استفاده از كنجاله تخم پنبه اكسپند شده در جیره جوجه های گوشتی, بر اساس اسید آمینه قابل هضم

این آزمایش برای ارزیابی استفاده از كنجاله تخم پنبه اكسپند شده CSM در جیره تنظیم شده بر اساس آمینه قابل هضم جوجه های گوشتی طراحی شد در این آزمایش انانتیومرهای ایزومرهای نوری گوسیپول در بافت و همبستگی آن ها با مصرف گوسیپول تعیین گردید گوسیپول رنگدانه پلی فنولیك و ضد تغذیه ای موجود در تخم پنبه است

این آزمایش برای ارزیابی استفاده از كنجاله تخم پنبه اكسپند شده (CSM ) در جیره تنظیم شده بر اساس آمینه قابل هضم جوجه‌های گوشتی طراحی شد. در این آزمایش انانتیومرهای (ایزومرهای نوری) گوسیپول در بافت و همبستگی آن‌ها با مصرف گوسیپول تعیین گردید.گوسیپول رنگدانه پلی فنولیك و ضد تغذیه‌ای موجود در تخم پنبه است. تعداد۸۰۰ قطعه جوجه گوشتی یكروزه (آربورایكرز) به طور تصادفی به ۴۰ گروه و هر گروه با ۲۰ قطعه پرنده تقسیم گردید. جوجه‌ها در سالنی كه بستر آن تراشه چوب بود، قرار گرفتند. CSM در جیره‌های آغازین و رشد در مقادیر صفر،۷،۱۴،۲۱ و ۲۸ درصد به كار برده شد. جیره‌ها طوری تنظیم شدند كه سطوح متیونین و لیزین قابل هضم یكسانی با جیره شاهد(جیره فاقدCSM ) داشته باشند. در ۲۱ روزگی برای تعیین انانتیومرهای گوسیپول در پلاسما، كبد، قلب و عضله سینه از هر گروه، پنج پرنده به طور تصدفی انتخاب شد. از بافت‌های فوق دوباره در سن ۴۲ روزگی نمونه برداری شد. نتایج این آزمایش نشان داد كه در سن ۲۱ روزگی، وزن بدن و نسبت‌های خوراك به وزن بدن (ضریب تبدیل) در پرندگان تغذیه شده با جیره‌های حاوی CSM تفاوت معنی داری با جیره شاهد ندارد. در سن ۳۵ روزگی ضریب تبدیل پرندگان تغذیه شده با جیره ۲۸ درصد CSM در مقایسه با جیره شاهد به طور معنی داری بیشتر بود. درسن ۴۲ روزگی وزن بدن در مقایسه با گروه شاهد كمتر بود.با افزایش سطح CSM غلظت‌های بافتی گوسیپول (+) و(-) به طور خطی افزایش یافت. در ۴۲ روزگی،كبد بیشترین گوسیپول را داشت كه ۸۷ درصد آن گوسیپول (+) و ۱۳ درصد مابقی گوسیپول (-) بود. CSM پلاسما دارای ۷۳ درصد گوسیپول (+) و ۲۷ درصد گوسیپول (-) بود. عضله سینه كمترین گوسیپول را داشت. نتایج این آزمایش نشان داد كه اگر قابلیت هضم اسید آمینه مواد در جیره‌های غذایی مورد توجه قرار گیرد،CSM می‌تواند تا ۲۱ درصد كل جیره را تشكیل دهد. بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۸ به طور میانگین ۵۷/۳ میلیون تن تخم پنبه در هر سال برداشت شده است و این امر منجر به تولید، ۶۲/۱ میلیون تن كنجاله تخم پنبه در هر سال گردیده است. ترس از سمیت گوسیپول نخستین عاملی است كه متخصصین تغذیه طیور را در استفاده از آن محدود نموده است. بسیاری از توصیه‌ها برای استفاده از كنجاله تخم پنبه بر اساس تحقیقات انجام شده قبل از ابداع روش اكسپند كردن است. این روش هم اكنون در صنعت فرآوری تخم پنبه متداول است. گوسیپول نوعی اسید ضعیف و یك عامل كیلات شونده با عناصر فلزی و اكسید شونده است. گوسیپول دارای دو حلقه نفتالین با عوامل مشابه بوده و می‌تواند تا حدودی اطراف پیوندی كه حلقه‌ها را به هم متصل می‌كند، چرخش نماید و دو ساختمان نا متقارن یكسان با ویژگی‌های