اذیت و آزار دیگران و دوری از رحمت خداوند

یکی از نا هنجاری های اجتماعی, اذیت و آزار دیگران با اشاره, زبان و کردار است

● تقدم حقوق اجتماعی برحقوق فردی

یکی ازنا هنجاری های اجتماعی، اذیت و آزار دیگران با اشاره، زبان و کردار است. از آن جایی که از نظر اسلام، جامعه از جایگاه بلند و ویژه ای برخوردار می باشد، هرگونه رفتاری که این پایگاه بزرگ انسانیت را در معرض خطر قرار دهد، به عنوان کرداری زشت، گناه و گاه جرم معرفی شده است.

از نظر اسلام هرگاه میان امر شخصی و امر اجتماعی تضاد و تزاحمی پدید آید، همواره امر اجتماعی بر امر شخصی مقدم می شود، زیرا جایگاه جامعه فراتر و برتر از جایگاه شخص است. از این رو برای حفظ بنیادهای اجتماعی می توان از شخص گذشت و جامعه را حتی با از دست شخص بلکه اشخاص حفظ کرد؛ زیرا حفظ جامعه به معنای حفظ انسانیت و بشریت است و فساد و تباهی و فروپاشی آن نیز به معنای فروپاشی انسانیت تلقی می شود. بر این اساس همواره حقوق جامعه بر حقوق فردی مقدم می شود و حتی می توان برای حفظ حقوق جامعه، حقوق فردی را تباه کرد.

در نگاه اسلام هر چند که دین به عنوان مجموعه ای از آموزه های وحیانی برای انسان آمده است، ولی هر گاه شرایط به گونه ای رقم بخورد که میان فرد و دین یکی از آن ها قرار باشد آسیب ببیند، حفظ دین مقدم بر حفظ جان و مال و عرض شخص خواهد بود؛ لذا پیامبران و مصلحان و مؤمنان همواره همه داشته های خویش را در راه حفظ دین فدا می کردند. و امام حسین(ع) برای اصلاح امت اسلام جان خویش و عزیزترین انسان ها را در این راه گذاشت.این همه تأکید و توجه به جایگاه جامعه و پاسداشت اصول و پایه ها و ارزش های آن، به خوبی جایگاه حفظ حریم حرمت های دیگران را روشن می سازد. از این رو در آموزه های وحیانی، بر حفظ ارزش ها و اصول روابط اجتماعی تأکید بسیار شده است.

● ضرورت حفظ حریم افراد جامعه

یکی از مسایل مهم اجتماعی، حفظ حریم افراد جامعه از سوی کسانی است که جامعه را تشکیل می دهند؛ زیرا این گونه است که جامعه برپا می ماند و همگرایی و همدلی در آن افزایش می یابد و انسجام اجتماعی تقویت می گردد. بخش بزرگی از آموزه های وحیانی اسلام به مسایلی اختصاص دارد که این پیوندهای اجتماعی را استوار کرده و پایه های آن را محکم می کند. از جمله این آموزه ها می توان به احسان، ایثار، تعاون، عفو و گذشت و مانند آن اشاره کرد.

در مقابل، هر گونه علل و عواملی که پیوندها و انسجام اجتماعی را کاهش دهد به عنوان عملی زشت و رفتار ناهنجار معرفی و گاه به عنوان گناه و گاه دیگر به عنوان جرم تلقی شده و مجازات و مکافات دنیوی و اخروی بر آن بار شده است.

از جمله این عوامل می توان به اذیت و آزار مؤمنان اشاره کرد که ترکیب آنان، امت اسلام و جامعه اسلامی را می سازد. از پیامبر گرامی(ص) روایت شده فرمود: من نظر الی مؤمن نظره لیخیفه بها، اخافه الله عزو جل یوم لاظل الاظله؛ هر که مؤمنی را با نگاه خود بترساند، خداوند او را در روزی که هیچ سایه ای جز سایه او نیست، بترساند. (وسایل الشیعه، حر عاملی، ج۸، ۶۱۴)

در این روایت، کوچک ترین عملی که موجب ترس و اذیت مومن شود، به عنوان گناهی معرفی می شود که شخص باید آماده مجازات آن در روز رستاخیز باشد. بنابر این حتی نگاه ترسناکی که مومنی را به هراس افکند، رفتاری زشت و دارای مجازات اخروی دانسته شده و از آن پرهیز داده شده است.

