از قهوه خانه ها تا شهربازی و سالن های سینما

نگاهی به وضعیت کنونی نمایش ایرانی

سال‌ها از روزهای اوج نقالی سفره‌خانه‌ای و پرده‌خوانی‌های هیجان‌انگیز و شنیدنی گذشته است. سرگرمی‌ها رنگ و روی دیگری گرفته و کسی برای شنیدن و دیدن نمایش‌های سنتی به قهوه‌خانه‌ها نمی‌رود؛ لاجرم تعدادی از آنها مثل خم‌بازی و بعضی گونه‌های نمایش‌ عروسکی مسیر رو به افول و نابودی را طی کرد و بقیه این نمایش‌ها خانه‌های جدیدی را برای حفظ حیات‌شان یافتند.

● نمایش‌های سنتی را امروز کجا ببینیم؟

در حال حاضر این نمایش‌ها در ۱۷ سالن اجرا می‌شود. ده سالن که همان سینماهاست و در ساعتی غیر از سئانس‌های موظف نمایش فیلم این نمایش‌ها روی صحنه می‌رود. هفت سالن هم جزو سالن‌های متفرقه‌ای‌اند که برگزارکننده این تئاترها هستند. خلاصه آن‌که تئاترهای روحوضی حالا به شکل دیگری زنده اند و در برخی سینماها و سالن‌ها مثل بولینگ عبدو، تئاتر گلریز و همچنین شهربازی‌ها روی صحنه می‌روند و تئاتر آزاد یا خصوصی نامیده می‌شوند، چرا که هیچ نوع کمک یا حمایتی از سوی دولت نمی‌شود و به نظر تهیه‌کنندگانشان مردم و خانواده‌ها به شکل خودجوش تبلیغ آنها را انجام می‌دهند.

● گردش مالی

با یکی از بازیگران این نمایش‌های سنتی گپ‌و‌گفتی داشتم. درخصوص گردش مالی و اقتصاد این هنر پرسیدم. او گفت: از میان ۱۷ سالنی که این تئاترها را اجرا می‌کنند، تنها سه سالن فروش بسیار خوبی دارند. او که خود در تئاتر یکی از سالن‌های پرفروش بازی می‌کند، می‌گوید: بلیت‌های ما همیشه پیش فروش شده است. پنجشنبه‌ها در دو سئانس اجرا داریم و تا ساعت ۵/۲نیمه‌شب مردم نشسته‌اند و نمایش را تماشا می‌کنند. شاید باورتان نشود که در سئانس دوم تعدادی صندلی به سالن اضافه می‌شود و باز هم افرادی بیرون از سالن مانده‌اند و اصرار دارند که بایستند و نمایش را ببینند. وقتی از او می‌پرسم چرا در این نمایش‌ها بازی می‌کند، می‌گوید: سال گذشته در تئاتری نوشته آرتور میلر بازی کردم. کار بسیار خوبی بود، اما تعداد بازیگران ما بیشتر از مخاطبانمان بود. مردم ما کمدی‌ها را می‌پسندند و به تئاتر جدی توجه ندارند. حالا که شرایط اینقدر تلخ است ترجیح می‌دهم کنار مردم باشم و سعی می‌کنم به خودم، به صندلی‌های خالی تئاترشهر و خیلی چیزهای دیگر بخندم!

● سوال‌ها درباره گردش مالی تئاتر آزاد در ایران به جواب قطعی نمی‌رسد

مسئولان اغلب این سالن‌ها و برخی کارگردان‌ها معتقدند نمی‌توان مبلغ دقیقی را از میزان فروش این تئاترها اعلام کرد! با مجید جعفری، رئیس انجمن تئاتر آزاد هم درباره این موضوع گفت‌وگو کردم. او می‌گوید: نیازی نیست اینقدر دقیق دنبال گردش مالی این تئاترها باشیم. به نظرم همین که این تئاترها توانسته‌اند در این شرایط و بدون داشتن هیچ حمایتی روی پای خود بایستند نکته قابل توجهی است.

رئیس انجمن تئاتر آزاد اما هیچ آمار دقیقی را از میران فروش این تئاترها اعلام نمی‌کند و می‌گوید: در حال حاضر آمار دقیقی نداریم و نمی‌توانیم رقم خاصی را اعلام کنیم. این تئاترها در برخی فصول سال فروش کمی دارد، مثلا ۲۰ روز اول بعد از عید نوروز یا ۲۰ روز اول مهر این سالن‌ها با رکود مواجه می‌شود. همچنین در دو ماه محرم و صفر کلا تعطیل است. او ادامه می‌دهد: برخی سالن‌ها هم پرفروش و برخی دیگر کم‌فروش است.

زینب مرتضایی فرد