لامپ ها یک پنجم لامپ های رشته ای برق مصرف می کنند. ضمناً میزان کل صرفه جویی انرژی سالانه حاصل شده در وسایل خانگی برقی ناشی از ارتقاء رتبه برچسب انرژی در حدود ۸۰۰ میلیون کیلووات ساعت می باشد که معادل نصب یک نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی بوده است.»

● مدیریت مصرف، کم کردن رفاه شهروندان نیست

«باتوجه به اینکه مصرف انرژی در دنیا یکی از عوامل توسعه در هر کشوری محسوب می شود، اما نمی تواند به عنوان یک شاخص کلان به آن نگاه کرد و این مسئله مستلزم آن است که سوخت فسیلی و از بین رفته هم مورد بررسی قرار گیرد.»

مهندس بابک نعمتی یکی از مسئولان شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ در گفت وگو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان ضمن بیان مطلب فوق و با اشاره به اینکه مهمترین شاخص مصرف انرژی شدت انرژی می باشد، در توضیحات بیشتری چنین می گوید: «شدت انرژی، کارایی انرژی در سطح اقتصاد ملی هر کشور را معرفی می کند که از تقسیم مصرف انرژی نهایی بر تولید ناخالص داخلی بدست می آید و بیانگر این مسئله است که برای تولید مقدار معینی از کالاها و خدمات چقدر انرژی به کار رفته است.»

نعمتی به عوامل تأثیرگذار در شدت انرژی در کشورهای مختلف اشاره می کند و می گوید: «در کشورهایی که در سطح بالاتری از استانداردهای زندگی قرار دارند، انرژی بیشتری مصرف می گردد و این مسئله روی شدت انرژی هم تأثیر می گذارد، لذا اگر مخرج کسر یعنی تولید ناخالص داخلی رقم کوچکی باشد، شدت انرژی بالا می رود و چنانچه تولید ناخالص داخلی عدد بزرگی باشد، شدت انرژی کاهش می یابد. بنابراین بهینه سازی ساختمان و تجهیزات، ترکیب سوختهای مورد استفاده، بهینه سازی مصرف انرژی و حتی حوادث طبیعی و جنگ در منابع انرژی یک کشور مؤثر است ضمن اینکه یارانه های انرژی هم بر شدت آن تأثیر دارد.»

مهندس نعمتی در توضیح بیشتری در مورد ضریب انرژی هم چنین می گوید: «ضریب انرژی را با عدد یک مقایسه می کنند، هرچه این ضریب کمتر از یک باشد، میزان رشد انرژی مناسب تر است و طبق این اصل ایران با ۷/۱درصد، ترکیه ۷۹%، هند ۳۸% و آمریکای شمالی ۲۴% درصد بیشترین مصرف کننده انرژی در دنیاست.»

وی با اشاره به اینکه هدف از مدیریت مصرف، کم کردن رفاه شهروندان نمی باشد، بلکه درست مصرف کردن انرژی مورد توجه است، به آمار مصرفی انرژی در بخش خانگی، اداری و صنایع به صورت تقریبی می پردازد و می گوید: «مشترکین صنعتی در پیک مصرف ۱۹درصد، خانگی ۵۰درصد، تجاری ۱۲درصد، کشاورزی ۸درصد، مصارف عمومی ۱۶درصد و سایر مصارف هم ۴درصد مشارکت دارند که در این میان مشترکین خانگی، بیشترین مصرف را دارند.»

وی در ادامه با اشاره به هدر رفت سرمایشی در منازل اشاره می کند و می گوید: «۳۰ تا ۴۰ درصد سرمای حاصل شده از مصرف انرژی کولرها از طریق درز پنجره ها و یا باز گذاشتن عمدی آن به دلیل سرمای حاصل شده زیاد از بین می رود و در این بین توجه و صرفه جویی خانواده ها ضروری است که شهروندان باید چنانچه فضای داخلی منزل خود را به ۲۵درجه سانتی گراد رساندند، وسایل سرمایشی خود را خاموش کنند.»

وی به مصرف بالای لامپهای رشته ای و گرمای حاصل شده از سوخت آن هم اشاره می کند و می گوید: «لامپهای رشته ای تقریباً ۹۰درصد انرژی را که می گیرند صرف گرما و فقط ۱۰درصد را تبدیل به نور و روشنایی می کنند، بنابراین استفاده از لامپهای کم مصرف استاندارد با طول عمر بالا به تمام شهروندان توصیه می شود.»

● شدت مصرف انرژی در ایران ۴برابر متوسط جهانی

ایران با وجود آنکه ۱/۲ درصد از نفت خام و ۹/۳درصد از گاز جهان را مصرف می کند، تنها ۳۸درصد از کل تولید ناخالص جهان را دارد که این موضوع نشان دهنده مصرف نادرست انرژی در کشور است.

مهندس عباس کاظمی مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور در گفت وگو با گزارشگر کیهان به مقایسه شدت مصرف انرژی در ایران و ترکیه به عنوان یکی از کشورهای سرآمد در منطقه می پردازد و می گوید: «تولید ناخالص داخلی کشور ترکیه با جمعیت ۷۴ میلیون نفر ۳۷۲ میلیارد دلار است، اما تولید ناخالص داخلی ایران با جمعیت ۷۲ میلیون نفر، ۱۵۲ میلیارد دلار است.»

وی همچنین به مصرف انرژی در ایران و ترکیه اشاره می کند و می گوید: «مصرف انرژی در ترکیه ۱۰۰ میلیون تن معادل نفت خام و در ایران ۱۸۵ میلیون تن معادل نفت خام است که نشان می دهد مصرف سرانه ترکیه ۳۵/۱ تن معادل نفت به ازای هر نفر و در ایران ۶/۲ تن معادل نفت خام به ازای هر نفر است.»

مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت در ادامه با اشاره به شدت مصرف انرژی در ایران و مقایسه آن با دیگر کشورهای جهان اضافه می کند. «در حال حاضر شدت مصرف انرژی در ایران ۸۸۵ تن معادل نفت خام، میلیون دلار، چین ۴۳۷ تن معادل نفت خام، میلیون دلار، ژاپن ۵۷، ترکیه ۱۹۰، شوروی سابق ۹۵۶، عربستان ۲۴۰، خاورمیانه ۳۴۴ و متوسط جهانی ۱۹۰ تن معادل نفت خام میلیون دلار است که مقایسه آمارهای فوق نشان می دهد، شدت مصرف انرژی در ایران ۴برابر متوسط جهانی ، دو برابر چین و ۱۵ برابر کشور ژاپن است.»

● صرفه جویی ۲۱ میلیارد دلاری

مهندس کاظمی در ادامه با اشاره به این مسئله که شرکت بهینه سازی مصرف سوخت تاکنون ۱۸ استاندارد برای صنایع انرژی بر تدوین کرده است، می گوید؛ «این صنایع، سالانه ۵هزار مترمکعب مازوت یا ۵هزار مگاوات برق مصرف می کنند همچنین در بخش مسکن و ساختمان سازی هم ۴۰درصد انرژی مصرف می شود به طوری که در هر یک مترمربع ساختمان سالانه ۳۱۰ کیلووات ساعت انرژی مصرف می شود، حال آنکه این رقم در کشورهایی مثل شمال اروپا یا اسکاندیناوی، سالانه ۶۰ کیلووات ساعت در هر مترمربع است، ضمن اینکه هدف گذاری آنها این است که تا سال ۲۰۳۰ این رقم را به ۲۵ کیلووات ساعت در سال برسانند و ما امیدواریم اگر مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در ساختمان سازی ها اجرا شود این رقم در کشور ما از ۳۱۰ به ۱۲۰ کیلووات ساعت کاهش یابد.»

