قطار هدفمند سازی یارانه ها روی ریل اجرا

واریز ۸۱ هزار تومانی یارانه ها به حساب سرپرستان خانوار

سرانجام با واریز یارانه ها به حساب سرپرستان خانوار های سه استان خراسان، قطار هدفمند سازی یارانه ها به صورت رسمی روی ریل اجرا قرار گرفت. مدیرعامل سازمان هدفمند کردن یارانه‌ها خبر داد: واریز علی‌الحساب یارانه ها به حساب سرپرستان خانوار آغاز شده است . در واقع اخبار حکایت از آن دارد که مبلغ ۸۱ هزار تومان سرانه هر فرد به حساب خانوارها واریز می‌شود.

با این حال باید گفت قانون هدفمند سازی یارانه ها یکی از بخش های پروژه تحول اقتصادی دولت است که البته به دلیل اهمیت آن بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اجرای طرح تحول اقتصادی همواره به عنوان یک ضرورت در پیش روی اقتصاد ایران وجود داشته است اما به دلایلی از جمله نگرانی از عواقب اجتماعی این طرح، دولت های پیشین اجرای این طرح را موکول به آینده کردند .

با این حال برای ارزیابی این طرح می بایست نگاهی به پیشینه برنامه های اقتصادی کشور در سه دهه گذشته داشته باشیم. اگر از سال ۱۳۶۸ آغاز کنیم اقتصاد ایران تاکنون دو برنامه اقتصادی مهم را تجربه کرده است. برنامه اول در دهه ۷۰ بود که از سوی بانک جهانی به دولت سازندگی پیشنهاد داده شد و این دولت نیز مصمم به اجرای آن بود. مهمترین بارزه و مشخصه این برنامه را می توان ورود ایران به ساختارهای اقتصاد جهانی و هضم در بازار آزاد قلمداد کرد . در واقع هدف اساسی از این طرح همان توسعه به سبک اقتصاد سرمایه داری بود اما پس از آغاز این طرح نارضایتی های گسترده ای در سطح افکار عمومی جامعه و نخبگان پیش آمد که نتیجه نهایی آن متوقف شدن این طرح بود. در حقیقت در لابه لای اجرای این طرح به بخش عمده ای از قشرهای مستضعف جامعه صدمه وارد می شد و به اصطلاح بخش مستضعف جامعه زیر چرخ پیشرفت اقتصادی له می شد. از همین رو این برنامه به تدریج متوقف شد. اما برنامه دومی که اقتصاد ایران آن را تجربه کرد برنامه «ساماندهی اقتصادی» دولت اصلاحات بود که به محض آغاز به کار به دلایل تعارضات نظری متعدد حتی وارد فاز اجرایی نیز نشد! در واقع طرح دولت اصلاحات تلفیق ناموزون نظریه های اقتصادی ساختار گرا ، نهاد گرا و بازار آزاد بود که در نهایت به اجرایی نشدن این برنامه منجر شد.

اما با روی کار آمدن دولت نهم در ابتدا نوعی سکوت و سکون اقتصادی در سیاستگذاری های دولت پدید آمد . در واقع دولت با ایجاد کارگروهی از متخصصان امر و صاحب نظران اقتصادی قریب به ۱۶ ماه به بررسی نقایص ساختار اقتصادی کشور پرداخت و از این رو طی این چند ماه تصمیم جدی در خصوص مسائل اقتصادی کشور نگرفت . اما نتایج این بررسی ها در نهایت منتج به ارائه یک بسته اقتصادی شد. بسته اقتصادی ای که هم اکنون از آن با نام طرح تحول اقتصادی یاد می شود. هدفمندکردن یارانه‌ها، اصلاح نظام مالیات، بانک، گمرک، توزیع، ارزش‌گذاری پول ملی و بهره‌وری، هفت محور مهم این طرح است. در واقع دولت معتقد است بهبود شرایط اقتصادی کشور منوط به اجرای هماهنگ این بسته اقتصادی است . با این حال به دلیل تاثیر مستقیم هدفمند سازی یارانه ها بر زندگی مردم اجرای این طرح در اولویت قرار گرفته است.اما در خصوص آثار و تبعات اجرای طرح هدفمند سازی یارانه ها می توان به چند نکته مهم و اساسی اشاره کرد.

