كتاب الكترونیك را در كدام قفسه باید گذاشت

كتاب الكترونیك E book حالا دارد جای خود را در بازار كتاب باز می كند این نوع كتاب ها در بازار جهانی كتاب تا حدودی رایج شده اند, اما اینجا در ایران كاملاً غریبه اند كتاب های الكترونیك چه نوع كتاب هایی هستند چه محاسنی دارند انواع آنها از چه قرار است آیا جای كتاب های كاغذی را خواهند گرفت اصلاً چطور باید آنها را خواند و

كتاب الكترونیك (E-book) حالا دارد جای خود را در بازار كتاب باز می‏كند. این نوع كتاب‏ها در بازار جهانی كتاب تا حدودی رایج شده‏اند، اما اینجا؛ در ایران كاملاً غریبه‏اند. كتاب‏های الكترونیك چه نوع كتاب‏هایی هستند؟ چه محاسنی دارند؟ انواع آنها از چه قرار است؟ آیا جای كتاب‏های كاغذی را خواهند گرفت؟ اصلاً چطور باید آنها را خواند؟ و...

این مقاله می‏كوشد برای این پرسش‏ها تا حدودی به‏پاسخ‏های ملموس نزدیك شود. اینكه می‏گویم تا حدودی، دلیل دارد. حتی متون اینترنتی موجود در این زمینه هم توافق گسترده‏ای در قبال مفهوم كتاب الكترونیك ندارند. به ‏هرصورت، این تصویری است كه جهان امروز از كتاب الكترونیك عرضه می‏كند:

كتاب‏های الكترونیك كتاب‏هایی هستند كه با فرمت دیجیتالی (Digital Format)عرضه می‏شوند، به‏عبارت دیگر، جنس این كتاب‏ها از كاغذ و مركب نیست.

این تعریف می‏تواند یك نقطه شروع تلقی شود، اما درعین حال یك نقطه بحث‏برانگیز است!

چه كتابی الكترونیك است؟

در صنعت كتاب‏های الكترونیك یك بحث بزرگ فزاینده وجود دارد و آن بحث این است كه به‏چه چیزی می‏توان كتاب الكترونیك گفت. در این زمینه چند دیدگاه وجود دارد.

دیدگاه اول

كسانی كه از یك دستگاه باتری‏دار - هم‏قد و اندازه كتاب- برای خواندن كتاب‏های الكترونیك استفاده می‏كنند، بر این باورند كه كتاب‏هایی الكترونیك هستند كه توسط این دستگاه خوانده می‏شوند و بقیه كتاب‏ها را نمی‏توان كتاب الكترونیك خواند.

البته عده دیگری هم هستند كه با این گروه مخالفند، آنها هم دلایل دیگری دارند و كتاب‏های دیگری را الكترونیك می‏دانند. به‏نظرات آنها هم خواهم پرداخت. ولی ابتدا باید گفت كه این یك واقعیت است كه انسان از دیرباز یعنی از موقعی كه زبان را آموخت، شروع به‏اسم‏گذاری بر روی اشیا و مفاهیم كرد. مثلاً دكترها تلاش می‏كنند تا با استفاده از لغات تخصصی، واكنش‏های عاطفی بیمارانشان را كنترل كنند، آنها می‏دانند كه بیمارانشان از این كه برای ترس‏هایشان اسمی وجود دارد، احساس آرامش می‏كنند. یا در نظر بگیرید حقوقدانان و وكلا را كه اصطلاحات آنها می‏تواند پرداخت حق وكالت را برای موكل‏ها آسان‏تر كند! یا در نظر بگیرید سیاستمداران را كه چطور برای اتفاقات روزمره زندگی مردم با نگاه كردن از پنجره بسته اتاق خود! به‏بیرون، اسم‏ها و اصطلاحات ویژه درست می‏كنند. بنابراین، به‏طرفداران كتاب‏های الكترونیك هم حق بدهید كه در این كه چه چیزی را باید كتاب الكترونیك تلقی كرد، اختلاف نظر داشته باشند.

