انتخابات, فرصتی برای بیان دستاوردهای دولت است

یکی از متغیرهای بسیار مهم اقتصاد که مورد توجه تمامی دولت ها و دولتمردان قرار می گیرد, اشتغال است افزایش اشتغال یا کاهش نرخ بی کاری, یکی از وظایف اصلی دولت هاست که البته متغیری وابسته است و تحت تأثیر متغیرهای مستقل مهمی قرار دارد که بدون اقدام عملی درخصوص بهبود آنها, نمی توان انتظار افزایش واقعی اشتغال را داشت

قتصاد امری زمینی است. روش ها، مدل ها و فرمول های حقیقی و علمی خود را دارد و با نادیده گرفتن آنها نمی توان به مقصود رسید. این به آن معنی نیست که باب نوآوری در فرمول ها و مدل های آن در اجرا بسته است، بلکه مراد آن است که هر روش یا مدل نوینی باید متکی به استدلال های علمی و تجربی بوده و در تناقض یا تضاد با اصول اولیه این علم زمینی نباشد. روش های خیالی که گمان می رود ریشه در آسمان ها داشته و بنابراین بی نیاز از استدلال علمی و تحلیل تجربی باشد، در اقتصاد زمینی به نتیجه ای مفید نمی انجامد و ازاین روی مورد پذیرش عموم نیز قرار نمی گیرد. همچنان که اگر کسی ادعا کند در چند روز یا چند ماه می تواند بیماران سرطانی را به روشی غیر از آنچه تاکنون شناخته شده درمان کند، تنها با ارائه استدلال و شواهد کافی است که پذیرفته می شود. حکومت ها چنان که با پزشکان دروغین یا رمالان و خیال پردازانی را که ادعای درمان بیماران از طرقی مانند جادوجنبل، انرژی درمانی و ... دارند برخورد می کنند، باید با نظایر آنان در اقتصاد نیز برخوردی مشابه داشته باشند. اگر از ادعای پزشکان خیالی و خیالاتی یک یا چند فرد زیان می بینند، در اقتصاد، این عموم شهروندان و ملت هستند که دچار شکست می شوند و زیانی ناگوارتر را تجربه می کنند.

یکی از متغیرهای بسیار مهم اقتصاد که مورد توجه تمامی دولت ها و دولتمردان قرار می گیرد، اشتغال است. افزایش اشتغال یا کاهش نرخ بی کاری، یکی از وظایف اصلی دولت هاست که البته متغیری وابسته است و تحت تأثیر متغیرهای مستقل مهمی قرار دارد که بدون اقدام عملی درخصوص بهبود آنها، نمی توان انتظار افزایش واقعی اشتغال را داشت. ضمن اینکه باید توجه داشت شرط اولیه افزایش اشتغال، افزایش فرصت شغلی است و نه افزایش استخدام. اینکه بدون توجه به این متغیرها و بی آنکه فرصت های جدید شغلی ایجاد شود، صرفا اقدام به استخدام بخشی از مردم شود – چنان که افتد و دانی و در دولت پیشین رخ داد – نه تنها افزایش اشتغال به شمار نمی رود، بلکه به دلیل قانون بازده نزولی، از قضا سرکنگبین صفرا می فزاید و بنگاه ها را با مشکلات جدی تری مواجه می کند که درنهایت به زیان کل اقتصاد کشور تمام می شود. ازاین روی، اینکه نامزدی در انتخابات، افزایش اشتغال را از محورهای اصلی برنامه خود قرار دهد امری بسیار مبارک است، اما از آنجا که بنا بر استدلال های پیش گفته، آرزو با عمل تفاوت دارد، تنها آرزوی خود را در قالب شعارهایی کلی بیان کردن نمی تواند به ایجاد اشتغال واقعی بینجامد.

