عـلـــــــوم ارتــبـــــــــاطات

علوم ارتباطات دانش بررسی روابط انسانها در همه ابعاد اجتماعی , سیاسی , فرهنگی , حقوقی و است با تأکید بر نقش وسایل نوین ارتباطی در ارتباطات انسانی و اجتماعی

علوم ارتباطات دانش بررسی روابط انسانها در همه ابعاد اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی ، حقوقی و ... است با تأکید بر نقش وسایل نوین ارتباطی در ارتباطات انسانی و اجتماعی .

تعریف ارتباط : ارتباط عبارت است از انتقال معنی از فرستنده پیام به سوی گیرنده آن به طوری که معنی مورد نظر فرستنده پیام در گیرنده آن ایجاد شود .

ارتباطات جمعی عبارت است از برقراری ارتباط از طریق وسایل ارتباط جمعی

وسایل ارتباط جمعی : وسایل ارتباط جمعی وسایل برقراری ارتباط با توده مردم که ناهمگون و غیرقابل شمارش اند است .

▪ علوم ارتباطات :

ارتباطات فردی ، ارتباطات گروهی و ارتباطات جمعی را مورد بررسی قرار می دهد ولی تأکید آن بیشتر بر ارتباطات جمعی است .

وسایل ارتباط فردی که بین ۲ نفر ارتباط برقرار می کنند وسایلی مانند تلفن را شامل می شود .

وسایل ارتباط گروهی که جمع محدود و قابل شمارش را در بر می گیرند مانند سینما

وسایل ارتباط جمعی شامل : ۱ـ تلویزیون ۲ـ رادیو ۳ـ ماهواره ۴ـ اینترنت ۵ـ روزنامه هستند

شاخه ها و گرایش های علوم ارتباطات :

شاخه ها و گرایش های دانش ارتباطات عبارتند از :

۱ـ ارتباطات انسانی ۲ـ ارتباطات سیاسی ۳ـ ارتباطات بین الملل ۴ـ حقوق ارتباطات ۵ـ جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی ۶ـ مدیریت ارتباطات ۷ـ روانشناسی ارتباطات ۸ـ روابط عمومی ۹ـ روزنامه نگاری ۱۰ ـ نظریه های ارتباطات ۱۱ـ تکنولوژی های ارتباطات ۱۲ـ تاریخ ارتباطات ۱۳ـ ارتباطات جمعی

▪ ارتباطات انسانی :

ارتباطات انسانی شاخه ای از علوم ارتباطات است که به بررسی روابط انسانها در ابعاد میان فردی و جمعی

می پردازد . بررسی و مطالعه فرستنده ، پیام ، گیرنده ، موانع ارتباط ، مدل های ارتباطی ، نشانه شناسی ، رمز و رمزگشایی و ... از مواردی است که در ارتباطات انسانی مورد مطالعه قرار می گیرد . ارتباطات انسانی که مطالعه علمی و دقیق ارتباط است ، یکی از مباحث پراهمیت ، پایه ای و ریشه ای علوم ارتباطات به شمار می رود و مطالعه ارتباطات جمعی و وسایل ارتباط جمعی که تأکید اصلی علوم ارتباطات است بدون آگاهی از دانش ارتباطات انسانی به مقصد نمی رسد . ارتباطات انسانی نباید با روابط انسانی و اجتماعی که در روانشناسی و مردم شناسی مورد بحث است اشتباه گرفته شود . مردم شناسی مطالعه خلق و خوی و فرهنگ ها است و روانشناسی به دنبال افزایش مهارتهای ارتباطی از طرق بالا بردن اعتماد به نفس و رفع ضعف های شخصیتی است ولی ارتباطات انسانی به مطالعه علمی خود ارتباط فی نفسه می پردازد و شیوه علمی و مطالعاتی خاص خود را دارد .

▪ ارتباطات سیاسی :

شاخه ای از دانش ارتباطات است که به بررسی و مطالعه نقش و جایگاه وسایل ارتباط جمعی در ایجاد رابطه بین حاکمان و مردم می پردازد . ارتباطات سیاسی نقش وسایل ارتباط جمعی را در سیاست داخلی کشورها مورد مطالعه قرار می دهد . مطالعات صورت گرفته در این حوزه در کشور ما بسیار ضعیف بوده و منابع اندکی در این زمینه موجود است . ارتباطات سیاسی مورد مطالعه اندیشمندان علوم سیاسی نیز قرار می گیرد .

