فرصت یا تهدید

گذرنامه یا پاسپورت یکی از مدارک شناسایی رسمی است که از سوی دولت های ملی برای شهروندان صادر می شود

گذرنامه یا پاسپورت یکی از مدارک شناسایی رسمی است که از سوی دولت های ملی برای شهروندان صادر می شود. با این مدرک، دولت مربوطه از دیگر دولت ها اجازه می خواهد تا به شهروندان مربوطه اجازه گذر یا ورود به خاک آن کشورها را بدهند. به اجازه ای که به این منظور از دیگر دولت ها گرفته می شود روادید گفته می شود. این فرآیند امروزه به یکی از ارکان اصلی زندگی مردم تبدیل شده است و در زندگی روزمره افرادی مثل بازرگانان، تاجران و... تاثیر فراوانی می گذارد. از آنجایی که گذرنامه هویت یک شخص در سراسر دنیا محسوب می شود، امنیت آن برای دولت ها بسیار حائز اهمیت است. اداره گذرنامه ایالت کلرادو آمریکا از مدتی پیش آغاز به صدور گذرنامه های الکترونیکی برای ساکنان آمریکا کرده است که این اقدام بخشی از طرح وزارت امور خارجه این کشور محسوب می شود. این گذرنامه های جدید حفاظت بیشتری در برابر سرقت هویت افراد انجام می دهند و بدون کند کردن روند سفرها و عبور از مرزها، امنیت را ارتقا می دهند. این کار از طریق سیستم امنیتی صورت می گیرد که می تواند به سرعت گذرنامه ها را «بخواند» و آنها را با اطلاعات موجود در بانک اطلاعاتی مطابقت دهد. اما صدور این گذرنامه ها تنها مربوط به آمریکا نمی شود و دیگر کشورهای جهان از جمله ایران نیز اقدام به صدور گذرنامه های الکترونیکی کرده اند. - نگاهی به گذرنامه الکترونیکی گذرنامه های الکترونیکی شامل یک فناوری زیست سنجی و یک ریزپردازنده می شود که در پشت جلد آن تعبیه شده است و نام، تاریخ و محل تولد، جنسیت، عکس دیجیتالی مسافر، تاریخ صدور و شماره گذرنامه در آن گنجانده می شود. در این میان، قرار دادن مشخصات شخصی به شکل الکترونیکی در گذرنامه ها سبب شده است بین کارشناسان در مورد حریم خصوصی افراد مباحثی در بگیرد.