مهندس کاظمی در ادامه اضافه می کند: «با رعایت استانداردهای مصرف انرژی در صنایع نفت ، نیرو، ساختمان و خودرو، سالانه ۲۹۸ میلیون بشکه معادل نفت خام به ارزش ۲۱ میلیارد دلار صرفه جویی ارزی در کشور صورت می گیرد.»

مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت می گوید: «این میزان صرفه جویی معادل هزینه ساخت نگهداشت و تأمین خوراک ۴ پالایشگاه ۲۰۰هزار بشکه ای است، ضمن آنکه این صرفه جویی منجر به افزایش ۱۶درصد تولید ناخالص داخلی کشور می شود.»

وی همچنین خاطرنشان می کند: «چنانچه صنایع نفت و نیروگاهی کشور، شاخص های جهانی انرژی را رعایت کنند، سالانه ۱۰۲ میلیون بشکه معادل نفت خام به ارزش ۷میلیارد دلار در مصرف انرژی این صنایع صرفه جویی صورت می گیرد.»

صرفه جویی در مصرف انرژی با اعمال مجموعه ای متعادل از اقدامهای قیمتی و غیرقیمتی به منظور کاهش مستمر «شاخص شدت انرژی» کشور به حداقل دوسوم میزان کنونی تا پایان برنامه پنجم توسعه و به حداقل یک دوم میزان کنونی تا پایان برنامه ششم توسعه با تاکید بر سیاستهایی چون، اولویت دادن به افزایش بهره وری در تولید، انتقال و مصرف انرژی در ایجاد ظرفیتهای جدید تولید انرژی و انجام مطالعات جامع و یکپارچه سامانه انرژی کشور به منظور بهینه سازی عرضه و مصرف انرژی، تنها بخشی از متن سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف است که حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب در ۱۶ تیرماه سال جاری پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین کردند که به روسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ گردید.

در ابلاغیه رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف که شامل ۱۰ بند می باشد، موارد متعددی در خصوص راههای بهینه سازی مصرف انرژی قید شده است که با اجرای هر یک از آنها صرفه جویی های بسیاری جهت رفاه مردم در زمینه های مختلف حاصل می شود.

● اجرای اصل ۱۹ ملی مقررات ساختمان، ضرورتی اجتناب ناپذیر

سالانه ۳۱۰ کیلو وات ساعت انرژی در هر یک مترمربع از ساختمانهای ایران مصرف می شود که در صورت رعایت مقررات ملی مبحث ۱۹ ساختمان یعنی راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی ، این میزان سالانه به ۱۵۱ کیلو وات ساعت کاهش خواهد یافت.

وقتی با رعایت مبحث ۱۹ و راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمانهای موجود، سالانه ۱۱۴ میلیون بشکه معادل نفت خام به ارزش ۹۸/۷ میلیارد دلار و در ساخت و سازهای جدید سالانه ۴۹ میلیون معادل نفت خام به ارزش ۴۲/۳ میلیارد دلار صرفه جویی می شود، چرا این قانون بدرستی اعمال نمی شود تا از صرفه جویی های مذکور بهره مند شویم و انرژی را بیهوده هدر ندهیم؟

مهندس عباس کاظمی مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور در گفت وگو با گزارشگر کیهان در پاسخ به سوال فوق و در توضیحات بیشتری چنین می گوید: «الگوهای ساختمانی ما پرمصرف است طوری که ۴۰درصد انرژی موجود کشور در ساختمان سازی مصرف می شود و متاسفانه میزان مصرف انرژی در ساختمانهای قدیمی بیشتر است که اگر اصل ۱۹ رعایت شود و شهرداری که مجری اصلی این قانون است، نظارت بیشتری داشته باشد خیلی سریع به کاهش ۱۲۰ تا ۱۵۰ کیلو واتی در ساعت خواهیم رسید.»

