عشق مقدس, كینه مقدس

اگر «زیارت جامعه» به عنوان «جامع ترین و عالمانه ترین خطاب شیعه» به ساحت مقدس حضرات معصومین ع و مأخذ بی نظیری برای دست یافتن به درجات عالی از معرفت دربارهٔ ایشان باشد, زیارت عاشورا «مرام نامهٔ شیعه بودن» است

اگر «زیارت جامعه» به عنوان «جامع‌ترین و عالمانه‌ترین خطاب شیعه» به ساحت مقدس حضرات معصومین(ع) و مأخذ بی‌نظیری برای دست‌یافتن به درجات عالی از معرفت دربارهٔ ایشان باشد، زیارت عاشورا «مرام‌نامهٔ شیعه بودن» است.

به حقیقت، ادب مسلمانی و «سنت شیعگی» به تمامی در فرازهای رفیع این زیارت جلوه‌گر است. به عبارت دیگر، راز دور شدن از «صراط مستقیم»، جاماندگی از كاروان اهل حق و فروغلتیدن در دریای «شبهه و تردید» را می‌نماید و نتیجهٔ محتوم «افراط و تفریط» و «كاهلی و شتاب» در سیر و سلوك نادرست در عرصهٔ تاریخ را اعلام می‌دارد. «راز نهفته» و حقیقت «عشق و كین مقدس»ی كه چون دو بال گشوده، آدمی را از میان گنداب خودبینی، مرداب فلك‌زدگی و آفات هواجس و رزایل به عالی‌ترین مراتب پاكی و نورانیت برمی‌كشد، صفا می‌بخشد و خالص می‌سازد تا در جمع صالحان و صدیقان شاهد عالی‌ترین جلوات كمالی حضرت خداوندی و واجد بلندترین مراتب معرفت كمال شود. وه كه رهزنان عقل و دین، فرزندان آدمی را در تلاطم «خشم و شهوت» و تمنیات غریزی چنان گرفتار ساختند كه مجال تجربهٔ مراتب «عشق مقدس» و «كینهٔ مقدس» را نیابد. در حالی‌كه جملهٔ صعودكنندگان از «فرش الشیطان» به ساحت پاك «عرش الرحمان» در زمرهٔ اهل معرفت، محل ظهور و تجلی این «عشق و كین» شدند و كاهلان و واماندگان باتلاق شبهه و شهوت، بی‌نصیب از این پركشیدن، چون نردبانی مددرسان خصم در غلبه بر شهر امن دوستی و حلقهٔ محرمان «زیارت عاشورا» ظهور این «عشق و كین مقدس» در هیأت كلمات و عبارات است چنان‌كه، «یاران حسین و كربلائیان» در خود و با خود تمامیت این «عشق و كین» را متجلی ساختند تا دریافته شود:

زیر شمشیر غمش رقص كنان باید رفت

هر كه شد كشتهٔ او نیك سرانجام افتاد

زیارت عاشورا، زیارت حسین(ع) است كه در ظهری داغ ظهور كرد، «مرام‌نامهٔ شیعه بودن» تا این آیت ظهور عینی بیابد كه:

ولا تحسبنّ الّذین قتلوا فی سبیل الله

أمواتاً بل احیاءٌ عند ربّهم یرزقون.۱

تا از آن پس، هر كس در دل هوای شیعه بودن كند و زیارت حسین(ع) را مقصد، از گذرگاه آن بگذرد، متذكرش شود، حسینی شود و در جمع مردانی مرد از قبیلهٔ ایمان بماند كه بنیاد این «زیارت مقدس» را بركشیدند در ظهر داغ و تفتیدهٔ عاشورا. عاشورایی شدن با اعلام صادقانهٔ عشق آغاز شد، نه به خود، كه به حسین(ع):

السّلام علیك یا أباعبدالله.

همهٔ «عشق» با خون در هم آمیخت:

السّلام علیك یا ثارالله و ابن ثاره.

همهٔ «عشق و خون» در ناله و حزن و اندوهی جاودان آمیخته شد:

یا أباعبدالله! لقد عظمت الرّزیّه!

چه دردناك و جان‌گداز است ای حسین، مصیبتی كه بر تو رفت؛

و همهٔ «عشق و خون و حزن» به «تیری پرتابی»، به لعنتی از ژرفای جان كه در عمق سینهٔ بارزترین مصادیق ظلم می‌نشست.

فلعن الله امّهًٔ أسّست أساس الظّلم و الجورعلیكم أهل البیت.

پس لعنت باد بر آنان‌كه اساس ظلم بر شما، پاك‌ترین و برگزیده‌ترین آفریدهٔ خداوند را استوار ساختند.

پس لعنت بر آنان‌كه با خارج ساختن حقّ مسلّم از جایگاه حق خود، بنیاد جور و ناروا را بركشیدند.

