تضاد یا تطابق با محیط زیست

نگاهی به آخرین وضعیت باغ وحش و سیرک در کشورمان

«این جانور که می بینید خرس نام دارد و می تواند سه ماه از سال را در خواب باشد. او قدرت زیادی دارد و با یک حمله می تواند انسان را به دو نیم کند اما در افسانه ها و داستان ها اصطلاح خرس مهربان متداول است...»

مشابه عبارت های بالا را در برنامه تلویزیونی «راز بقا» و یا برنامه هایی که درباره حیات وحش است، بارها شنیده اید. شاید بعضی ها با دیدن برنامه های تلویزیونی حس کنجکاوی خود درباره جانوران را ارضا کنند اما مشاهده چهارپایان از نزدیک برای خیلی ها جالب است و برای آن حاضر به پرداخت هزینه هستند.

با توجه به این که مناطق زیست محیطی کشور در حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست است و دسترسی نزدیک به حیوانات در آن تقریباً ناممکن، باغ وحش در دسترس ترین مکان برای مشاهده چهارپایان از نزدیک است. اما آیا احساس نمی کنید که باغ وحش در کشورمان یک مقوله فراموش شده است

از آنجا که حیوانات باغ وحش تحرک کمتری نسبت به زمانی که آزاد هستند دارند اغلب به بیماری چاقی مبتلا می شوند.

دکتر صابر اکبری دامپزشک در این باره می گوید: «با وجودی که در باغ وحش از حیوانات مراقبت می شود اما آنها با طبیعت زنده اند و دارای روح و احساس هستند. به همین علت وقتی در جایی مثل قفس قرار می گیرند بسیار سخت با این موقعیت کنار می آیند و آن تحرک لازم را ندارند. یکی از دلایل چاق شدن حیوانات و به اصطلاح بدقیافه شدن آنها همین است».

این که در باغ وحش های کشورمان از حیوانات مراقبت می شود هیچ شکی نیست اما آیا سازمان حفاظت محیط زیست از تعداد حیواناتی که در باغ وحش های کشور نگهداری می شوند آگاهی دارد و مراقبت از آنها زیر نظر مسئولان این سازمان انجام می شود

دلاور نجفی معاون زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می گوید: «باغ وحش های کشورمان زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست نیستند اما در حال رایزنی با مسئولان آن هستیم تا آمار حیوانات در باغ وحش ها را به دست آوریم. همچنین به درخواست مسئولان باغ وحش برای کمک به مراقبت از حیوانات رسیدگی و اقدام خواهیم کرد.»

● آشنایی با حیوانات

به جز مسأله مراقبت و نگهداری از حیوانات، موضوع آشنایی جامعه با آنها و نیز آموزش این حیوانات یکی از کاربردهای باغ وحش محسوب می شود که در سال های اخیر کمتر به این مسأله پرداخته شده است، چرا که قبلاً یکی از فوق برنامه های مدارس حضور دانش آموزان در باغ وحش بود. البته طرحی در سازمان حفاظت محیط زیست در این باره در دست بررسی است تا با اجرای آن بیشتر به مسأله آشنایی و آموزش حیوانات و آشنایی با آنها پرداخته شود.

نجفی دراین باره می گوید: «دراین طرح با همکاری مسئولان باغ وحش های کشور، این مکان ها ساماندهی و تسهیلات و امکاناتی برای بازدیدکنندگان در نظر گرفته می شود. همچنین برای ارگان های آموزشی مانند وزارت آموزش و پرورش، تسهیلات ویژه ای لحاظ می شود. با تبلیغات و ساماندهی باغ وحش های کشور می توان بار دیگر این اماکن را زنده کرد. البته اجرای این طرح منوط به همکاری مسئولان باغ وحش است.»

● ایتالیایی ها در تهران

حیوانات جزو لاینفک سیرک ها محسوب می شوند و با حرکات خود تماشاگران را به وجد می آورند. البته چادرهای سیرک سال ها بود در کشور ما برپا نشده بود اما با آمدن یک گروه سیرک متشکل از ۱۱ کشور جهان به تهران ، تمام توجهات دوستداران حیوانات به پارک پردیسان (محل برپایی این سیرک) معطوف شد.

معاون زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره می گوید: «یکی از عواملی که می تواند موجب آشنایی مردم با گونه های مختلف جانوری شود، سیرک است. در سیرک مردم اشتیاق بیشتری برای آشنایی با حیوانات از خود نشان می دهند. به همین علت سازمان حفاظت محیط زیست پارک پردیسان محل برپایی این سیرک را به صورت رایگان در اختیار آنها قرار داد.»

البته برپایی سیرک در تهران به همین سادگی ها نبود و اعتراض تشکل های غیردولتی حمایت از حیوانات همچنان ادامه دارد. آنها اعتقاد دارند که در سیرک، حیوانات مورد اذیت و آزار قرار می گیرند. این مسأله تا حدودی واکنش نمایندگان مجلس را هم در پی داشته است.

محمدجعفر سادات موسوی رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس دراین باره می گوید: «معمولاً سیرک در نظر تشکل هایی که در زمینه حیات وحش و محیط زیست فعالند وجهه مثبتی ندارد و آنها معتقدند که به علت تعرض هایی که در این برنامه ها به حیات وحش می شود اصل برگزاری سیرک در تضاد با محیط زیست است. البته اگر هدف، بحث آموزش یا تحقیق باشد طبیعتاً اسارت حیات وحش ضرورت پیدا می کند.»

محمد جوادی سخنگوی سازمان حفاظت محیط زیست نیز هدف از برپایی سیرک حیوانات را آموزش رفتار با گونه های حیات وحش می داند. وی در این باره می گوید: «یکی از وظایف اصلی سازمان حفاظت محیط زیست آموزش همگانی است. بویژه درباره گونه های حیات وحش که در معرض انقراض هستند باید نحوه حمایت از حیوانات و برخورد با آنها به مردم آموزش داده شود. چهار هفته پیش بود که به علت آگاهی نداشتن مردم از بی خطر بودن گونه در معرض انقراض یوزپلنگ، یک جفت از آنها در لرستان به دست یک کشاورز از بین رفت. به همین علت در این سیرک گونه هایی از حیات وحش نمایش داده می شود و از دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست نیز هر جلسه درباره این گونه ها تشریح و نحوه مراقبت از آنها اطلاع رسانی می شود.»

البته طرح مبحث آموزش در سیرک، دوستداران حیوانات را مجاب نکرد تا رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز این گونه پاسخ آنها را بدهد: «نوع رفتار با حیوانات در سیرک مغایر قوانین زیست محیطی نیست. حیوانات در سیرک بر اساس یک سری رفتارها، آموزش های شرطی می بینند چرا که حیوانات دارای قدرت یادگیری هستند. طبق قوانین کنوانسیون بین المللی، سیرک ما باید از کنوانسیون گونه های در معرض انقراض، مجوز داشته باشند. سیرکی که در پارک پردیسان برگزار شده نیز چنین مجوزی دارد. رفتارهایی که در سیرک با حیوانات انجام می شود براساس رفتارهای آسیب رسان نیست بلکه از نوع هشدار دهنده آموزش است.»

با وجود حمایت دست اندرکاران و اعتراض برخی از دوستداران حیوانات، سیرک تهران ادامه دارد و قرار است تا دو ماه آینده برپا باشد. آیا واداشتن شیری که در باغ وحش به دنیا آمده به پریدن از حلقه آتش ظلمی نابخشودنی نیست