دم‌دم سحری سنتی جاری در بوشهر

به‌رغم گذشت ده‌ها سال از دورانی که مردم با کوبیدن در خانه‌ها، یکدیگر را برای خوردن غذای سحری در ماه رمضان از خواب بیدار می‌کردند و عصری که دنیا غرق در فناوری‌های نوین ارتباطی …

به‌رغم گذشت ده‌ها سال از دورانی که مردم با کوبیدن در خانه‌ها، یکدیگر را برای خوردن غذای سحری در ماه رمضان از خواب بیدار می‌کردند و عصری که دنیا غرق در فناوری‌های نوین ارتباطی است، هنوز مردم برخی مناطق شهر بوشهر، سحرها با نوای دم‌دم سحری از خواب بیدار می‌شوند.

آن زمان که بوشهر به گستردگی و پراکندگی امروز نبود و این شهر در ۴ محله بهبهانی، دشتی، کوتی و شنبدی و محله‌های حاشیه‌ای خلاصه می‌شد، سحر‌های رمضان، ۲ مرد، یکی مسن و دیگری جوان که اغلب پدر و پسر بودند، فانوس به دست و دمام به دوش می‌گرفتند و با سردادن نوای دلنشین دم‌دم سحری محله‌ها را کوچه به کوچه و خانه به خانه می‌گشتند.

دم‌دم سحری آهنگ موزونی است که از ترکیب ۲ کلمه دم‌دم و سحری از ضرباهنگ کوبش چوب بر دمام ایجاد می‌شود و دم‌دم سحری‌خوانان با ضربه‌های آهنگینی بر دمام با ریتم ۳ ضربی، همراه با خواندن اشعار دعاگونه روزه‌داران را وقت سحر از خواب بیدار می‌کنند.

بیت «خداوندا تو ستاری همه خوابند تو بیداری‌/‌ به حق لااله‌الاالله همه عالم نگه‌داری» یکی از معروف‌ترین اشعاری است که در این سنت بسیار دیرینه خوانده می‌شود و اگرچه امروز مردم با انواع ابزارها، نیازی به بیدار شدن با آهنگ دم‌دم سحری ندارند و این نوا در پشت دیوارهای بلند برج‌ها و آپارتمان‌ها گم شده، اما هنوز اهالی قدیم ۴ محل بوشهر این سنت زیبا را در نواحی مرکز شهر و محله‌های حاشیه‌ای اجرا می‌کنند.

البته این آیین اختتامیه‌ای هم دارد که در روز عید فطر برگزار می‌شود. بوشهری‌ها این را خوب می‌دانند که در روز عید فطر باز هم دمام‌زن‌ها بر سر بلندی خواهند آمد و با نواختن ساز، هم شادی خود را از فرارسیدن عید فطر ابراز می‌دارند و هم خبر می‌دهند که آمده‌اند پاداش شب‌بیداری‌هاشان را بگیرند.

مردم نیز شادمانه به نوازندگان پول و هدیه می‌دهند که در واقع حکم عیدی را دارد.

در شهرهای شمالی استان بوشهر نیز هنوز ردپای سنت‌های زیبای گذشته دیده می‌شود؛ سنت‌هایی که فارغ از سن، جنس و طبقه افراد، بهانه خوبی برای نزدیکی آنان به یکدیگر بود.

آیین آبی بنوش یکی از سنت‌های رایج در شهرهای شمالی و حتی جنوبی استان بوشهر است که در آن ۱۰ دقیقه پیش از اذان صبح با پخش نوای آبی بنوش، لعنت حق بر یزید کن، جان فدای تربت پاک شهید کن از بلندگوی مساجد محله‌ها، مردم برای نوشیدن آب پیش از اذان صبح از خواب بیدار می‌شوند.

در شب پانزدهم رمضان همزمان با ولادت کریم اهل بیت امام حسن مجتبی(ع)، سنت گلی گشو، گره‌گشو یا گره‌گشای در این مناطق اجرا می‌شود.

در این سنت، کودکان کمی پس از افطار کیسه‌ای کوچک به گردن می‌اندازند و با تکرار مداوم آهنگ گلی گشو، سرت بشو به در منازل می‌روند و اغلب خانواده‌ها ۲ روز پیش از برگزاری این مراسم مقداری گندم خیس کرده و در روز چهاردهم تفت می‌دهند تا در موقع آمدن گروه گره گشو به آنها بدهند.

کودکان از در هر خانه‌ای که با دست پر برمی‌گردند آواز خونه گچی پر همچی سر می‌دهند و اگر چیزی به آنها داده نشود با خنده‌ای گله‌آمیز و کودکانه آوای خونه گدا هیچیش ندا یا خونه گدا خیرش ندا را سر می‌دهند. اجرای تعزیه، راه‌اندازی دسته‌های سینه‌زنی و سنج دمام در ایام شهادت حضرت علی(ع) و لیالی قدر یکی دیگر از سنت‌های مردم استان بوشهر بویژه شهر بوشهر است که با شکوه هرچه تمام‌تر در محله‌های مرکز شهر برگزار می‌شود. کماچ، گرده، رنگینک، زولبیا بامیه، آش زرد و حلوای انگشت‌پیچ ازجمله غذاهای سنتی استان بوشهر است که در ایام رمضان در سفره‌های مردم این استان وجود دارد.