این عین واقعیت است که افزایش اشتغال در شرایط کنونی کشور، با توجه به ترکیب سنی جمعیت که بخش مهمی از آن را جوانان تشکیل می دهند، ضرورتی انکارناپذیر است و حتی اگر در دوره چهارساله پیش ِرو، یک رئیس جمهور فقط یک کار انجام دهد و آن کاهش نرخ بی کاری به عددی تک رقمی باشد، باید برای وی مجسمه طلای بزرگی ساخته شود. بر این اساس، باید از هر برنامه ای برای افزایش اشتغال استقبال کرد، اما نکته این است که باید آگاهانه عملی بودن برنامه را نیز بررسی کرد. این نوشته در پی آن است تا به نامزدهای محترم ریاست جمهوری و مشاوران اقتصادی و اجرائی آنان یادآوری کند آرزو با واقعیت و عمل در عرصه اقتصاد فرق دارد. بنابراین اگر اشتغال را نه به عنوان شعاری برای کسب رأی بیشتر، بلکه به عنوان برنامه ای برای خدمت راستین به کشور و ملت شریف ایران مورد توجه قرار می دهند، واقع بینی کارشناسانه را در پای کلی گویی غیرحرفه ای قربانی نکنند. براساس آنچه در اقتصاد تجربه شده، در سراسر جهان، ایجاد هر شغل به سرمایه گذاری و تخصیص منابعی نیاز دارد که کمترین مقدار آن ٥٠ تا ٦٥ هزار دلار است. بر این اساس برای ایجاد صد هزار شغل، حداقل پنج میلیارد دلار و برای یک میلیون شغل دست کم ٥٠ میلیارد دلار سرمایه گذاری لازم است که در حدود ۱۹۰ هزار میلیارد تومان، یعنی رقمی نزدیک به دو برابر صادرات نفت، میعانات گازی و خالص صادرات گاز کشور در بودجه سال جاری است. بر این اساس، تکلیف سرمایه گذاری لازم برای ایجاد یک ونیم میلیون شغل سالانه روشن است که بالغ بر نصف منابع بودجه عمومی دولت بوده یا باید از محل منابع داخلی تأمین شود یا منابع خارجی و این دقیقا نکته ای است که باید نامزدهای ذی ربط، محل و چگونگی تأمین آن را تبیین کنند. منتقدان عملکرد دولت کنونی، باید روشن کنند برای تأمین بیش از ۲۸۵ هزار میلیارد تومان رقم قابل سرمایه گذاری از داخل کشور چه برنامه عملیاتی متفاوتی از آنچه دولت در پیش گرفته است، دارند؛ دولتی که با وجود درپیش گرفتن ریاضت اقتصادی برای اعمال اصلاحات ساختاری در اقتصاد - که نتایج ملموس قابل تقدیری نیز داشته است- هنوز با کسری بودجه درخور توجهی دست به گریبان است. اگر هم اشتغال مدنظر خود را از محل تأمین منابع خارجی می خواهند ایجاد کنند، چگونگی آن را بیان کنند تا مشخص شود آیا به جز راهی که دولت یازدهم برای تنش زدایی بین المللی و گفت وگوی قدم به قدم و پیگیری جدی برای بهره برداری از دستاوردهای برجام پیش گرفته است راه دیگری را ترسیم کرده اند؟ خوشبختانه تجربه گران قیمت هشت ساله دولت پیشین گویای آن است که راهی به جز آنچه دولت روحانی در عرصه بین المللی در پیش گرفته است، به نتیجه ای رضایت بخش منتهی نمی شود.

در سراسر جهان، رقبای حاضر در کارزارهای انتخاباتی، سعی در جلب آرای مردم دارند که خواسته غیرطبیعی و نامعقولی نیست. تمامی رقبا برای جذب این آرا شعارهایی می دهند که یا سرشار از باید هاست، بدون آنکه راهی عملیاتی برای تحقق آن ارائه کنند یا دربرگیرنده نقشه راه هایی ملموس است که نشان از تجربه و عمل گرایی آنان دارد. مواردی مانند «فقر را باید از بین برد»، «وضعیت فعلی شایسته کشور و مردم ما نیست» شعارهایی دلنشین و درست هستند که برای شنیدن آنها لازم نیست پای رسانه های صوتی و تصویری یا سخنرانی نخبگان نشست، تنها با ایستادن در صف نان، می توان از زبان مردم عادی هم شنید و این حدیثی است که بر سر هر بازاری هست بنابراین بیان آن خبرگی و نخبگی نمی خواهد، بلکه آنچه از یک رجل سیاسی انتظار می رود، آن است که برای ازبین بردن فقر یا ایجاد اشتغال، دست کم رئوس برنامه هایش را بیان کند. خوشبختانه شفافیت رسانه ای و بازبودن فضای نقد و تحلیل، دستاورد دولت یازدهم را در آواربرداری از اقتصاد، رفع بخشی از عدم تعادل های ساختاری در عرصه کسب وکار و نرخ رشد واقعی کشور و ایجاد اشتغال در سه سال ونیم گذشته - اگرچه کافی نیست ولی به مراتب بیشتر از ارقام دولت پیشین است – پیش ِروی رقیبان رئیس دولت کنونی نهاده است و از این رو بر آنان است که به گونه ای شفاف برنامه اجرائی خود را در بوته نقد و ارزیابی قرار دهند. نقد برنامه های اجرائی در اقتصاد، به دلیل طبیعت علمی و تجربی اقتصاد، کار پیچیده ای نیست. باشد که با نقد و بررسی های کارشناسی، رؤیای دوردست ایجاد اشتغال یک ونیم میلیونی در سال، محقق شود که مایه مباهات و افتخار هر ایرانی خواهد بود.

حجت الله صیدی. عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد