فلسطین شعر ما

سالهاست كه مساله فلسطین، مساله شاعران ما بوده است. شاعر ایرانی كه فلسطین را نه «ارض موعود»، كه «سرزمینی مقدس و غصب شده» می داند.
او، فلسطین را نمادی برای «آوارگی و غربت» از سویی و «دشمن …

سالهاست كه مساله فلسطین، مساله شاعران ما بوده است. شاعر ایرانی كه فلسطین را نه «ارض موعود»، كه «سرزمینی مقدس و غصب شده» می داند.

او، فلسطین را نمادی برای «آوارگی و غربت» از سویی و «دشمن درخانه» از سوی دیگر می گیرد. فلسطین در شعر سیاسی معاصر، موتیفی تاریخ مند است كه با تغییر شرایط سیاسی، ارزش نشانه شناسیك خود را حفظ كرده است.

پیش از انقلاب اسلامی و با توجه به غلبه اندیشه چپگرایانه در فضای روشنگری ایران، فلسطین، مظهر موجودیتی مظلوم زیر چكمه های امپریالیسم قلمداد می شد.

موجودیتی كه با ویتنام و آمریكای لاتین، از حیث مظلومیت هم ارز بود. شاعر ایرانی، همدردی خود را با انسان فلسطینی، به صراحت یا كنایه، بدل به شعر كرده است. اگر چه نویسنده این سطرها، كتاب مستقلی را در شعر پیش از انقلاب كه در مضمون فلسطین سروده شده باشد ندیده است، ولی می تواند در كتاب های شعر و نشریات ادبی، شعرهای قابل توجهی را كه مساله فلسطین، مساله شان بوده است، گواه ادعای خود در اهمیت فلسطین در شعر سیاسی ایران بیاورد.

از دیگر سو، معرفی شاعران تبعیدی فلسطینی و ترجمه شعرهایشان وظیفه خود خواسته نویسنده ایرانی آشنا به زبان عربی بوده است. محمود درویش، معین بسیسو و سمیح القاسم، نام هایی آشنا برای خواننده فارسی زبان شعر در پیش از انقلاب هستند. از شاعران عرب غیرفلسطینی كه دغدغه مظلومیت فلسطینی رهایشان نمی كرد، نزار قبانی و عبدالوهاب البیاتی كتابهایی ترجمه شده به زبان فارسی دارند كه تاریخ چاپشان پیش از بهمن ۱۳۵۷ است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رویكرد مشفقانه و - البته - معترضانه شعر فارسی به مساله فلسطین آهنگی پرشتاب می گیرد. دفاع از مردم فلسطین یكی از ویژگی های رفتار جهانی ایران است و این ویژگی با برپایی شب های شعر و دعوت از شاعران فلسطینی به ایران برجستگی ادبی ای یافته است. شاعران و مترجمانی چون موسی بیدج، عبدالحسین فرزاد و موسی اسوار كتاب های مستقلی را در ترجمه شعر فلسطینی به جامعه ادبی فراهم آورده اند و درد آوارگی فلسطینی در واژه های فارسی پژواك یافته است.

ماجرای كمپ دیوید و قطع حمایت دولت های عربی از فلسطین و تنهایی تلخ فلسطینی كه منجر به حماسه شكوهمند انتفاضه شد، مساله فلسطین را یكسره به كنشی مردمی بدل كرده است. اكنون شعری كه از فلسطین می گوید، در كنار كودكان انتفاضه، زیبایی رودررویی، با سیاست آزمندانه و غیرانسانی مجامع بین المللی در قبال مردم فلسطین را آشكار می كند. شعری چون «این پسرهای كتانی» نوشته محمد رمضانی فرخانی، با این سطرها:

ای جهان! ای مریم عذرا!

این منم فلسطین، مسیح تازه تو

كه با تاجی از شكوفه و سیم خاردار بر سر

جان می دهم و جان می ستانم

سیداحمد نادمی