از اینجا، از چلهٔ كمان عشق و خون و اندوه، تیر «تبرّی جستن» به پرواز در آمد تا فارق میان ظالم و مظلوم، حق و باطل، و خیمه و خرگاه عاشوراییان و یزیدیان باشد.

برئت إلی الله و الیكم منهم و من أشیاعهم و أتباعهم و أولیائهم.

بیزاری می‌جویم و تمامیت این بیزاری و نفرت را به خدای عرضه می‌كنم و به شما، ای حسین!

بیزاری از همهٔ آنانی كه همراه و تابع و یاری رسان و دوستدار ظلم و جور بر حسین(ع) و خاندان او شدند. بیزاری می‌جویم از امروز تا فردا، تا الی الابد و تمامی هستی خود را مصروف حراست و آبیاری این نهال «بیزاری» می‌كنم. و با بلندترین بانگی كه تا كنون گوشی طاقت شنیدنش را داشته، اعلامش می‌كنم تا جملگی این «تبری و بیزاری» را بشنوند. و بدانند نه در خلوت، نه با نجوا، كه با بلندترین بانگ علیه بارزترین مصادیق از ظلم فریاد برداشته‌ام تا رسم شیعه بودن بماند.

لعن الله آل زیاد و آل مروان و بنی‌امیّه... و جملهٔ آنان كه آشكار و نهان یاری رسانشان شدند.

گستره و ژرفای «بیزاری جستن» عاشوراییان، چونان دعوی كاهلان و لاف سخنشان عاری از جوانمردی نیست. از بلندای معرفت و آگاهی و از قلهٔ تنومندی و ایستادگی جملهٔ خلق عالم را مخاطب خویش می‌سازند تا جای هیچ تردیدی، شكی، لرزش دستی را برای سهل‌گیری و تسامح نماند. تنها واسپس این «تبری جستن» است كه «تمنای مقدس» سر بر می‌آورد.

« تمنایی مقدس» از میانهٔ «عشق مقدس» و «ین مقدس» تا دانسته شود:

آن‌را كه «بی عشق و كین» پا در طریق عاشوراییان می‌گذارد، مجالی برای هیچ «تمنا» نیست.

تا دریافته شود كه «تمنای مقدس» از آن «محرمان راز» و «خلوتیان انس» جای‌گیر در خیمهٔ حسین است، و بس.

فأسئل الله الّذی أكرم مقامك و أكرمنی بك أن‌ یرزقنی طلب ثارك مع إمامٍ منصورٍ من أهل بیت محمّدٍ.

این «عشق و این كین مقدس» مرا مجاز می‌دارد و رخصت می‌دهد تا از ژرفای جان تقاضا كنم، و بخواهم از او كه حسین(ع) را به نیكوترین صورت گرامی داشت. بخواهم تا بودن در جمع «طالبان خون حسین» را روزیم كند.

با آن «امام منصور» از اهل بیت محمد ، علی، فاطمه حسن و حسین(ع).

این تقاضا، حصاری می‌شود تا محرم این حرم در امنیتی تمام بدان تقرب جوید، مستحكم بماند و در مقامی محمود پذیرفتهٔ ساحت مردی شود كه «تمامیت عشق» و «تمامیت تبری جستن» را در ظهری داغ متجلی ساخت. این «عشق» را مقدس می‌شناسم، چه به عالی‌ترین مرتبه محبت در رفیع‌ترین درجات كمال در عرصهٔ هستی می‌انجامد. این «كینه» را مقدس می‌خوانم، چه تمامی اعتبار، دارایی و جان و مال را مبدل به «تیری پرتابی» می‌سازد تا از كمان جان به سوی بارزترین مصداق ظلم پرتاب شود.

بی این تولی جستن آشكار و تبری جستن آشكار و مهیا، هیچ تمنایی برآورده نمی‌شود و هیچ محرمیتی حاصل نمی‌آید. از آن روی كه «صراط مستقیم» كه عین و حقیقت رستگاری و نیك بختی است تنها از میانهٔ این «عشق و كین» می‌گذرد. چه زیباست این كلام حسین(ع) كه در خطبه خویش در منی فرمود:

... امر به معروف و نهی از منكر، دعوت به اسلام است همراه با ردّ مظالم ومخالفت با ظالم ... شما در این راه نه مالی خرج كردید، و نه جانی را برای خدا كه آن‌را آفریده به مخاطره انداختید، و نه برای رضای خدا با عشیره‌ای در افتادید، آیاشما به درگاه خدا بهشت و همنشینی پیامبران و امان ازعذاب او را آرزو دارید؟۲

پی‌نوشت‌ها:

۱) سورهٔ آل‌عمران(۳)، آیهٔ۱۶۹ .

۲) فرهنگ جامع سخنان امام حسین (ع)، ترجمهٔ علی مؤیدی، ص۳۰۸