وی با اشاره به اینکه در سال گذشته فقط در ۱۸ درصد از ساختمانهای نوساز این قانون رعایت شده است اضافه می کند. «چنانچه در ساختمانهای قدیمی و جدید در پتانسیل های موجود صرفه جویی صورت گیرد، ۱۶۳ میلیون بشکه معادل نفت خام صرفه جویی می شود که ارزش ریالی آن معادل ۵/۱۱میلیارد دلار می باشد و اگر در بخش صنعت و خودرو هم استانداردهای مصوب ملی رعایت شود به ترتیب در صنعت سالانه ۵/۱۴ میلیون معادل بشکه نفت خام به ارزش یک میلیارد دلار و در خودروسازی ۶/۱۸ میلیون بشکه معادل نفت خام به ارزش ۳/۱ میلیارد دلار صرفه جویی حاصل می گردد.»

وی با اشاره به اینکه تا قبل از سال ۱۳۷۹ که استاندارد خودرو نداشتیم، مصرف ۱۰۰ پیمایش ماشین سواری در چرخه شهری ۱۳ لیتر بود، اضافه می کند: «بعد از تدوین این سند یعنی در سال گذشته، این مصرف به ۱۰ لیتر کاهش یافته است.»

از مهندس کاظمی در خصوص تدوین استانداردها اطلاعات بیشتری می خواهم که وی در ادامه چنین می گوید: «هم اکنون ۳استاندارد در بخش خودروهای بنزینی موتورسیکلت ها و خودروهای دیزلی سبک تعریف شده است که در صورت اجرا و اعمال استانداردها در یک دوره ۵ساله از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ در مجموع ۲/۱۲ میلیارد لیتر معادل روزانه ۶/۶ میلیون لیتر در مصرف بنزین و ۲/۴میلیارد لیتر معادل روزانه ۳/۲میلیون لیتر در مصرف نفت و گاز صرفه جویی می شود.»

از مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور درباره دلایل شدت مصرف انرژی در بخش های مختلف و از جمله حمل و نقل سوال می کنم، که وی این طور پاسخم را می دهد: «ارزان بودن قیمت انرژی در کشور، وجود ناوگان فرسوده، عدم رعایت استاندارد مصرف سوخت و تولید خودروهایی با مصرف انرژی بالا همچنین تنوع سوختی محدود از جمله دلایل شدت مصرف انرژی می باشد.» وقتی به او می گویم چرا انرژی در کشور ما ارزان است، چنین می گوید: «در این مورد دو بحران وجود دارد که اولی در سال ۱۳۵۲ اتفاق افتاد و کشورهای صاحب نفت شروع به اعمال یارانه انرژی روی مواد غذایی و کالاهای اساسی کشورهای نفت خیز کردند و مسئله دیگر به کشورهای مصرف کننده بر می گردد که غربی ها با عدم امنیت انرژی رو به رو شدند و مصرف خود را کم کردند و بهینه سازی مصرف انرژی را در پیش گرفتند و ما در این موارد مرتکب یک غفلت تاریخی شدیم و انرژی را به صورت ارزان توزیع کردیم.»

وی با اشاره به اینکه انرژی در کشور به صورت رایگان و مجانی توزیع می گردد می گوید: «در کشورهای غربی برای دریافت انرژی از مردم مالیات می گیرند که پول مالیات انرژی آنها از درآمد کل نفت اوپک هم بیشتر است.»

● انرژی های نوظهور

«افزایش روزافزون تقاضای انرژی، افزایش استانداردهای زندگی، خطر گرم شدن کره زمین ناشی از پدیده گلخانه ای و آلاینده های محیطی و در نهایت مشکلات زیست محیطی و تهدید سلامت انسانها و کمبود منابع انرژی فسیلی از جمله مسائلی هستند که توجه کشورهای جهان را به استفاده از انرژی های تجدیدپذیر جلب می نمایند.»

