در زمینه دعا

بسیار دیده شده است که مؤمنین طلب حاجتی را از حضرت حق دارند, لکن آن دعا مشخصاً آنگونه که مورد نظر آنهاست اجابت نمی شود گله مند هستند ولو در دل , که آن را اظهار نمیکنند یا اگر هم به زبان می آورند بسیار با احتیاط , غالباً هم خود را مقصّر و نا لایق معرفی می کنند

یا ایهاالذین آمنوا استجیبوا لله و للرسول اذا دعاکم لما یحییکم ۸-۲۴ ( ای اهل ایمان دعوت خدا و رسول را اجابت کنید ، آنگاه که به سوی آنچه زنده تان می کند ، فرا می خوانند ) بسیاری از مردم که می توان گفت عموم انسانها ، وقتی گرفتار می شوند دست به دامن دعا می شوند و هر کدام با لحن مخصوص به خود دستها را بالا می برند و از معبود خود التماس دعا دارند * بخدای ار کسی تواند بود – بی خدای از خدای برخوردار* اگر این لحظات پرشکوه را به یک باره نظاره گر باشی لحظه ای بسیار با شکوه را تشکیل می دهد که هر بیننده را به وجد آورده ناگزیر او را به تعظیم در مقابل آن معبودی قرار می دهد که این خیل عظیم در پیشگاه او سر تسلیم و خشوع آورده اند .

از اینجا است که می توان به سرّ این آیه پی برد که می فرماید : و لقد ارسلنا الی امم من قبلک فاخذنهم بالبأساءوالضّراءلعلّهم یتضرّعون ۶-۴۲ (و بتحقیق فرستادیم پیغمبرانی به سوی امتهایی که قبل از تو می زیستند . پس آنان را به سختی ها و گرفتاریهای گوناگون دچار ساختیم تا شاید روی تضرّع به درگاه ما آورند ) این صحنه با شکوه وقتی برای نوع بشر جذّاب و هیجان انگیز باشد به طریق اولی برای خالق بی بدیع بسیار جذاب تر خواهد بود .

امّا بسیار دیده شده است که مؤمنین طلب حاجتی را از حضرت حق دارند ، لکن آن دعا مشخصاً آنگونه که مورد نظر آنهاست اجابت نمی شود . گله مند هستند ولو در دل ، که آن را اظهار نمیکنند یا اگر هم به زبان می آورند بسیار با احتیاط ، غالباً هم خود را مقصّر و نا لایق معرفی می کنند . که همه اینها به نوعی بوی یأس می دهد . البته اگر در صدد درصد زدن به آن برآییم خواهیم دید که بالاخره هر یک به نوعی نا امید هستند .

حال اگر با توجه به آیات و روایات این مسأله را بررسی نماییم می بینیم که خداوند متعال هر دعا را اجابت می نماید منتهی با توجه به حکمت بالغه خود نه دقیقاً آنگونه که مورد نظر بنده می باشد . ولذا باید دانست که دعا شرایط خاص خود را دارد و لذا اگر بنده در صدد کسب آن شرایط باشد آنموقع دیگر شاهد هیچگونه گله ، شکایت ، یأس و نا امیدی نخواهد بود و ته دل همه ملتمسین به دعا نوعی رضایت مندی و خشنودی را می بینیم .ولذا برآن شدیم با توجه به چند مورد از شاهد مثالها چهره از رخ پنهان آن دسته از شرایط برداریم .

بنده مضطر وقتی گرفتاری به او روی می آورد بلافاصله دست به دامن دعا می شود و چه بسیار دیده و شنیده شده است که اصرار فراوان دارد به درخواست خود از حضرت حق تعالی ولی هرگز در صدد تغییر شیوه درخواست خود بر نمی آیند این مثل آن می ماند که در یک بازی گروهی وقتی در یک نقطه ای بن بست وجود دارد بازیکنان یک تیم تمام همّ خود را مصروف همان نقطه می کنند . که اگر تغیر تاکتیک می دادند با صرف انرژی کمتری می توانستند آن مانع را دور بزنند و به هدف خود برسند نظیر همین امر در زمینه دعا می باشد. بنده اگر درخواست مشروعی از خداوند دارد ولی به هدف اجابت نمی رسد باید از کانال دیگر وارد شود یک نمونه از کتاب ارزشمند تذکره اولیاء شیخ عطار نیشابوری را نقل به کلام می کنم . روزی از روزگاری شخصی الاغ خود را گم کرده بود هر چه گشت نتوانست آن را پیدا کند .

