ریشه این همه آرایش چیست

می گوید ما تمام آرایش مان یک سرخاب بود آن هم وقتی که عروس می شدیم یا عروسی می رفتیم, تازه چه قدر خجالت می کشیدیم از شوهر و بچه هامان حالا یک دختر ۱۴, ۱۵ ساله هم کلی رنگ به خودش می زند و پسرها هم حتی سرش را تکان می دهد از آن تکان هایی که یعنی اصلا نمی توان حرف اش را زد, نگاهی به بیرون می اندازد و دوباره می گوید «موهای شان را چه طوری که دیگر درست نمی کنند

می‌گوید ما تمام آرایش‌مان یک سرخاب بود؛ آن هم وقتی که عروس می‌شدیم یا عروسی می‌رفتیم، تازه چه‌قدر خجالت می‌کشیدیم از شوهر و بچه‌هامان! حالا یک دختر ۱۴، ۱۵ ساله هم کلی رنگ به خودش می‌زند و پسرها هم حتی... سرش را تکان می‌دهد؛ از آن تکان‌هایی که یعنی اصلا نمی‌توان حرف‌اش را زد، نگاهی به بیرون می‌اندازد و دوباره می‌گوید: «موهای‌شان را چه طوری که دیگر درست نمی‌کنند...

چند قلم که به خودشان نمی‌مالند‍. آخر کسی نیست به آنها بگوید برای چه؟ شما که جوانید و خوشگل، بدتر خودتان را با این کارها زشت می‌کنید که!» زمان او گذشته، جوان‌های دوران او، به قول خودش، اگر یک ذره سرخاب به صورت‌شان بود، وقتی نگاه‌شان به کسی می‌افتاد، آن‌قدر سرخ و سفید می‌شدند که سرخاب‌شان معلوم نبود اصلا. مردها هم که اصلا و ابدا. اما زمانه عوض شده انگار. آدم‌ها عوض شده‌اند. جوان‌ها فرق کرده‌اند. اما هر فرقی را نمی‌توان به حساب زمان و مکان گذاشت. وقتی سر برمی‌گردانی و می‌بینی خیلی از جوان‌های اطراف‌ات- فرقی نمی‌کند که زن یا مرد- تا چه اندازه‌ روی ظاهرشان حساس شده‌اند و تن به انواع گوناگون عمل‌های زیبایی می‌دهند تا آنجا که ایران قطب جراحی زیبایی بینی دنیا می‌شود و سالانه بیش از ۳۶ هزار ایرانی جراحی زیبایی با هزینه‌های گزاف می‌کنند... کار به همین‌جا ختم نمی‌شود. رواج آرایش‌های خاص بین ایرانیانی که به زیبایی در دنیا معروف شده‌اند، چشم روزنامه‌نگار‌های خارجی را هم به تعجب باز می‌کند.

اشپیگل آن‌لاین در گزارشی می‌نویسد: «سرزمینی که زنان‌اش از قرن‌ها پیش به دلیل زیبایی طبیعی‌شان زبانزد بوده‌اند گویا باور خود را به بی‌همتا بودن از دست داده‌اند.» فاکس نیوز به‌ آرایش‌های هالیوودی موی مردان ایرانی اشاره می‌کند و آمارها رتبه‌شکنی ایران را در زمینه مصرف و خرید مواد آرایشی نشان می‌دهند. کار به جایی می‌کشد که بعضی آرایشگاه‌های مردانه به علت آرایش غیرمتعارف مشتریان توسط پلیس پلمپ می‌شوند و این قصه سردراز پیدا می‌کند و البته این سوال، آدم را قلقک می‌دهد: «چرا؟ چرا زنان و مردان سرزمینی که زیبایی‌شان زبانزده بوده- و البته هنوز هست- تا این حد به سمت استفاده از وسایل آرایشی، اعمال جراحی زیبایی و... رفته‌اند؟» آنچه می‌خوانید مروری است بر همین موضوع.

● جلب توجه و تقلید

امروزه سن استفاده از لوازم‌ آرایش، پایین آمده است. دختران نوجوان از سن ۱۵ سالگی و کمتر دوست دارند خود را بیارایند. وقتی دختر و پسر به سن بلوغ می‌رسند تمایل به جلب توجه جنس مخالف در آنها زیاد می‌شود. آنها از این راه سعی دارند که خیلی سریع دوران کودکی را پشت‌سر گذاشته به بزرگسالی برسند و نشان دهند که مستقل شده‌اند. آنها نمی‌دانند که جوانی خود زیبایی و طراوت به همراه دارد، بنابراین با استفاده از لوازم آرایشی سعی دارند زیباتر و جالب‌تر شوند.

در این سن، توجه به گروه همسالان بسیار زیاد است. نوجوانان به نوعی از هم تقلید می‌کنند. برای آنها نظر دوستان و قضاوت همسالان از همه‌چیز مهم‌تر است، بنابراین برای عقب نماندن از بقیه به آنها ملحق می‌شوند یا از اشخاص معروف به عنوان مثال (ورزشکاران، خوانندگان، هنرپیشگان) الگوبرداری و تقلید می‌کنند؛ مثلا مدل مو، صورت و ابروی خود را مانند فلان فوتبالیست یا هنرپیشه درست می‌کنند.

● منع

از منظر روان‌شناسی، گاهی وقتی فرد را از چیزی منع می‌شود، بیشتر به آن سمت کشیده می‌شود. وقتی در خانواده‌ای سخت‌گیری و فشار بدون منطق و آگاهانه روی افراد از لحاظ پوشش و‌ آرایش وجود دارد، فرد (مخصوصا جوان و نوجوان) به طور ناخودآگاه سعی می‌کند به هر طریقی قوانین را نقض کرده و به اصطلاح لجبازی کند. معمولا با اجبار نمی‌شود افراد را به کاری وادار کرد بلکه باید فرهنگ این مساله را به وجود آورد.