به هرحال نظر گروه اول درباره این كه كتاب الكترونیك چیست، این است: كتابی الكترونیك است كه بتوان آن را توسط دستگاه كتابخوان مطالعه كرد؛ دستگاهی كه ابعاد آن به‏اندازه یك كتاب معمولی است، از باتری استفاده می‏كند و باتری آن قابل شارژ است. این دستگاه با هر بار شارژ حدود ۲۰ تا ۴۰ ساعت كار می‏كند، بنابراین می‏توان یك كتاب الكترونیك را با دستگاه كتابخوان، بدون اینكه در حین مطالعه احتیاج به‏شارژ دستگاه باشد، مطالعه كرد. باید اضافه كنم كه این دستگاهها قابل اتصال به‏كامپیوتر نیستند و بنابراین صرفاً برای خواندن كتاب‏های الكترونیك به‏كار می‏روند. این دستگاه كوچك برای دانشجویان جذاب است، چون دقیقاً به‏اندازه یك كتاب با قطع رقعی است، از نظر حمل و نقل هیچ مشكلی ایجاد نمی‏كند و حتی حمل آن راحت‏تر از كامپیوترهای موسوم به‏نت‏بوك notebook و لپ‏تاپ Lap.topاست. كتاب‏هایی كه توسط این نوع دستگاه ‏ها خوانده می‏شوند، كاملاً شبیه كتاب دیده می‏شوند و حتی حروف این كتاب‏ها به‏گونه‏ای است كه انگار با مركب چاپ شده‏اند. یكی از شركت‏هایی كه در زمینه تولید دستگاههای كتابخوان بسیار فعال است، »جم استار« (Gemstar) نام دارد. این شركت اخیراً دو پیشتاز دیگر این عرصه یعنی »راكت ای بوك« (Rocket ebook) و »سافت بوك« (Soft book) را جذب كرده و محصولات تازه‏ای را به‏نام‏های REB ۰۰۱۱ و REB ۰۰۲۱ به‏بازار عرضه كرده است. آیا »جم‏استار« می‏تواند عادت كتابخوانی را كه پنج قرن است با انسان‏ها همراه شده تغییر دهد؟ پاسخ مسؤولان این شركت این است كه ما نظر بدبین‏ترین افراد به‏كتاب‏های الكترونیك و خوش‏بین‏ترین افراد نسبت به‏كتاب‏های كاغذی را تغییر خواهیم داد، چرا كه كیفیت تصویری دستگاه ما بی‏نظیر است.

البته به‏نظر می‏رسد كه گرفتاری این شركت تغییر عادتی به‏عمر پنج قرن نیست. آنها ابتدا باید مردم را مجاب كنند تا دستگاهی را بخرند كه نه به‏كامپیوترهای شخصی وصل می‏شود و نه به‏نت‏بوك‏ها، چرا كه چنین دستگاهی فقط و فقط برای خواندن كتاب‏های الكترونیك تولید می‏شود و هیچ كاربرد دیگری ندارد.

دیدگاه دوم

از طرفداران دستگاه كتابخوان كه بگذریم، نوبت به‏جمع دیگری می‏رسد كه كتاب‏های الكترونیك را به‏شكل دیگری تعریف می‏كنند. آنها با گروه اول اختلاف نظر دارند. از نظر آنها كتاب‏هایی الكترونیك هستند كه توسط نرم‏افزارهای ویژه خوانده می‏شود؛ نه توسط دستگاه.

به عبارت بهتر، در نگاه گروه دوم كتاب الكترونیك با نرم‏افزار معنا می‏یابد، نه با سخت‏افزار.

در این گروه دوم دو گرایش وجود دارد: یك گرایش از نرم‏افزار مایكروسافت (Microsoft Reader)و گرایش دوم از نرم‏افزار ادوبی (Adobe Reader)حمایت می‏كنند.

اگرچه این دو نوع نرم‏افزار باهم تفاوت‏هایی دارند، اما هر دو گرایش در یك مورد هم‏نظر هستند و كاملاً بر سر آن اتفاق نظر دارند: كتاب الكترونیك واقعی یعنی كتابی كه بتوان آن را با نرم‏افزار خواند.

اجازه بدهید به‏ویژگی‏های هر دو نرم‏افزار نگاهی داشته باشیم.

كتابخوان مایكروسافت

كتابخوان مایكروسافت (رایگان) از فونتی استفاده می‏كند كه كلیرتایپ (Clear type) نام دارد. این فونت بسیار شبیه حروف چاپی است. ویژگی دیگر این فونت این است كه از نظر ابعاد قابل تغییر و تنظیم است، معنی این ویژگی علاوه بر افزایش قابلیت وضوح در هنگام خواندن، این است كه می‏توان كتاب‏های كوچك را در قطع‏های بزرگ‏تر چاپ كرد.

كتاب‏های الكترونیكی كه خود شركت مایكروسافت آنها را طراحی می‏كند و با كتابخوان مایكروسافت خوانده می‏شوند فقط حدود ۳۰۰ تا ۵۵۰ كیلوبایت حجم دارند و این یعنی این كه شما می‏توانید صدها كتاب الكترونیك از این دست را Downloadكنید. كتاب‏ها در این دستگاه كتابخوان به‏صورت تك‏صفحه‏ای دیده می‏شوند و از حاشیه سفید كافی هم برخوردارند تا حروف در حاشیه صفحه به‏صورت ناقص ظاهر نشود.

ضمناً برای این كه صفحه نمایش این كتابخوان شلوغ نباشد و خواننده فقط با متن كتاب مواجه باشد، امكانی در آن وجود دارد كه براساس آن صفحه كوچك فرامین (menu) به‏صورت پنهان باقی می‏ماند و هرگاه خواننده به‏آن احتیاج داشته باشد، ظاهر می‏شود.

---