چالش جدید اوپک ایجاد فضای تازه برای نفت عراق

یکی از سازکارهای ایجاد ثبات در بازار جهانی نفت خام, تعهد و توافق اعضای اوپک در رعایت سهمیه ها و نظارت این سازمان در زمینه اجرای سهمیه های تعیین شده تولیدی است

یکی از سازکارهای ایجاد ثبات در بازار جهانی نفت خام، تعهد و توافق اعضای اوپک در رعایت سهمیه ها و نظارت این سازمان در زمینه اجرای سهمیه های تعیین شده تولیدی است.

نظام سهمیه بندی کنونی در سازمان اوپک نتیجه سال ها مذاکره است و سهمیه درنظر گرفته شده برای هر کشور به صورت غیرمستقیم ظرفیت آن کشور را برای تولید نفت نشان می دهد.

در ماه های اخیر بنا بر آمار نهادهای نظارتی، برخی کشورها از سهمیه های خود تبعیت کامل نداشته اند و به باور کارشناسان در صورت تشدید این روند و تضعیف نظام سهمیه بندی، اوپک در آینده می تواند با چالش های جدی رو به رو شود.

اوپک که تاکنون با پدیده مازاد عرضه و کاهش قیمت های نفت در بازار جهانی رو به رو بوده است، اکنون با چالش عراق رو به رو شده که در حال توسعه‌ پرشتاب ظرفیت تولید خود است و با تلاش مقام های بغداد در انعقاد قراردادهای توسعه نفتی با شرکت های عمده نفتی دنیا، اوپک در آینده نزدیک باید تصمیم بگیرد که چگونه عراق را وارد نظام سهمیه بندی کند.

علاوه بر قرارداد با شرکت‌های خارجی، شرایط بهبود یافته امنیتی عراق این امکان را به این کشور داده است تا ظرفیت تولید خود را افزایش دهد و با کمک سرمایه های خارجی تاسیسات نفتی آسیب دیده خود را تعمیر کند و اگرچه در توانایی عراق در تحقق بخشی از اهدافش هنوز تردیدهایی وجود دارد، ولی روند مزایده های نفتی عراق حکایت از افزایش ظرفیت تولید این کشور در آینده ای نه ‌چندان دور دارد.

در این زمینه مقام های نفتی عراق براین باورند که این کشور به دلیل سال‌هایی که کمتر از سهمیه خود نفت تولید ‌کرده است؛ یعنی سال‌هایی که با جنگ ایران و عراق در دهه۱۹۸۰ آغاز شد و با تحریم‌های دهه نود و سرانجام تهاجم آمریکا و عواقب آن ادامه یافت، باید برای تولید اضافی حق جبران داشته باشد.

اوپک براین باور است که موضوع سهمیه‌بندی برای عراق تا زمانی که تولید آن تا ۳ میلیون بشکه در روز باشد، در مقایسه با تولید ۵/۲ میلیون بشکه در روز کنونی مطرح نخواهد شد؛ با وجود این عراق قراردادهای جدید خود را برای تشویق تولید سریع طراحی کرده و این به معنای آن است که سطح تولید این کشور در ظرف چند سال آینده جهشی سریع خواهد داشت و اوپک برای این موضوع باید فکری اساسی کند.

از سویی اگر اوپک نتواند خود را با آن اضافه تولید در آینده هماهنگ سازد، قطعا با چالش هایی بیشتری مواجه می شود و از دیگر سو تحمیل شرایط غیر منعطف از سوی اوپک بر عراق قطعا موجب مقاومت این کشور در برابر محدودیت‌های تحمیلی اوپک خواهد شد.

هرچند که اوپک چالش هایی این چنینی را با کشورهایی مانند آنگولا و ونزوئلا هم دارد؛ آنگولا پیشتر خواستار رفتار ویژه اوپک با خود به عنوان یک کشور جنگ زده شده بود و از نیاز به سرمایه گذاری کلان برای بازسازی این کشور خبر داده بود که اکنون این نیاز در تولید اضافه و عملکرد خارج از سهمیه بندی این کشور انعکاس یافته است.

همچنین اعضای دیگر اوپک هم در صورتی که عراق بتواند تولید خود را افزایش دهد، منفعل نمی مانند و تلاش خواهند کرد تا تولید خود را افزایش دهند به ویژه اگر تقاضا برای نفت خام راکد شود.

در این خصوص مسئله ای که باید اوپک مد نظر قرار دهد این نکته است که توازن در سهمیه بندی های اوپک بین کشورهای مانند ایران و عراق پیشینه تاریخی دارد و هرگونه تغییر یکسویه در سهمیه یک کشور می تواند در موازنه بین المللی و منطقه ای و پرستیژ کشورها تاثیرگذار باشد و باید در این خصوص با توجه به رقابت های سیاسی هوشیارانه عمل کرد.

همچنین در صورت تغییر اوپک در سهمیه بندی ها کشورهای مانند لیبی هم می‌توانند استدلال کنند که تحریم‌ها مانع تولید آنها نیز بوده است و آنها هم مستحق توجه بیشتر هستند.

به نظر می رسد چون در گذشته عربستان نافع اصلی سهم از دست رفته ایران و عراق در طی جنگ دو کشور و نیز در دوره جنگ خلیج فارس بود، می تواند با کاهش تولید فضایی برای تولید اضافه کشورهایی مانند عراق و ونزوئلا فراهم سازد.

باید دید اوپک که در تاریخ پر فراز و نشیب خود شاهد نوسان های زیادی در بازار نفت بوده و در تثبیت بهای نفت موفقیت ها و ناکامی های بسیاری را تجربه کرده است، در وضعیت کنونی اقتصاد جهان، با ترکیب متنوع و اختلافات اعضای خود، چگونه این چالش جدید با عراق را مدیریت خواهد کرد.

محمد آذری