آمریکا به دنبال تثبیت حضور در عراق

اگرچه آمریکا ظاهرا با هدف ایجاد نظم, دموکراسی و برقراری حقوق بشر عراق را اشغال کرد, لیکن بر همگان آشکار است که این کشور در پی دستیابی به اهدافی فراتر از ایجاد نظم در عراق یا تسلط بر این کشور است

اگرچه آمریکا ظاهرا با هدف ایجاد نظم، دموکراسی و برقراری حقوق بشر عراق را اشغال کرد، لیکن بر همگان آشکار است که این کشور در پی دستیابی به اهدافی فراتر از ایجاد نظم در عراق یا تسلط بر این کشور است. آمریکا مایل است به عنوان یک قدرت برتر در تمامی مناطق حساس دنیا حضور و نفوذ داشته باشد تا بتواند به کنترل اوضاع جهان بپردازد. به دلایل متعدد، خاورمیانه نیز یکی از مناطق حساس جهان محسوب می‌شود. حضور جمهوری اسلامی ایران در این منطقه که مانع از اجرای سیاست‌های توسعه‌طلبانه آمریکاست و داعیه استقلال موضعگیری در محیط بین‌الملل را دارد، وجود منابع غنی نفت و گاز در این منطقه و رقابت دیرینه تاریخی آمریکا با روسیه از جمله این عوامل هستند. بنابراین، علی‌رغم تمام مشکلاتی که آمریکا در محیط بین‌المللی و در داخل کشور خود با آن روبه‌روست، قصد دارد قبل از خروجش از عراق، مسیر دستیابی به اهداف تعیین‌ شده‌اش را در منطقه هموار ساخته و از حمایت کشورهایی که در امور آنها مداخله می‌کند، اطمینان حاصل نماید.

آمریکا می‌تواند از عراق به دلیل دارا بودن برخی شرایط برای رسیدن به اهدافش استفاده کند. این ویژگی‌ها عبارتند از:

۱) وضعیت ژئوپلتیکی: عراق یکی از کشورهای همسایه ایران است و آمریکا با حضور خود در عراق می‌تواند کنترل بیشتری نسبت به ایران داشته باشد.

۲) وضعیت ژئواستراتژیکی: آمریکا درصدد است تا از عراق به عنوان یکی از پایگاه‌های نظامی خود استفاده کند تا بتواند در صورت لزوم عملیات‌های نظامی‌اش را با ابعاد وسیع‌تری در منطقه انجام دهد.

۳) وجود فرقه‌ها و گروه‌های رقیب مختلف در عراق: از دیرباز کردستانات که شامل کردستان ایران، عراق، ترکیه و سوریه است، برای آمریکا و کشورهای اروپایی جذابیت خاصی داشته است و ایادی غرب سعی کرده‌اند از این پتانسیل برای ایجاد تفرقه در کشورها استفاده کنند. اینک آمریکا امیدوار است با ایجاد تفرقه بین گروه‌های عراقی بتواند از این پتانسیل سودجویی کند.

۴) آمریکا از حضورش در عراق و سپس افغانستان در پی اهدافی همچون مداخله در امور سیاسی پاکستان و کنترل ایران از مرزهای شرقی بوده است.

به نظر می‌رسد بعد از ژست‌های سیاسی که آمریکا در مورد رعایت حقوق بشر و تعهد به قانون اساسی و دموکراسی گرفته است، به طور علنی نمی‌خواهد به مداخله در امور عراق بپردازد و می‌کوشد این کار را در لفافه و با پوشش نرم انجام دهد.

در واقع آمریکا سعی می‌کند با سرپورش گذاشتن روی فعالیت‌های خود در عراق به گونه‌ای غیرمستقیم در امور این کشور مداخله کند. آنها تلاش می‌کنند ابتدا یک محیط امن در عراق برای خود به وجود آورند و افرادی را به عنوان گمارده خود در این کشور مستقر کنند و سپس از این کشور خارج شوند. البته خروج آمریکا از عراق به مفهوم واقعی به معنای کنترل غیرحضوری روند سیاسی این کشور است.

موضعگیری کنگره آمریکا در مورد لزوم همکاری ائتلاف قانون با ایاد علاوی نمونه‌ای بارز از تلاش این کشور در تحمیل نظر خود بر روند سیاسی عراق است. پس از تصمیم ائتلاف قانون، مبنی بر ائتلاف با گروه تحت رهبری عمار حکیم، آمریکایی‌ها احساس کردند که کنترل اوضاع از دست‌شان بیرون رفته است، بنابراین به انجام اعمالی پرداختند که طی آن ائتلاف برای ایجاد حکومت را در این کشور به سمت و سویی که خودشان می‌خواهند، سوق دهند. آمریکایی‌ها قصد دارند ساختار سیاسی عراق را طوری سامان دهند که تمرکز سیاسی در دست یک گروه و خصوصا گروه شیعی نباشد، دوم این که عراق به یک کشور انقلابی در منطقه تبدیل نشود و سوم این که تصمیم‌گیری‌ها در عرصه سیاسی عراق متاثر از سیاستگذاری‌های آمریکا باشد.

سفرهای اخیر مقامات آمریکایی به عراق نشان‌دهنده تلاش آمریکا برای دستیابی به اهداف مورد نظرش در عراق است. حال این سوال مطرح است که به چه دلیل آمریکا به صورت علنی وارد بازی‌های سیاسی نمی‌شود و در لفافه سعی می‌کند از اهداف خود در عراق حفاظت کند.

اولین دلیل این است که آمریکایی‌ها بشدت مایل هستند به جهان ثابت کنند، با زور و نیروی نظامی نیز می‌توان دموکراسی را در کشورهای جهان سوم به وجود آورد و برقرار کرد. نکته دیگر اینکه آمریکا نمی‌تواند به روش محض امنیتی ـ نظامی به اهداف خود در عراق دست‌یابد، بلکه لازم است با توجه به مشکلات، چالش‌ها و ویژگی‌های این منطقه عمل کند. از این رو سعی می‌کند در پوششی از صلح، در مسائل و امور کشورهایی نظیر عراق و افغانستان یا هر کشور دیگری که مستعد چنین اعمال نفوذی باشد، مداخله کند.

دکتر محمودرضا امینی