از ماست که بر ماست

تاکنون بسیار با خود اندیشیده ایم که چرا مشکلات, مردم را احاطه کرده است و مردم, در پی آسایش هستند در این میان گروهی دست نیاز به سوی خدا دراز کرده و از او می خواهند مشکلات را از جامعه بردارد و آینده ای روشن را برایمان به ارمغان آورد

تاکنون بسیار با خود اندیشیده‌ایم که چرا مشکلات، مردم را احاطه کرده است و مردم، در پی آسایش هستند. در این میان گروهی دست نیاز به سوی خدا دراز کرده و از او می‌خواهند مشکلات را از جامعه بردارد و آینده‌ای روشن را برایمان به ارمغان آورد.

تغییرات از خود ماست

جمله «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ» در دو مورد از قرآن با تفاوت مختصری آمده است و یک قانون کلی و عمومی را بیان می‏کند. این قانون یکی از پایه‏های اساسی جهان بینی و جامعه‏ شناسی در اسلام است. این اصل قرآنی که یکی از مهمترین برنامه‏های اجتماعی اسلام را بیان می‏کند به ما می‏گوید هر گونه تغییرات برونی متکی به تغییرات درونی است، و هر گونه پیروزی و شکستی که به قومی رسید از همین جا سرچشمه می‏گیرد. بنابراین آنها که همیشه برای تبرئه خویش به دنبال عوامل برونی می‏گردند.

برای پایان دادن به ناکامی‌ها باید دست به انقلابی از درون زد، یک انقلاب فکری و فرهنگی، یک انقلاب ایمانی و اخلاقی، و به هنگام گرفتاری در چنگال بدبختی‌ها باید فورا به جست‌وجوی نقطه‏های ضعف خویشتن پرداخت، و آنها را با آب توبه و بازگشت به سوی حق از دامان روح و جان خود شست، تولدی تازه پیدا کرد و نور و حرکتی جدید، تا در پرتو آن بتوان ناکامی‌ها و شکست‌ها را به پیروزی مبدل ساخت.از احکام اعمال این است که بین اعمال انسان و حوادثی که رخ می‏دهد ارتباط وجود دارد، البته منظور از اعمال تنها حرکات و سکنات خارجی‏ای است که عنوان حسنه و سیئه دارند، نه حرکات و سکناتی که آثار هر جسم طبیعی است، آیات زیر به خوبی این مطلب را بیان می‌دارند:

۱ ـ وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثِیرٍ؛ و آنچه مصیبت که به شما می‏رسد به خاطر کارهایی است که به دست خود کرده‏اید، البته خدای تعالی از تاثیر بسیاری از کارهای شما جلوگیری می‏کند. سوره شورا آیه ۳۰.۲ ـ إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ، حَتَّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ؛ به درستی خداوند نعمت هیچ قومی را سلب نمی‏کند و وضع آنان را تغییر نمی‏دهد تا خودشان وضع خود را تغییر دهند، و چون خدا برای قومی بدی بخواهد دیگر برگشتی برایش نیست. (سوره رعد آیه ۱۲).۳ ـ ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ یَکُ مُغَیِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَها عَلی‏ قَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ؛ و این بدان جهت است که خدا هرگز چنین نبوده که نعمت قومی را تغییر دهد و به عذاب مبدل سازد، مگر وقتی که آنان وضع خود را تغییر داده باشند. (سوره انفال آیه ۵۳).ظاهر این آیات بیانگر آن است که میان اعمال و حوادث جهان تا حدی ارتباط وجود دارد و حوادث خیر از اعمال خیر و حوادث بد از اعمال بد ناشی می‌شوند.دو آیه زیر به وجود این ارتباط تصریح نموده و می‌فرمایند:۱ ـ وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ، وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ؛ اگر اهل بلاد ایمان می‏آوردند، و تقوا پیشه می‏کردند، ما برکت‏هایی از آسمان بر آنان می‏گشودیم، و لیکن تکذیب کردند و ما به جرم این عادتشان گرفتیم. (سوره اعراف آیه ۹۵).۲ ـ ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ، لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا، لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ؛ فساد در خشکی و دریا اگر پیدا شد به خاطر اعمالی است که مردم کردند، تا خدا بعضی از آنچه را که کردند به ایشان بچشاند. تا شاید بر گردند. (سوره روم آیه ۴۱).

در نتیجه حوادثی که در عالم حادث می‏شود، تا حدی تابع اعمال مردم است، اگر نوع بشر طبق رضای خدا عمل کند و راه طاعت او را پیش گیرد، نزول خیرات و باز شدن درهای برکات را در پی دارند و اگر این نوع از راه عبودیت منحرف گشته، ضلالت و فساد نیت را دنبال کنند، و اعمال زشت مرتکب گردند، باید منتظر ظهور بدبختی‏ها باشند، بدبختی‏هایی که راجع به انسان و اعمال انسان است.چنین اجتماعی در کنار این رویدادها باید در انتظار ظهور مصائب و حوادث جوی، مانند سیل و زلزله و صاعقه و توفان و امثال آن باشند. خدای سبحان در قرآن به عنوان نمونه داستان سیل عرم و طوفان نوح و صاعقه ثمود و صرصر عاد و از این قبیل حوادث را ذکر فرموده است.

نتیجه

رسیدن به قله‌های موفقیت و رهایی یافتن از مشکلات تنها زمانی امکان‌پذیر است که آدمی جان خویشتن را تطهیر کرده و برای دستیابی به نعمات الهی با تمام قوا تلاش نماید. هر یک از افراد جامعه وظیفه دارند برای بهبود شرایط حاکم بر اجتماع تمام توان خویش را به کار گیرند ـ علاوه بر دعا و توکل بر ایزد یگانه ـ تا به سعادت دنیا و آخرت دست یابند.

زینب مجلسی راد