▪ ارتباطات بین الملل :

شاخه ای از علوم ارتباطات است که به بررسی و مطالعه نقش و شیوه عمل وسایل ارتباط جمعی در نظام و سیاست جهانی و بین المللی می پردازد . امروزه پیشرفت وسایل ارتباط جمعی با کم رنگ کردن حاکمیت ملی کشورها شرایط جدیدی را در جامعه جهانی ایجاد کرده اند و مفهوم دهکده جهانی را شکل داده اند . ارتباطات بین الملل را نباید با روابط بین الملل که به مطالعه روابط بین دولت ها و سازمانهای بین المللی می پردازد اشتباه گرفت .

▪ حقوق ارتباطات :

حقوق ارتباطات از مباحث مشترک میان علم حقوق و علم ارتباطات جمعی است . این دانش به بررسی قوانین و مقررات مربوط به حوزه های تکنولوژی های ارتباطی از قبیل حقوق مطبوعات ، حقوق ارتباطات راه دور ، حقوق اینترنت ، حقوق رادیو و تلویزیون ، حقوق ارتباطات ماهواره ای ، حقوق پست ، حقوق مربوط به تلفن همراه مانند پیامک و بلوتوث و ... می پردازد . مهمترین موضوع مورد مطالعه حقوق ارتباطات ، حقوق وسایل ارتباط جمعی است .

▪ جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی :

جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی ؛ تأثیرات وسایل ارتباط جمعی بر جامعه و تأثیرپذیری آن را از جامعه با رویکردی جامعه شناختی مورد بررسی قرار می دهد . درک این موضوع مستلزم آگاهی از نقش ها و کارکردهای وسایل ارتباطی از یکسو و فهم ویژگی های جوامع جدید از سوی دیگر است .

▪ مدیریت ارتباطات :

مدیریت ارتباطات از مباحث مشترک میان علم مدیریت و علم ارتباطات جمعی است . این دانش به بررسی روش ها و فنون علمی اداره کردن وسایل ارتباط جمعی می پردازد . نام دیگر مدیریت ارتباطات ؛ مدیریت رسانه است .

▪ روانشناسی ارتباطات :

روانشناسی تبلیغات و روانشناسی اجتماعی ؛ شاخه هایی از روانشناسی هستند که در علوم ارتباطات کاربرد داشته و مورد مطالعه قرار می گیرند و مجموعاً می توان نام روانشناسی ارتباطات را به آنها داد . همچنین علم روانشناسی در کار روابط عمومی که از موضوعات علوم ارتباطات است کاربرد زیادی در روابط درون سازمانی و برون سازمانی آن دارد .

▪ روابط عمومی :

شاخه ای از علوم ارتباطات است که با دانش مدیریت نیز پیوند دارد . ارتباط با رسانه ها ، خبر وگزارش نویسی در روابط عمومی ، اقناع و تبلیغ ، مدیریت روابط عمومی ، افکار عمومی و ... از جمله مباحث مورد مطالعه در علم

روابط عمومی است .

روزنامه نگاری : روزنامه نگاری و خبرنگاری گرایش هایی از علوم ارتباطات هستند که موضوعاتی از قبیل خبرنویسی ، گزارش نویسی ، گزارشگری ، مقاله نویسی مطبوعاتی ، اخلاق روزنامه نگاری و حقوق مطبوعات را مورد مطالعه قرار می دهند .

روزنامه نگاری و خبرنگاری دارای گرایشهای مختلفی از قبیل روزنامه نگاری ( خبرنگاری ) سیاسی ، ورزشی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و ... هستند .

▪ نظریه های ارتباطات جمعی :

بررسی مکاتب و دیدگاه های دانشمندان علوم ارتباطات جمعی را دانش نظریه های ارتباطات جمعی می گویند . اینگونه نظریات براساس مجموعه هایی از فرضیات هماهنگ و به هم پیوسته ارائه می شوند و تا حدودی قانونمند هستند . این دسته از نظریات طرز کار و فرآیند و اثرات رسانه های جمعی را که از طریق مشاهدات عینی و دیگر نظریات علمی موجود در علوم ارتباطات جمعی و تفکرات دقیق و عمیق و مطالعات میدانی حاصل شده اند ، بیان می دارند .

▪ تکنولوژی های ارتباطات :

رشد تکنولوژ ی های ارتباطی در دوران ما آنقدر سریع است که نام این دوران را « عصر ارتباطات » گذاشته اند . توسعه سریع شبکه جهانی اینترنت ، ورود کامپیوتر به تمامی عرصه های زندگی ، ساخت ماهواره های پخش تلویزیونی و ورود رسانه های مولتی مدیا به عرصه زندگی بشر ، همه و همه باعث شده که یکی از موضوعات مهم مورد مطالعه علم ارتباطات را مطالعه تکنولوژی های نوین ارتباطی تشکیل دهد . بدیهی است مطالعه ارتباطات بدون آگاهی از تکنولوژی های این عرصه ممکن نخواهد بود .

