بازیافت لاستیک های فرسوده صنعتی سودآور

حتما تا به حال شده که در حال رانندگی در یکی از خیابان ها و بزرگراه ها هستید و ناگهان دیدگانتان به جمال یکی دو حلقه لاستیک پاره در کف خیابان ها روشن شود

سالانه ۲۰۰ هزار تن لاستیک در داخل کشور تولید و مصرف می‌شود که حداقل یک پنجم آن در هر سال از بین می‌رود ولی هیچگونه صنعت بازیافتی در این خصوص در کشور ما وجود ندارد

● مقدمه:

حتما تا به حال شده که در حال رانندگی در یکی از خیابان‌ها و بزرگراه‌ها هستید و ناگهان دیدگانتان به جمال یکی دو حلقه لاستیک پاره در کف خیابان‌ها روشن شود. آیا می‌دانید همین لاستیک‌پاره‌ای که اصطلاحا به آن تایر گفته می‌شود صنعت بازیافت آن در خارج از کشور چه صنعت پر سودی به شمار میآید ولی برعکس در کشور ما این لا‌ستیک‌های پاره شده یا نشده و هیچ تفاوتی با زباله ندارد. بر اساس آمار سالانه ۲۰۰ هزار تن لاستیک در داخل کشور تولید و مصرف می‌شود که حداقل یک پنجم آن در هر سال از بین می‌رود ولی هیچگونه صنعت بازیافتی در این خصوص در کشور ما وجود ندارد.

لاستیک‌ یکی از عناصر مهم زندگی بشر بوده و استفاده از آن روز به روز در حال افزایش است.

با توجه به تولید سالانه بیش از ۲۰۰ هزار تن لاستیک در ایران و مطرح شدن موضوع از رده خارج کردن خودروهای فرسوده که خود باعث افزایش لاستیک‌های فرسوده می‌شود، توجه به نحوه مدیریت زایدات این مواد بسیار اهمیت پیدا می‌کند. مسلما بهترین راه‌حل در این زمینه بازیافت لاستیک‌های فرسوده است که تاکنون هیچ برنامه خاصی برای بازیافت لاستیک در ایران اجرا نشده است.

لاستیک‌های مستعمل، زباله‌های مخصوصی هستند که از لحاظ شیمیایی، اندازه، حالت و شکل با زباله‌های دیگر تفاوت دارند.

لاستیک‌ها از مواد پلیمری تشکیل شده‌اند که به راحتی در طبیعت تجزیه نمی‌شوند. در بسیاری از موارد، لاستیک‌های مستعمل روی هم انباشته شده و به شکل کوهی از زباله، مناظر زشتی را به وجود آورده که خطر آتش‌سوزی را نیز به همراه دارند.

کارشناسان معتقدند، سوزاندن لاستیک‌ها، دودهای سیاه و مضری را ایجاد می‌کنند که باعث آلودگی محیط می‌شود و با توجه به رشد سریع نرخ مصرف تایر در ایران به دلیل افزایش استفاده از وسایل نقلیه، بزودی با مشکلات جدی در این زمینه مواجه خواهیم بود.

“سمانه اکبری” کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست، در این باره گفت: طبق آمار به دست آمده در کشورهای صنعتی به ازای هر شهروند سالانه یک حلقه تایر مصرف می‌شود و سرانه مصرفی تقریبی هر شهروند، ۹ کیلوگرم تایر در سال است.

وی افزود: در کشورهای صنعتی از لاستیک‌های فرسوده به‌عنوان سوخت جایگزین در صنایعی چون سیمان استفاده می‌شود.

این کارشناس با اشاره به مشکلات زیست‌محیطی این تایرها گفت: برخلاف دیگر مواد زاید جامد، تایرهای زاید را نمی‌توان بدون انجام عملیات مقدماتی دفن کرد، از طرف دیگر، تایرهایی که در طبیعت رها می‌شوند، خطرات جدی برای محیط زیست و سلامت انسان‌ها به همراه دارد. وی گفت: همچنین تجمع و دفن تایرها، آمادگی و قابلیت‌ زیادی برای آتش‌سوزی دارند، به طوری که آتش گرفتن آنها با دود غلیظی همراه بوده و کنترل آن مشکل است.