راهی نیشابور شد از افرادی که در مرکز شهر جمع شده بودند سؤال کرد در بین شما نیشابوریان آبرودار کیست همه شیخ ابوالحسن بوشنجی را معرفی کردند . یکراست سراغ او رفت و او را در حال عبادت یافت . یقه او را گرفت و گفت الاغ مرا بده او غافلگیر شده با حالت تعجب گفت الاغ شما نزد من چه می کند . گفت من نمی دانم باید الاغ من را بدهی ، از او اصرار و از شیخ انکار تا کار به جایی رسید که شخص فریاد زد ای مردم به داد من برسید الاغ مرا از شیخ گرفته به من بازگردانید . در این هنگام شیخ دست به آسمان برداشت و گفت بار خدایا مرا از دست این شخص نجات بده ، در این هنگام آن مرد را صدا زدند که فلان ، بیا الاغ شما پیدا شد مرد در حالی که یقه شیخ را رها کرده و از او جدا می شد گفت ای شیخ من می دانستم که الاغ ام نزد شما نیست لکن چون خودم در نزد خدا صاحب آبرو نبودم گشتم و شما آبرودار را پیدا کردم تا شاید شما نفسی بزنی و دعای من درگیر شود .

با توجه به این تذکر و با توجه به آیه شریفه : یا ایهاالذین آمنوا اتقواالله وابتغوا الیه الوسیله و جاهدوا فی سبیله لعلّکم تفلحون ۵-۳۵ ( ای اهل ایمان از خدا بترسید و به وسیله ایمان و پیروی از اولیای حق به خدا توسّل جویید و در راه او جهاد کنید ، باشد که رستگار شوید) . مؤمنین اگر دیدند پس از چند بار دعا کردن دعای آنان اجابت نمی شود باید در صدد پیدا کردن صاحب نفسی باشند .

این توهم پیدا نشود که اینان در نزد درگاه حق تعالی آبرو ندارند بلکه گاهی حکمت الهی اینچنین اقتضاء می کند که دعای شما به نحو خاصی اجابت بشود گاهی می شود هر چه دعا می کنیم اجابت نمی شود ولذا توصیه کرده اند جمعی از دوستان و آشنایان را به میهمانی دعوت کنید . در هنگام صرف غذا به جمع بگوئید من ملتمس دعای شما هستم . آن جمع از خدا درخواست اجابت دعای شما می کنند . آن موقع خداوند منّان دعا را اجابت می کند . دراینصورت برای تو معلوم نمی شود که دعای چه کسی به هدف اجابت خورده است حال اگر پاسخ دعای شما را خداوند متعال بلافاصله می داد .

غرور تو را برمی داشت و در آن حال امکان داشت نفس تو مسیری را طی نماید که در آینده به ضرر شما تمام می شد و به خاطر برآورده شدن یک دعا گرفتار عجب و غرور که مخرّب کننده نفس آدمی است می شدی بنابراین خداوند متعال به جهت حفظ سلامت نفسانی شما اجابت این دعا را در نزد جمع گذاشته است و لذا اگر شناختی درست از نفس خود داشته باشی به جای اصرار بیش از حدّ ، مسیر نیل به دعا را بر می گردانی .

گاهی هم شده است مطلبی را از حق تعالی درخواست می نمایید ولی به طبق اجابت نمی خورد و همان درخواست مشخص برآورده نمی شود در حالی که گفته شده است تمامی دعاهای بندگان مضطر اجابت می شود ولی نه عیناً همان دعاییکه مورد درخواست بود بلکه چه بسیار شده است دعا به گونه دیگری اجابت می شود مثلاً در هنگامی که شما در جستجوی شغلی آبرومند هستید و از گشتن ناامید شده اید و مأیوسانه به یک اداره ای سر می زنید ، ناباورانه متوجه می شوید که یک کاری برای شما در نظر گرفته شده است انگار که این کار فقط برای شما حفظ شده بود این نیست مگر نتیجه اجابت آنروز دعای شما که حق تعالی اجابت آن را به این روز و در سایه بدست آوردن این کار قرار داده بود .

اهل دل وقتی در اعمال خود سیر می کنند شاید متوجه این امر بشوند ولیکن من و شما شاید دیر متوجه عنایت ویژه حق تعالی بشویم . این شاهد مثالها انشاءالله تعالی مؤمنین را متوجه برخی نکات ظریف دعا کرده باشد . یک نکته را نباید از نظر دور داشت که این حالت تضرّع را حق تعالی بسیار دوست می دارد . حال اگر کسی کاری را مرتکب شود که رضایت خدای را به دنبال داشته باشد ، امیدوار باشد که خدا هم کاری خواهد کرد که آن شخص بسیار خوشنود بشود منتهی باید به کار حکمیانه حضرت حق ، حکیمانه نگریست .

حبیب عباس زاده