● آزار زبانی

امام صادق (ع) به آزار زبانی به عنوان رفتار ناهنجار دیگر اجتماعی اشاره کرده و برای آن مجازاتی سخت تر در رستاخیز بیان می کند. به این معنا که هرگونه رفتار خرد و کلانی که موجبات اذیت و آزار مومنان را فراهم آورد در دنیا و آخرت تاثیرات خود را به جا خواهد گذاشت و شخص از بازتاب و مکافات عمل خویش بی بهره نخواهد ماند. اگر کسی با نگاهش کسی را می آزارد از سایه الهی بی بهره خواهد شد، اگر با زبان و سخنی درشت، دیگری را بیازارد می بایست خود را آماده این کند که از رحمت الهی محروم شود. آن حضرت می فرماید: من اعان علی مومن بشرط کلمه لقی الله عز وجل یوم القیامه مکتوب بین عینیه: آیس من رحمتی؛ هر که با جزیی از یک کلمه به زیان مومنی کمک کند، روز رستاخیز خدا را در حالی دیدار می کند که میان دو چشمانش نوشته شده است: نومید از رحمت من. (کافی، کلینی، ج ۲، ص ۳۶۸)

از نظر پیامبر (ص) اذیت و آزار مومن برابر با اذیت و آزار رسول خدا(ص) و برابر با اذیت خداوند است که چنین شخصی در تمامی کتب آسمانی از تورات و انجیل و زبور و قرآن، انسانی ملعون می باشد. (بحار الانوار، مجلسی، ج ۵۷، ص ۱۵۰)

برخی از افراد با کارهای خویش دل مومنان را به درد می آورند و آنان را اندوهگین می سازند. این افراد حتی اگر همه دنیا را برای شاد کردن وی به او بخشند و آن را کفاره آن قرار دهند، این کار نمی تواند کفاره زشتی عمل دل شکستن و اندوهگین کردن مومن باشد و شخص آزاردهنده گمان نکند که با این کارش پاداشی می برد؛ زیرا اندوهی که در دل مومنی انداخته و حزنی که در یک دم بر جانش نشانده است، هیچ چیز نمی تواند آن را بزداید. این است که گفته اند انسان نباید کاری کند که دلی اندوهگین گردد که هیچ چیزی نمی تواند کفاره آن باشد. پیامبر گرامی می فرماید: هر که مومنی را غمگین کند، آن گاه دنیا را به او بدهد، این بخشش کفاره عمل او نخواهد بود و برای او پاداشی به دنبال نخواهد داشت. (همان)

● حرمت مومن بالاتر از حرمت کعبه

امام رضا (ع) به نقل از پیامبر (ص) فرمود: من استذل مومنا او حقره لفقره و قله ذات یده شهره الله یوم القیامه ثم یفضحه؛ هر که مومنی رابه خاطر فقر و تهی دستی اش خوار و کوچک شمارد، روز رستاخیز خداوند او را شهره می کند و رسوایش می نماید. (همان، ص ۱۴۲)

بنابر این آزاردهنده مومن باید همواره این آمادگی را داشته باشد که مجازات الهی دامن گیر وی در دنیا وآخرت شود و این سنت الهی است که هر کسی را به کارش در دنیا و آخرت پاداش دهد. البته آن چه در این دنیا از مجازات و عذاب های دنیوی می بیند تنها بخشی از آن عذاب الهی است.

با این توصیف نباید هرگز به اذیت و آزار مومنان امت اسلام اقدام کرد که هر که مومنی را خوار کند، خداوند نیز خوار و ذلیلش می کند. (همان) و این خواری و ذلت را در دنیا نیز خواهد چشید.

هدف از این همه سخت گیری نسبت به حفظ حرمت مومنان که شهروندان امت اسلام و جامعه ایمانی هستند از آن روست که اگر این گونه واکنش شدید و سخت نسبت به شهروندانی که هنجارشکنی می کنند، وجود نداشته باشد، امت اسلامی نمی تواند انسجام و همدلی را حفظ کند و در مسیر کمالی گام بردارد. هر مومنی در دستگاه الهی از چنان قرب و منزلتی برخوردار است که ارزش و احترام دیگر موجودات در برابر آن هیچ است؛ زیرا تنها مومن است که ظرفیت تحمل اسمای الهی را دارد و همه هستی در برابر انسان مومن، می توان گفت کم وزن است. وزن و اعتبار مومن است که به جهان، بها و ارزش می دهد و این مطلب شامل خدا و مانند آن نیز می شود. بنابر این حفظ حرمت حریم مومنان و شهروندان امت اسلام، یکی از مهم ترین اصول ارزشی اسلام است که باید از سوی همگان پاس داشته شود.

کریم عبادزاده