دکتر مهناز عسگری استاد دانشگاه و محقق در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی در گفت وگو با خبرنگار گزارش روز کیهان می گوید: «اکثر کشورهای دنیا در برنامه ریزی های سالانه خود تامین درصدی از انرژی های مورد نیاز کشورشان را از طریق توربین های بادی، انرژی خورشیدی، زمین گرمایی، املاح دریایی و... تامین می کنند که به این انرژی ها انرژی تجدیدپذیر می گویند، حال آنکه در کشور ما با توجه به اینکه سبد سوختی متنوعی داریم تنها وابسته به نفت هستیم که این مسئله از نظر امنیت شکننده می باشد.»

دکتر عسگری در ادامه می گوید: «انرژی های تجدیدپذیر، زیست توده ها هستند که بخشی از آنها از ضایعات کشاورزی و جنگلی، زباله ها و فاضلابهای شهری و پسماندهای صنعتی ... بدست می آیند.»

این استاد دانشگاه می گوید: «منابع انرژی های زیست توده می توانند به شکل تبدیل شده انرژی مانند الکتریسته و یا حامل های انرژی چون سوختهای گازی و مایع، نیاز بخشهای مختلف جامعه بشری را تأمین کنند.»

وی در ادامه می گوید: «استفاده از انرژی های نو در کشورهای جهان مورد توجه خاص برنامه ریزان قرارگرفته است.»

وقتی از وی دلایل این امر را سؤال می کنم، اینطور پاسخ می دهد: «زوال ناپذیر بودن و تجدیدپذیری این نوع انرژی ها (برخلاف انرژی های حاصل از سوختهای فسیلی)، کاهش آلودگی های زیست محیطی و امکان دسترسی به فن آوری تولید این قبیل انرژی برخی از دلایل استفاده از این انرژی های نو است.»

وی می گوید: «با توجه به اینکه در کشور پهناور ایران اسلامی از وجود پتانسیل و استعدادهای بالای منابع انرژیهای نو از قبیل تابش مستقیم و طولانی اشعه خورشید، وجود باد نسبتاً مداوم و با سرعت بالا در نقاطی از کشور، منابع انرژی زمین گرمایی برخورداریم، به نحو بسیار مطلوب می توانیم از این انرژی ها استفاده کنیم.»

مهندس کاظمی مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور هم در این خصوص چنین می گوید: «براساس مطالعات صورت گرفته، مصرف انرژی جهان در سال ۲۰۱۰ میلادی سالانه ۱۲میلیارد تن معادل نفت خام است که با توجه به افزایش تقاضا برای سوخت، این میزان در سال ۲۰۳۰ میلادی به ۱۸میلیاردتن معادل نفت خام می رسد، حال آن که این افزایش تقاضا، به افزایش ۵درجه ای دمای زمین منجر خواهد شد.»

وی در ادامه بر ضرورت بهنیه سازی مصرف سوخت و اهمیت آن در جهان اشاره می کند و می گوید: «در کنفرانس کپنهاک، مجموعه کشورهای توسعه یافته مدلی ارائه دادند که براساس آن تا ۲۰سال آینده باید میزان انتشار گازهای کربن در جهان کاهش یابد و ۵۴درصد از این کاهش نیز باید با استفاده از روش های بهینه سازی مصرف سوخت از جمله افزایش راندمان و بازده انرژی و کاهش مصرف و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر محقق شود.»

مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور در ادامه، کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به منظور جلوگیری از افزایش دمای زمین را نیازمند سرمایه گذاری های مناسب اعلام می کند و خاطرنشان می سازد: «برای کاهش گازهای گلخانه ای در سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ میلادی به ۲هزار و ۷۰۰میلیارد دلار و از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۰ به ۹هزار و ۳۰۰میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز است که در سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ میلادی هم سوختهای جدید مورد توجه قرارمی گیرد.»

● آب را گل نکنیم...

صرفه جویی و مصرف بهینه یعنی استفاده درست و مناسب از منابع موجود و انرژی هایی که به وفور از جمله آب در اختیار داریم.