فرهنگ‌سازی در رفع این معضل بسیار مهم است. وقتی افراد عمیقا بپذیرند و باور کنند که کجا و چگونه بپوشند و آرایش کنند که شایسته‌تر باشد، خود، بدون زور و اجبار به آن عمل خواهند کرد. باید سعی کنیم آگاهانه و با منطق ارزش‌ها و زیبایی‌های واقعی فرزندانمان ‌را در درون خانواده با آنها در میان بگذاریم.

● کمک به اعتماد به نفس

یکی از دلایل آرایش زیاد، از لحاظ روانی کمبود اعتماد به نفس است. بسیاری از افراد احساس می‌کنند در صورت و بدن خود نقص و کمبودی دارند، بنابراین سعی می‌کنند با آرایش و حتی عمل‌های جراحی زیبایی آن را اصلاح کنند. احساس کمبود موجب می‌شود شخص به راه‌هایی متوسل ‌شود تا این مساله را جبران کرده و اعتماد به نفس بگیرد. شاید اگر افراد جامعه بدانند یا از لحاظ روحی و ذهنی به این نتیجه برسند که شایستگی فرد، با توجه به توانایی‌های او سنجیده می‌شود و نه زیبایی، کمتر دچار مسایل این‌چنینی شده و سعی کنند با آرایش کمبود شخصیت خود را جبران کنند.

● فرهنگ خودنمایی

خانواده، به خصوص پدر و مادر نقش اساسی در تربیت فرزندان دارند. اینکه پدر و مادر به فرزند خود آموزش می‌دهند تا چه طور در اجتماع ظاهر شود، بسیار مهم است. فرزندان از پدر و مادر خود یاد می‌گیرند.

وقتی در جامعه‌ای فرهنگ خودنمایی رو به افراط گذاشت، مسلما این نوع رفتار از پدران و مادران به فرزندان منتقل می‌شود. بچه‌ها از والدین تقلید می‌کنند.

همه انسان‌ها در ذات خود تمایل به خودنمایی و خودپرستی دارند اما وقتی به حد افراط می‌رسد، فاجعه به بار می‌آورد. مادری که با نوع آرایش و لباس پوشیدن سعی دارد به اصطلاح، چشم‌ همه را خیره کند، خواسته و ناخواسته الگویی برای رفتار آینده فرزند خود خواهد بود.

● شخصیت نمایشی

گاهی اوقات تمایل به آرایش فوق‌العاده زیاد و جلب توجه از اختلال شخصیت ناشی می‌شود که به آن اختلال شخصیت «نمایشی» می‌گویند. شیوع این اختلال در جامعه بین ۲ تا ۳ درصد بوده و در زنان قدری شایع‌تر است. این افراد رفتار نمایشی داشته و همیشه می‌خواهند در کانون توجه قرار گیرند. برای همین از ظاهر فیزیکی خود برای جلب توجه دیگران استفاده می‌کنند. وقتی آرایش زیاد برای یک شخص به حد اعتیاد می‌رسد، به حدی که لحظه‌ای را نمی‌تواند بدون آرایش و یا نگرانی در مورد ظاهر خود سر کند، احتمال بیماری و اختلال شخصیت در این فرد زیاد است و نیاز به درمان دارد.

● پیروی از مد

یکی از مسایل‌ مهم دیگر در نوع آرایش و پوشش، پیروی از مد است. مد (به خصوص برای جوانان و نوجوانان) شیوه‌های لباس پوشیدن و آرایش کردن و رفتاری که از نظر دیگران شایسته و تایید شده، زیبا و عاقلانه است را نشان می‌دهد. مهم نیست آنچه که مُد است شما را زیباتر کند، فقط برای اینکه در جامعه و در بین دوستان پذیرفته باشید و در جامعه اُمُل به نظر نرسید، باید از مد پیروی کنید. وقتی شخصی گرفتار مد می‌شود، هیچ چیز نمی‌تواند به او ثابت کند آنچه که مد می‌شود لزوما شایسته فرهنگ و جامعه ما نیست بلکه یک فرهنگ وارداتی است که از سوی کشورها و جوامع پیشرفته برای رونق بازار اقتصادی و کالاهای‌شان ارایه می‌شود. جوانان ما اهمیتی نمی‌دهند که این مدل مو و یا آرایش را در کشورهای اروپایی متناسب با فرهنگ خودشان و در جای مناسب استفاده می‌کنند.

جوانان ما آن را مناسب همه‌جا، کوچه، خیابان، مدرسه، دانشگاه و محل کار می‌دانند. مسلما برای به روز بودن و مطابق روز رفتار کردن، مد دیروز زشت، مد فردا ناراحت کننده و مد روز نیک است. مد، موجب شباهت افراد از هر طبقه و سطح اجتماعی و اقتصادی می‌شود و به واقع نوعی تقلید است، یعنی تقلید ناشی از رقابت است و رفته رفته برابری ایجاد می‌کند. مد به خودی خود چیز بدی نیست، وقتی با فرهنگ، سنت‌ها و عرف جامعه هماهنگ باشد. مدی که از واردات کشورهای دیگر و مخصوص قشر خاص مثلا هنرپیشه‌ها و مدل‌ها و مانکن‌های آنها است، مناسب استفاده در سطح جامعه، محل تحصیل یا کار نیست.

افسانه بهرامی و سمیه مقصودعلی و لاله فاضل