اما به گفته یکی از بزرگ ترین شرکت های تولیدکننده گذرنامه های الکترونیکی در جهان، این گذرنامه ها مشکلی را در مورد امنیت و حریم خصوصی افراد ایجاد نمی کند. گذرنامه های الکترونیکی بر مبنای فرکانس های رایج امواج رادیویی درست نشده اند و اطلاعات روی ریز پردازنده آنها تنها در صورتی قابل خواندن است که گذرنامه را روی ماشین های مخصوص بکشند و یک موج مخصوص این ریزپردازنده را فعال کند. بنابراین اطلاعات آن به بیرون درز نمی کند و اگر فردی در کنار دارنده این گذرنامه ها باشد، نمی تواند این اطلاعات شخصی را دریافت کند. - ایران گذرنامه های الکترونیکی صادر می کند در ایران سرمایه گذاری های فراوانی برای صدور گذرنامه های الکترونیکی صورت گرفته و آنگونه که سرهنگ «علیرضا صلواتی» رئیس اداره پلیس صدور گذرنامه کشور خبر داده است، صدور گذرنامه الکترونیکی برای عموم مردم از نیمه دوم سال جاری در کشور آغاز می شود. طی سال گذشته بیش از دو میلیون گذرنامه در سراسر ایران صادر شده است این رقم نسبت به تعداد گذرنامه صادر شده در سال ۸۵ افزایش ۲۰ درصدی نشان می دهد که این افزایش کمی، مستلزم بهبود وضعیت امنیتی گذرنامه ها و الکترونیکی شدن آنها در داخل کشور است. تنها طی دو ماه گذشته ۳۷۳ هزار گذرنامه در کشور صادر شده است که این میزان نسبت به ۳۱۶ هزار گذرنامه صادر شده در دو ماه قبل از آن افزایش ۱۶ درصدی را نشان می دهد. هم اکنون صدور گذرنامه در ۳۷۰ مرکز «دولت الکترونیک» و «پلیس+۱۰» و همچنین ۱۶۰ مرکز صدور آنلاین گذرنامه صورت می گیرد. به طور کلی هم اکنون طول مدت صدور گذرنامه در کشور شش تا هفت روز است که بعد از این مدت اداره پست موظف می شود گذرنامه صادر شده را بین ۲۴ ساعت در تهران و۴۸ تا ۷۲ ساعت در شهرستان ها به دست متقاضی برساند. طبق آمارهای رسمی منتشر شده، در حال حاضر ۹۵ درصد کشورهای اروپایی و ۴۵ درصد کشورهای آسیایی از گذرنامه الکترونیکی استفاده می کنند. با همه این توضیحات، مسوولان داخلی ادعا می کنند از نیمه دوم سال جاری صدور گذرنامه الکترونیکی را در کشور آغاز می کنند. این گذرنامه ها که هم اکنون نمونه های اولیه آن تولید و در اختیار وزارت امور خارجه ایران قرار گرفته است، بسیار ایمن طراحی شده و امکان هک و از بین رفتن اطلاعات شخصی مسافران عملاً غیرممکن است. وزارت امور خارجه نیز هم اکنون در حال ارسال نمونه اولیه گذرنامه های الکترونیکی ایران به کشورهای مختلف جهان است تا امکان شناسایی این گذرنامه ها در همه کشورها فراهم شود. به گفته سرهنگ صلواتی در آینده نزدیک مرکز گذرنامه ایران با اتصال به بانک های اطلاعاتی سازمان نظام وظیفه و ثبت احوال امکان جعل مدارک را به حداقل رسانده و موجب تسهیل ارائه خدمات به مردم می شود. در حال حاضر پلس گذرنامه کشور به دنبال راهکاری است تا بتواند سرعت صدور گذرنامه را افزایش دهد و میزان مدارک اخذ کرده از متقاضیان را به حداقل برساند. به گفته کارشناسان نیروی انتظامی، اگرچه تاکنون امکان کلاهبرداری یا جعل اسناد برای صدور گذرنامه های سنتی در ایران وجود داشته اما الکترونیکی شدن این گذرنامه ها باعث خواهد شد امکان هر گونه کلاهبرداری در این زمینه به صورت کامل از بین برود. از این پس برای صدور گذرنامه در کشور از بانک اطلاعاتی سازمان نظام وظیفه مراجعه شده و کلیه ورود و خروج های افراد از کشور به صورت الکترونیکی در بانک های اطلاعاتی موجود ثبت می شود. قرار است در مرحله نخست اجرای طرح گذرنامه های الکترونیکی در ایران تا پایان سال جاری ۱۵ هزار گذرنامه الکترونیکی افراد پرسفر نظیر بازرگانان و تاجران صادر شود. بخش عمده مطالعات و بررسی ها برای راه اندازی این طرح به سال ۸۵ برمی گردد که پس از انجام مقدمات لازم و رفع مشکلات احتمالی، قرار است نسخه کامل شده این گذرنامه ها از پایان امسال در ایران عرضه شود.