با این حال یکی از مهمترین اهداف قانون هدفمند کردن یارانه ها در کشور گسترش عدالت اقتصادی در جامعه است. پرداخت یارانه ها هم اکنون با بی عدالتی های گسترده ای همراه است .به عنوان مثال در بحث انرژی دهک دهم جامعه که غنی ترین افراد جامعه محسوب می گردند۳۰ برابر دهک اول جامعه که ضعیف ترین افراد در جامعه هستند انرژی مصرف می کنند .

از سوی دیگر یکی از مهمترین اهداف و تاثیرات هدفمند کردن یارانه ها بر اقتصاد کشور کاهش مصرف گرایی و به هدر رفتن سرمایه های ملی است. یکی از اصلی ترین موضوعات در بحث نقدی کردن یارانه ها صرفه جویی در انرژی است.امروز باید به این واقعیت تلخ تن در دهیم که کشور ما یکی از کشورهای پرمصرف در بخش انرژی است به طوری که سرانه مصرف انرژی در داخل کشورمان اصلا با کشورهای پیشرفته و صنعتی قابل قیاس نیست البته و متاسفانه باید بگوییم که غالب این مصرف بی اندازه انرژی که امروز به عنوان نبض تپنده صنعت دنیا محسوب می شود درداخل کشورما در بخش خانگی است در حالی که در تمامی کشورهای توسعه یافته بخش های صنعتی بزرگترین مصرف کنندگان انرژی هستند. به عبارت بهتر در کشور ما بر خلاف سایر کشورها از انرژی به عنوان یک کالای مصرفی یاد می شود در حالی که انرژی در حقیقت ماده خام صنعت و تولید محسوب می گردد.امروزه رشد مصرف انرژی درداخل کشورمان سرسام آور است و در صورتی که این رشد و در پی آن تقاضا همچنان افزایش یابد کشور در چند سال آینده با بحران مواجه خواهد شد به گونه ای که هم اکنون میزان یارانه دولت بر حامل های انرژی چندین برابرکل بودجه عمرانی کشور است.از دیگر تاثیرات هدفمند کردن یارانه ها بر اقتصاد کشور می توان به توسعه سریع خصوصی سازی در کشور اشاره کرد. یکی از موانع اساسی در پیش روی خصوصی سازی شرکت های دولتی عدم اطمینان به شرکت های خصوصی و ریسک پذیری بالای واگذاری امور به آنهاست . برخی از صاحب نظران براین باورند که یکی از ابتدایی ترین بایسته های ورود به حوزه خصوصی سازی ایجاد بسترهای لازم در فضای کسب و کار جامعه است. مع الاسف باید گفت که صنایع خصوصی در ایران طی سه دهه گذشته به دلیل سیاست های اقتصاد متکی بر دولت همواره آسیب پذیر بوده اند و هیچ گاه نتوانسته اند به فضای رقابتی که در آن غول های اقتصادی مورد حمایت جدی دولت هستند وارد شوند .

از این رو بخش های خصوصی غالبا نمی توانند سرمایه های کلان را جذب کنند و همین امر باعث خواهد شد تا این شرکت ها رشد چندانی نداشته باشند. اما باید گفت با هدفمند کردن یارانه ها بخش عمده ای از حمایت ها از شرکت های دولتی برداشته می شود و راه برای ورود شرکت های خصوصی به بازارهای اقتصادی کشور باز می شود. پس از هدفمند کردن یارانه ها به دلیل آزاد شدن قیمت حامل های انرژی دیگر تبعیضی میان بخش های خصوصی و دولتی وجود ندارد .لذا در نهایت باید گفت طرح هدفمند سازی یارانه ها سومین طرح بزرگ اقتصادی در کشور است که با تمامی برنامه های چشم انداز تطابق دارد . این برنامه ضمن حمایت از تولید و تغییر ساختارهای اقتصادی موجب ایجاد فضای رقابتی در صنعت می شود. ضمن آنکه در طرح هدفمند سازی یارانه ها مردم از دو طریق مورد حمایت قرار می گیرند. پرداخت مبلغ تقریبی ۴۰هزارتومان ماهانه به هر نفرحمایت مستقیم دولت از مردم محسوب می شود و از سوی دیگر و به تدریج با شکوفایی اقتصاد و افزایش ثروت ملی سطح رفاه در کشور بالا می رودکه در نهایت موجب رضایت خاطر مردم می گردد.

باقر زیدی