▪ تاریخ ارتباطات :

از گذشته تا به حال ارتباطات همواره به عنوان یکی از موضوعات بسیار مهم برای بشر محسوب می شده است . در گذشته های دور دوندگان مسئولیت انتقال پیام های فرمانروایان و اشخاص مهم را بر عهده داشته اند .

دود ، نور و پرچم نیز از دیگر اشکال برقراری ارتباط بوده است . استفاده از کبوتران نامه بر و اسب ها نیز از دیگر روشهای متداول برای ارسال پیام بوده اند . تاریخ ایجاد ارتباط به شکل امروزی به اوایل قرن ۱۹ با کشف الکتریسیته و خاصیت انتقال آن بصورت سیگنال و علامت بر می گردد که از طریق آن برای اولین بار یک پیام با سرعتی افزون تر از سرعت هر انتقال دهنده دیگری فرستاده شد . تلگراف اولین وسیله ای است که برای ارسال این شیوه از پیام در دنیای مخابرات استفاده شد .

▪ ارتباطات جمعی :

مهمترین موضوع مورد مطالعه علوم ارتباطات است که به مطالعه وسایل ارتباط جمعی ، ویژگی های آن ، اثرات آن و سایر موضوعات مرتبط با وسایل ارتباط جمعی می پردازد . سینما ، رادیو ، تلویزیون ، ماهواره ، اینترنت و مطبوعات از جمله موضوعاتی هستند که علم ارتباطات جمعی آنها را مورد مطالعه قرار می دهد .

▪ اهمیت علوم ارتباطات :

اهمیت علوم ارتباطات به اهمیت برقراری ارتباط در زندگی اجتماعی بشر بر می گردد . بشر از ابتدای خلقت خود همواره نیازمند برقراری ارتباط با همنوعان خویش بوده است و به همین خاطر در جستجوی راه های ارتقای

روابط اجتماعی خود برآمده است . انسان از بدو تولد ، از راه گریه کردن ، با والدین خود ارتباط برقرار کرده و نیازهای خود را به ایشان منتقل می کند و پس از طی مراحل رشد ، از راه یادگیری زبان ، ارتباطات خود را ارتقاء می بخشد . همچنین بشر از راه ارتباط ، آداب ، رسوم ، عقاید و فرهنگ خود را به نسل های بعد انتقال داده و آنها را حفظ می کند ، بنابراین شناخت این روابط و بررسی علمی آن در جهت رشد و ارتقای کیفی این ارتباطات اهمیت زیادی پیدا می کند و از طرف دیگر با پیدایش وسایل ارتباط جمعی و تحولی که در زندگی بشر به وجود آوردند و تأثیرات شگرف این وسایل ، دانشمندان علوم اجتماعی در راه شناخت بهتر این تکنولوژی ها در زندگی اجتماعی انسان به مطالعات گسترده پرداختند و نتایج این تحقیقات علمی نشان داد وسایل ارتباط جمعی به مثابه ابزارهای کلیدی توسعه در ابعاد گوناگون زندگی بشر به شمار می روند . طی جنگ جهانی دوم ، به سبب نیازهای جدید دولت های بزرگ متخاصم ، تمام شکل های ارتباط مورد توجه خاص قرار گرفتند . نشانه ها و رمزها اهمیت نظامی پیدا کردند و رشته ارتباطات در مجموع برای تبلیغات سیاسی و جنگ روانی ، جنبه حیاتی یافت . به همین لحاظ ، ارتباط به عنوان اقناع به صورت مفهوم حاکم درآمد . پس از پایان جنگ ، برداشت های اخیر در زمینه ارتباطات به قلمرو فعالیت های گوناگون به ویژه تبلیغات بازرگانی و تغییرات تکنولوژیک که در این دوران اهمیت بیشتری کسب کرده بودند ، انتقال یافتند . از آن پس ارتباط به عنوان انتقال مطالعات و ارتباط به عنوان اقناع بصورت ۲ گرایش مهم ارتباطی در مدتی کوتاه ، افرادی که در حرفه هایی نظیر روابط عمومی ، ترویج کشاورزی و آموزش بهداشت فعالیت می کردند به کاربردهای ارتباطات در جهت این ۲ گرایش بیش از پیش توجه کردند . همچنین رشد و توسعه ، نیازمند تغییرات اساسی در رفتار انسانی است و ارتباطات به عنوان یک عامل موثر در دگرگونی رفتارها اهمیت زیادی در توسعه یافتگی دارد و وسایل ارتباط جمعی به مثابه ابزارهای کلیدی توسعه شناخته می شوند .

نویسنده : مهدی خاجه زاده

کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی