سرویس های دانش آموزی تکمیل چرخه تربیتی دانش آموزان

بدون شک همه خانواده ها آرزو دارند, فرزندانشان در محیطی با نشاط و پرشور و هیجان و در عین حال در امنیت کامل تحصیل کنند و برای دست یافتن به این آرزو, شب و روز زحمت می کشند تا بتوانند فرزندان خود را با ثبت نام در مدارس بهتر و با کیفیت بیشتر در خط ریلی به حرکت درآورند تا از همان ابتدا ,رسیدن به هدف غایی یعنی دانشگاه و مدارج بالا و بالاتر, برایشان میسر باشد

بدون شک همه خانواده ها آرزو دارند، فرزندانشان در محیطی با نشاط و پرشور و هیجان و در عین حال در امنیت کامل تحصیل کنند و برای دست یافتن به این آرزو، شب و روز زحمت می کشند تا بتوانند فرزندان خود را با ثبت نام در مدارس بهتر و با کیفیت بیشتر در خط ریلی به حرکت درآورند تا از همان ابتدا ،رسیدن به هدف غایی یعنی دانشگاه و مدارج بالا و بالاتر، برایشان میسر باشد.

مدرسه معمولا اولین مرحله ورود هر فرد به زندگی اجتماعی است، پس طبیعی است که از نظر اولیا و حتی متولیان فرهنگی و آموزشی کشور که آنها نیز دغدغه ایجاد جامعه ای سالم را در برنامه ها و فعالیت های خود دارند، مکانی که دانش آموز، بخش بزرگ و مهمی از زندگی خود را در آن سپری می کند، مکانی باشد که تضمین کننده سلامت توامان جسمی و روحی و روانی باشد.

شاید عده ای به نظرشان برسد که تنها حوادث ناشی از بی احتیاطی در حین بازی یا شیطنت در زنگ های تفریح و ورزش، بازیگوشی های معمول در مسیر رفت و آمد به خانه و مدرسه یا هنگام پیاده و سوار شدن از سرویس مدرسه است که می تواند امنیت دانش آموز را به مخاطره بیندازد. اما قطعاً با کمی دقت متوجه خواهند شد که فکر و روان افراد و اخلاقیات از جمله موارد مهم دیگری است که اگر به صورت اصولی به آنها پرداخته نشود آسیب رسانی آن به فرزندانمان چه بسا ده ها برابر آسیب های جسمی باشد. چرا که آسیب جسمی طول درمان کاملا محدود دارد. مثلا شاید در شرایط حاد طول درمان یک آسیب دیده جسمی بیش از یک ماه نباشد، اما درمان و ترمیم آسیب های روانی، فکری و بویژه اخلاقی به این سادگی ها میسر نیست و شاید نتوان خسارات ناشی از آن را به راحتی جبران کرد.

بر همین اساس آموزش و پرورش نیز حسب وظیفه ذاتی خود و برحسب وظایفی که قانون اساسی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش بر دوش این وزارتخانه قرار داده است، در چند سال اخیر قدم های بسیار مثبتی در جهت ایجاد آسودگی خاطر خانواده ها و کاهش دغدغه های آنها در این بخش برداشته است که مهم ترین آنها احیای امور تربیتی است، به طوری که به رغم یک غیبت طولانی ، این نهاد خودجوش دوران پیروزی انقلاب با حضور مجدد خود درعرصه تعلیم و تربیت توانست، در کمتر از دو سال، بسیاری از مشکلات دانش آموزان را با کمک معاونین و مربیان پرورشی حل و شور و حال جدیدی را -که تضمین کننده سلامت روان و اعتقادی دانش آموزان است- در مدارس حاکم کند. اما هنوز حلقه مفقوده ای از زنجیره کار پرورشی مدارس به نام «ایاب و ذهاب» دانش آموزان، همچنان وجود دارد و از آنجا که این بخش هنوز به طور کامل، ساماندهی و سازماندهی شده نیست ،گاه خلل و نارسایی هایی در چرخه تربیتی دانش آموزان ایجاد می کند و مربیان پرورشی مدارس و مهم تر از همه خانواده ها را با مشکلاتی مواجه می سازد.

خانواده ای که تمام تلاش خود را می کند تا فرزندانش را به صحیح ترین شیوه تربیت کند، همواره با نزدیک شدن به بازگشایی مدارس نگرانی ها و استرس های حضور فرزندش در مدرسه در سال تحصیلی جدید به سراغش می آید. چرا که بعینه مشاهده می کند که میان آموزه های خانواده و حتی زحماتی که مربیان پرورشی در محیط مدرسه و اردوها می کشند با فرهنگ حاکم بر جامعه، تفاوت ها و شکاف های بسیار جدی وجود دارد، از این رو این نگرانی به وجود می آید که مبادا رشته تمام آنچه که خانواده و مدرسه به دانش آموزان آموخته اند با این گونه بی مبالاتی ها پنبه شود. لذا سال هاست که ایاب و ذهاب دانش آموزان چه آن ها که از سرویس مدرسه استفاده می کنند و چه آنها که از وسیله نقلیه عمومی از قبیل اتوبوس، مترو و یا تاکسی استفاده می کنند برای اولیا و مسئولان مدارس و ایضا آموزش و پرورش، تبدیل به یک دغدغه بزرگ شده است.

به همین خاطر استفاده از سرویس های مدارس که با آسیب های کمتری نسبت به بقیه برخوردار است، رونق بسیار بیشتری پیدا کرده است. اما به رغم تدابیر نسبتاً خوبی که تاکنون برای کاهش دادن نواقصی که از گذشته در سرویس های مدارس بوده است، اندیشیده شده است، پیدا کردن یک سرویس خوب و مناسب که رعایت همه موارد ایمنی از هنگام سوار و پیاده شدن دانش آموزان، جا نماندن از سرویس و از همه مهم تر رعایت اصول اخلاقی و فرهنگی توسط راننده ها در هنگام رانندگی در آن لحاظ شده باشد، همه و همه از مشکلاتی است که امروزه والدین و مدیران مدارس، هر چند کمتر از گذشته اما همچنان با آن مواجه هستند و گویا این مسئله تمامی ندارد.

اگرچه طرح به کارگیری یک نفر مراقب در سرویس های دانش آموزی با هدف کنترل رفتارها و جلوگیری از کارهای خطرناک دانش آموزان در داخل سرویس ها، جلوگیری از آزار و اذیت احتمالی دانش آموزان توسط راننده و کمک به دانش آموزان در هنگام عبور از خیابان، طرح بسیار خوبی است و به حفظ سلامت دانش آموزان کمک می کند، اما از آنجا که این طرح فقط برای مینی بوس ها مقرر شده و حتی شامل خودروهای «ون» هم نمی شود، نمی توان از این طرح انتظار بهبود کامل اوضاع را داشت. وانگهی در همین طرح نیم بند، برخی مواقع فرد مراقب به خاطر توجیه نبودن به وظایف خود مرتکب سهل انگار هایی در هنگام ماموریت می شود که خود باعث ایجاد مشکل می شود و اعتراض برخی اولیا و مدارس را برمی انگیزد.

بنابراین همان طور که پیش از این نیز بر آن تاکید شد، کار تربیتی و پرورشی در مدارس به حدی گسترده است که شامل همه لحظه های زندگی دانش آموزان حتی مدت زمان رفت و برگشت به مدرسه را نیز شامل می شود، لذاطبعا نظارت بر عملکرد سرویس های دانش آموزی نیز از جمله مواردی است که می تواند و باید از وظایف پرورشی باشد.

یازرلو معاون پرورشی و تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش و حتی حاجی بابایی وزیر این وزارتخانه بارها بر این مسئله مهم تاکید داشته اند که کار تربیتی و پرورشی به قدری وسعت دارد که حتی معلمین دروس ریاضی و علوم تجربی و حتی ورزش را هم ملزم می کند که پا به پای معلمین دینی و قرآن به تدریس دروس خود از منظر تربیتی و پرورشی همت کنند. بنابراین با این اوصاف، مدت زمان حضور دانش آموزان در سرویس های ایاب و ذهاب، در نظر آقای یازرلو باید همان قدر اهمیت پرورشی داشته باشد که دانش آموزان، مدت مشابه را در کلاس درس دینی یا ریاضی سپری می کنند و باید در نظارت بر عملکرد و حرکات و سکنات راننده سرویس در هنگام جا به جایی دانش آموزان به همان اندازه حساس باشیم که بر عملکرد یک معلم پرورشی و یا معلم ریاضی حساس هستیم. لذا سپردن مسئولیت گزینش پیمانکاران تاکسی های شرکتی و نظارت بر عملکرد راننده ها به مسئولان تربیتی مدرسه از اوجب واجبات است و حال آنکه اینگونه نیست بلکه این پیمانکاران هستند که براساس دستورالعمل منطبق با آیین نامه ۱۹ ماده ای مصوب دولت، باید با مشورت و تایید مدیر مدرسه، فردی را به نمایندگی از سوی اولیا، به عنوان مدیر اجرایی سرویس دانش آموزان مستقر در مدرسه انتخاب کنند و تجربه ثابت کرده همین فرد به خاطر مشغله های کاری که در طول سال دارد، تنها کاری که می کند اختصاص دادن خودرو و معرفی راننده به اولیا و دانش آموزان در ابتدای سال و دریافت هزینه از والدین و تحویل آن به پیمانکار و راننده ها است، به طوری که اولیا و دانش آموزان در طول سال، هنگامی که با مشکلی مواجه می شوند که به نحوی مربوط به سرویس است طرف پاسخگوی خود را مدیر مدرسه و مربیان پرورشی مدارس می بینند اما مدرسه و مربیان طبق دستورالعمل یاد شده، در این خصوص هیچ مسئولیتی در قبال اولیاء، رانندگان یا حتی دانش آموزان ندارند در صورتی که این شیوه کاملا اشتباه و در تعارض جدی با رسالت پرورشی و تربیتی دانش آموزان است.

دانش آموز، در کلاس درس دینی پای صحبت آموزگار، خداشناسی را فرا می گیرد و مضرات اعتیاد به سیگار و... را با جان و دل می پذیرد، اما وقتی در داخل سرویس نظاره گر استعمال دخانیات آقای راننده و شنونده برخی سخنان نامربوط وی می شود، چه کسی یا کسانی پاسخگوی به هدر رفتن زحمات اولیا و کادر مدرسه در تربیت دانش آموزان خواهد بود.

پدر یکی از دانش آموزان در یکی از مناطق تهران می گوید؛ شرکت براساس چه معیاری راننده ای را به همکاری دعوت می کنند و با او قرارداد می بندند که بیش از حد مجاز دانش آموز سوار می کند، سیگار می کشد، با سرعت زیاد رانندگی می کند، حین رانندگی غذا می خورد، با سرنشینان دختر شوخی می کند، با تلفن همراه صحبت می کند و در مکالمه با فرد پشت خط تعابیری به کار می برد که وقتی فرزندم در منزل از من یا مادرش معنی آن را سوال می کند، معلوم می شود که راننده سرویس از الفاظ رکیک استفاده کرده است!؟

این «ولی» دانش آموز تاکید می کند: درست است که این خاطره به دو سال پیش برمی گردد و پس از پی گیری های مکرر و احساس مسئولیت مدیر و معاون مدرسه، راننده یاد شده از کار برکنار و فرد مناسب تری جایگزین وی شد، اما وقتی رفتار ناشایست یک راننده همه زحمات تربیتی خانواده و مدرسه را از بین می برد، چه کسی در مقام پاسخگویی و جبران خسارت برخواهد آمد؟! آیا عضوی از انجمن اولیا و حتی رئیس این انجمن که هیچ کدام مسئولیت حقوقی ندارند می توانند تقبل مسئولیت کنند؟! اگر قانونی در این باره سراغ دارید ما را هم به آن راهنمایی کنید.