به گفته سرهنگ «محمود صادقی» مدیرکل اداره گذرنامه ناجا، گذرنامه های الکترونیکی ایرانی دارای ضریب امنیتی بسیار بالایی هستند و اطلاعات افراد روی تراشه این گذرنامه تحت هیچ شرایطی در معرض خطر هکرها و افراد سودجو قرار نمی گیرد. هنگامی که مسافران از گیت های امنیتی موجود عبور می کنند، اطلاعات ذخیره شده روی گذرنامه آنها دریافت و در نمایشگرها قابل مشاهده خواهد بود. نمونه های اولیه این گیت ها در آینده نزدیک در فرودگاه های مهرآباد و امام خمینی(ره) نصب خواهد شد. مدت اعتبار گذرنامه های الکترونیکی ایرانی پنج سال است.این طور که سازمان بین المللی ایکائو اعلام کرده است کلیه کشورها موظفند تا سال ۲۰۱۰ از گذرنامه های الکترونیکی استفاده کنند و بر این اساس ایران در تلاش است به منظور جلوگیری از تاثیرات تحریم، هر چه سریع تر فناوری به کار برده شده در این گذرنامه ها را در داخل تولید کند. - تجربه دیگران کانادا شمالی ترین کشور در آمریکای شمالی است که به صورت رسمی عنوان کنفدراسیون به آن اطلاق می شود. این منطقه که دومین کشور بزرگ دنیا محسوب می شود از مجموعه ۱۰ استان به پنج منطقه اصلی تقسیم شده که فرهنگ و جمعیت هر یک از این بخش ها متفاوت و نمایان گر تصویری متفاوت از این کشور پهناور است. کشور کانادا در سال های اخیر توانسته با افزایش سرمایه گذاری در بخش گردشگری، جهانگردان بیشتری را به این کشور بکشاند و سود اقتصادی قابل ملاحظه ای را به خود اختصاص دهد. سازمان جهانی گردشگری در آخرین مطالعه خود به این نتیجه رسید که گردشگری می تواند سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار فرصت شغلی جدید در جهان ایجاد کند. طی سال ۲۰۰۵ میلادی صنعت گردشگری در دنیا ۳/۷ درصد رشد داشته که در این میان اثر مستقیم مسافرت و گردشگری در اقتصاد جهانی ۸/۳ درصد و اثر مستقیم و غیرمستقیم این صنعت در اقتصاد جهانی ۶/۱۰ درصد اعلام شده است. دولت کانادا نیز اعلام کرده سالانه بیش از ۳۵ میلیون نفر از این کشور بازدید می کنند که برای افزایش این تعداد، بیشتر این افراد از خدمات ویزای الکترونیکی بهره می برند. سیستم ویزای الکترونیکی کانادا با بهره گیری از فناوری سیستم های SITA و CPS راه اندازی شده است که به تمامی مسافران امکان می دهد زمان خرید بلیت ویزای خود را دریافت کنند.

درحال حاضر مسافرانی که به کانادا سفر می کنند باید پیش از عزیمت یا در زمان ورود ویزا دریافت کنند که این فرآیند وقت گیر برای مسافران و مسوولان امور مهاجرتی دردسرهای فراوانی به دنبال دارد و تردد مسافران را در فرودگاه ها کند می کند. کارشناسان ادعا می کنند سیستم ویزای الکترونیکی این مشکل را برطرف خواهد کرد زیرا مسافران می توانند ویزای خود را از طریق اینترنت یا در زمان خریداری بلیت در آژانس های مسافرتی دریافت کنند. در این سیستم، زمانی که مسافری تقاضای صدور ویزای الکترونیکی می کند، اطلاعات شخصی وی نظیر نام و شماره گذرنامه ظرف مدت زمانی بسیار کوتاه وارد سیستم می شود که بعد از آن به کمک سیستم SITA به وزارت کشور منتقل می شود. پس از ایجاد تغییرات لازم توسط سیستم DITS این اطلاعات بررسی شده و با اطلاعات پایه موجود در وزارتخانه مطابقت داده می شود و در صورتی که محدودیت یا مشکلی برای صدور ویزای متقاضی وجود نداشته باشد، این سیستم به صورت خودکار ویزا را صادر می کند.

میثم لطفی