اکبری افزود: این دودها هیدروکربن‌های نسوخته هستند و گازهای سمی را وارد محیط می‌کنند، تایرها دارای سولفور، آهن و فلزهای دیگری هستند که در فضا و شرایط نامناسب باعث آزاد شدن مواد و گازهای خطرناک می‌شوند.

وی با اشاره به مزایای استفاده مجدد از تایرهای فرسوده، گفت: استفاده‌های مجدد از تایرهای فرسوده راه‌حل بسیار جالب و مناسبی برای کاهش ضایعات، کاهش قیمت‌ها و افزایش کیفیت و ایمنی محیط زندگی است.

این کارشناس گفت: کاهش زایدات‌ کاهش قیمت محصولات و امنیت طرح‌های عمومی محلی از دیگر مزایای بازیافت تایرهای فرسوده است.

اکبری در خصوص افزایش کیفیت و امنیت طرح‌های عمومی محلی به استفاده از آسفالت با پوشش پلاستیکی در جاده‌های محلی، استفاده از تکه‌های کوچک و ریزه پلاستیک وتایر در دیگر کارهای مهندسی عمران و استفاده از خرده‌های پلاستیکی در بازسازی زمین‌های بازی اشاره کرد که فایده همه اینها کمک به چرخه مواد در طبیعت است.

“ناصر سعادت” کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه نیز، بازیافت فیزیکی را یکی از روش‌های بازیافت لاستیک‌های فرسوده ذکر کرد که در این روش لاستیک‌ها با حرارت خارجی گرم و بازیافت می‌شوند.

وی گفت: در این فرآیند، شبکه‌ای سه بعدی از اتصالات عرضی در جوار انرژی می‌شکند و مولکول‌های پلیمر به مولکول‌های کوچکتر تقسیم می‌شوند و این مولکول‌های کوچکتر به راحتی با لاستیک خام به‌عنوان پر کننده‌ای تقویتی مخلوط می‌شوند و لاستیک بازیافت شده را می‌سازند.

این کارشناس با اشاره به روش بازیافت لاستیک از طریق مواد شیمیایی، گفت: بیشتر صنایع بازیافت لاستیک از مواد شیمیایی می‌کنند که این مواد معمولا دی‌سولفیدها یا مرکاپتان‌ها هستند که در حرارت‌های مشخص به کار گرفته می‌شوند.

سعادت افزود: استفاده از فرآیند بیوتکنولوژی در بازیافت لاستیک شامل فرآیند بیوتکنولوژی برای بازیافت لاستیک و نگهداری آن در محیط باکتریایی و بدون هواست تا سولفورها و سولفوریک اسیدهای آن بیرون آیند و از این طریق به راحتی می‌توان هم سولفور و هم لاستیک بازیافت شده داشت.

وی ادامه داد: به‌طور متوسط از بازیافت کامل هر تایر می‌توان فلز، لاستیک و فیبر نایلونی با کیفیت مطلوب به دست آورد.

وی لزوم استفاده از بخش خصوصی در این بخش را بسیار با اهمیت دانست تا منجر به شکل‌گیری صنایع بازیافتی لاستیک و تایر و بازاریابی‌های مربوط شود. این کارشناس، گفت: استفاده مجدد از تایرهای فرسوده در ساخت تایرهای جدید نیز یکی از مهمترین راه‌های بازیافت تایرهاست.

به گفته وی، از آنجا که هنگام پردازش تایرهای فرسوده به منظور استخراج اجزای مفید آن عملیات متعددی انجام می‌گیرد، به همین دلیل محدودیت‌هایی در استفاده از این نوع لاستیک‌در تولید لاستیک جدید وجود دارد.

وی تاکید کرد: استفاده از تایرهای فرسوده علاوه بر کمک به پاکسازی محیط زیست و راهی برای دستیابی به زمین پاک، می‌تواند مزایای دیگری همچون کاهش قیمت تمام شده و افزایش کارآیی را به دنبال داشته باشد که نیازمند مدیریت قوی در بخش مواد زاید و جامد است.

ف. اسحاقی