سرویس های دانش آموزی یک فرصت خوب برای تکمیل چرخه تربیتی دانش آموزان در مدرسه می تواند باشد و اکثر خانواده ها به ویژه شاغلین نیز با استفاده بهینه از این فرصت، دغدغه ایاب و ذهاب دانش آموزان و آسیب های احتمالی جسمی و ضدفرهنگی حاکم بر جامعه را نخواهند داشت. در خاتمه این کلام با یاد آوری برخی بایدها و نبایدهای این طرح، نگارنده بر آن است که اکنون هر چه پررنگ تر کردن نقش امور تربیتی و پرورشی در مدیریت و سامان بخشی به سیستم سرویس های ایاب و ذهاب مدارس امری ضروری به نظر می رسد :

۱) تاکسیرانی بایستی در ارایه مجوز به رانندگان شخصی باسابقه و مورد تأیید مدیران مدارس و والدین با مسئولان مدرسه همکاری داشته باشد.

۲) بایستی با آن دسته از رانندگانی که پس از عقد قرار داد، شخص دیگری را که صلاحیت آن مورد بررسی و تایید مدیریت و مسئولان مدرسه قرار نگرفته است برخورد کرده و از این نوع اقدامات جلوگیری شود.

۳) نصب آرم و پوشیدن لباس با رنگ خاص توسط راننده سرویس برای دانش آموزان مقطع ابتدایی ضروری به نظر می رسد.

۴) برخورد جدی با رانندگانی که مقید به رعایت مقررات و شنوئات اسلامی نیستند.

۵) نظارت پلیس راهور، اتوبوس رانی و تاکسی رانی بر عملکرد راننده ها در جلوگیری از بروز بسیاری از خطرات موثر است، اما تجربه ثابت کرده که این نظارت تاکنون بسیار ضعیف بوده است. به دفعات در خیابان ها مشاهده شده است که تعداد سرنشینان برخی از سرویس ها بیش از حد استاندارد بوده و پلیس به رغم مشاهده این خلاف آشکار درصدد توقف آنها برنیامده است.

۶) پخش تیزرهایی از شبکه های مختلف سیما و ارائه هشدارهای لازم به دانش آموزان و اولیا درخصوص نحوه استفاده از سرویس های مدرسه.

۷) پیش بینی دفترچه و کارت شناسایی ویژه سرویس دانش آموزان برای ثبت عملکرد روزانه راننده سرویس های مدارس.

۸) پررنگ کردن نقش همیار پلیس در سرویس مدارس و گماردن حداقل یک همیار در هر سرویس برای ابلاغ تذکرات لازم به راننده، هنگام تخلف رانندگی، یکی از موارد مهمی است که متأسفانه تاکنون به صورت جدی به آن پرداخته نشده است.

یکی از اولیا می گفت؛ دخترم که همیار پلیس است، یک روز وقتی به خانه آمد گفت: راننده ما امروز پنج خلاف رانندگی مرتکب شد؛ سیگار می کشید، غذا می خورد، با تلفن حرف می زد، سرعتش زیاد بود، کمربند ایمنی هم نبسته بود! لذا من در همه موارد به او تذکر دادم اما او با شوخی جلوه دادن تذکراتم به خلاف های خود ادامه داد!

۹) تشکیل جلسات هر دو هفته یک بار مسئولان تربیتی مدرسه با راننده ها و پیمانکار مربوط از ضرورت هایی است که نباید از آن غفلت کرد.

۱۰) راننده ها و پیمانکارها باید توجیه شوند که نه آنها حق روشن کردن ضبط خودرو در هنگام ماموریت دارند و نه دانش آموزان این حق را دارند که از ضبط خودرو استفاده شخصی بکنند.

رحیم چوخاچی زاده مقدم