آب مایه حیات و یکی از مهمترین انرژی های موجود در کشور است که اگر در مصرف آن اعتدال صورت نگیرد، در آینده با بحران مواجه خواهیم شد.

مهندس صادق یونس لو یکی از مسئولان سازمان مدیریت مصرف آب و انرژی استان تهران نیز در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه ایران در منطقه خشک و فراخشک قراردارد و میزان بارندگی آن با ۲۵۱ میلی متر در سال ۳/۱متوسط جهانی است، می گوید: «با توجه به اینکه متوسط بارندگی جهانی ۷۵۰میلی متر در سال است و با عنایت به اینکه بارندگی در کشور ما یکنواخت نیست مثلا در انزلی ۱۹۰۰ میلی متر و در یزد ۶۰میلی متر در سال بارندگی داریم، لذا دقت در مصرف بهینه و صحیح آب، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است و این مسئله بیانگر این است که ایران در منطقه ای خشک قرار دارد.» وی با اشاره به اینکه میزان سرانه منابع آب تجدید شونده در کشور ۱۷۸۰ مترمکعب به ازای هر نفر و متوسط جهانی ۶۶۶۰ مترمکعب در سال است، می گوید: «با توجه به اینکه شاهد رشد جمعیت و تنوع نیازها در جامعه هستیم، روز به روز منابع آبی کمتر می شود و این مسئله می طلبد، مدیریتی صحیح و الگویی درست در مصرف آب داشته باشیم.»

مهندس یونس لو می گوید: «برای توسعه ای پایدار و نهادینه سازی مصرف بهینه انرژی باید سه رویکرد در زمینه اصلاحات ابزاری، رفتاری و قوانین و مقررات داشته باشیم تا بتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم.»

وی با اشاره به اینکه برای بهینه سازی و مدیریت مصرف آب، آگاه سازی و اطلاع رسانی شهروندان گامی مؤثر می باشد، اضافه می کند: «از هر دوش حمام در هر دقیقه ۲۰لیتر آب خارج می شود که اگر چنانچه فردی ۱۰دقیقه دوش آب را باز بگذارد، ۲۰۰لیتر آب مصرف می کند حال آنکه طبق مصوبه هیئت وزیران در الگوی مصرف، سهم هر شهروند تهرانی از آب در یک روز ۱۵۰لیتر آب است بنابراین باید به سمتی پیش برویم و از وسایلی استفاده کنیم که مثلا میزان خروجی آب از سردوش ها به جای ۲۰لیتر به ۶تا ۹لیتر برسد و بهینه سازی مصرف انرژی حاصل گردد.»

وی همچنین به شهروندان توصیه می کند: «به چکه کردن های شیر هم توجه ویژه ای داشته باشند چون هر شیری که چکه می کند در هر قطره آن، ۵صدم میلی لیتر آب هدر می رود که در پایان روز این مقدار به ۸لیتر می رسد.»

مهندس یونس لو در ادامه به پایین بودن قیمت آب اشاره می کند و می گوید: «همین امر سبب شده است تا به فکر سرمایه گذاری و بهره برداری از آبهای خاکستری یعنی آب حاصل از روشویی و حمام که آلودگی زیادی ندارد، نباشیم، در صورتیکه با اقداماتی اساسی و تصفیه دوباره می توان از این آبها استفاده کرد.»

وی می گوید: «در کشوری مثل اسکاندیناوی ۲۵مرحله از آب استفاده مجدد می کنند و دوباره به چرخه حیات برمی گردانند.»

این مسئول در ادامه می گوید: «قیمت یک مترمکعب آب موجود در شبکه در ایران ۹۰تومان است، در صورتیکه در آلمان ۳هزار و در دانمارک ۵هزار تومان می باشد، لذا برای بهینه سازی مصرف آب نیازمند تعامل و همکاری تمام نهادها و اقشار مختلف مردم هستیم و علاوه بر آن همگان باید نه تنها به ارزش ریالی آب که به ارزش ذاتی آن توجه نمایند.»

صدیقه توانا