نوری متفاوت انانتیومر (+) و (-) تشكیل دهد. بررسیهای انجام شده بر روی دام‌هایی كه انانتیومرهای خالص گوسیپول دریافت كرده بودند نشان داد كه انانتیومر (-) بیشترین فعالیت را دارد. اثرات سمی گوسیپول به گونه حیوان، منبع گوسیپول، سطح مصرف، مدت مصرف، سن حیوان و شرایط تنش وابسته است. غلظت گوسیپول برای ایجد اثرات سمی با غلظت لازم برای ایجاد اثرات ضد باروری متفاوت است. در بعضی حیوانات اثرات سمی گوسیپول با دزهای ضد باروری ایجاد نمی‌شود (به عنوان مثال موش خرما، میمون و انسان)، اما در بعضی حیوانات از قبیل سگ، موش، خرگوش و خوكچه هندی اثرات سمی می‌تواند قبل از وقوع هر گونه آسیبی در سلول‌های زاینده بیضه مشاهده شود. علایم كلینیكی مسمومیت با گوسیپول شامل خستگی مزمن، كمبود اكسیژن، نامنظمی ضربان قلب و اغلب مرگ ناگهانی است. علایم همچنین شامل جمع شدن مایع در داخل صفاق، سینه و پریكاردیوم، یرقان عمومی، بزرگ شدن قلب، خیز شش‌ها و بزرگ شدن كبد می‌باشد. شكنندگی گلبول‌های سفید نیز به مصرف گوسیپول ارتباط داده شده و به عنوان ابزار پیش بینی سمیت گوسیپول پیشنهاد شده است. سطح گوسیپول آزاد و كیفیت پروتئین، دو فاكتور بسیار مهمی است كه هنگام استفاده از كنجاله تخم پنبه در تغذیه طیور، باید مد نظر قرار گیرد. سطح واقعی گوسیپول آزاد قابل دسترس برای جذب به غلظت گوسیپول آزاد در كنجاله تخم پنبه، تركیب اجزا جیره و مدت زمان تولید خوراك تا مصرف آن وابسته است. غلظت زیاد گوسیپول آزاد در جیره باعث كاهش مصرف و بهره‌مندی از خوراك می‌گردد. لیكی و برد گوسیپول خالص و رنگدانه‌های كنجاله تخم پنبه را در تغذیه طیور به كار بردند و افت افزایش وزن را مستقیماً متناسب با غلظت گوسیپول مصرف شده و مستقل از منبع گوسیپول گزارش كردند. گزارش شده است كه مصرف گوسیپول اثر زیان آور زیادی بر سرعت رشد دارد اما بر ضریب تبدیل خوراك تاثیری ندارد. فرتاندر و همكاران‌ (۱۹۹۵) نشان دادند سنی كه در آن اثرات سمی برای اولین بار مشاهده می‌شود، با غلظت گوسیپول آزاد در جیره همبستگی منفی داشته و به نظر می‌رسد با سویه پرندگان ارتباط داشته باشد و هر سویه آستانه تحمل متفاوتی برای سمیت گوسیپول دارد. آنها همچنین گزارش كردند كه آسیب حرارتی پروتئین‌های كنجاله تخم پنبه قابلیت هضم همه اسیدهای آمینه به غیر از متیونین، آژرنین و هیستیدین را به طور خطی كاهش می‌دهد.این محققین میانگین ضرایب قابلیت هضم حقیقی سه نوع كنجاله تخم پنبه اكسپند شده و روغن گیری شده با حلال را ۷۲ درصد برای متیونین، ۷۲ درصد برای سیستین، ۶۴ درصد برای لیزین، ۸۵ درصد برای آرژنین و ۶۸ درصد برای ترئونین گزارش كردند. تركیبات ویژه‌ای از مواد اولیه یا افزودنی‌ها وجود دارد كه افزودن آنها به جیره در غیر فعال كردن گوسیپول و بهبود عملكرد موثر است. ارتباط معكوسی بین سمیت گوسیپول و غلظت پروتئین جیره گزارش شده است.افزودن آهن برای غیر فعال كردن گوسیپول پیشنهاد شده است. رجاكس و اسكوت (۱۹۶۹) پیشنهاد كردند كه انرژی قابل سوخت و ساز تخم پنبه حاوی گوسیپول بالا با استفاده از فیتاز به میزان زیادی بهبود می‌یابد.هدف اولیه از این آزمایش تعیین حداكثر مقدار از كنجاله تخم پنبه اكسپند شده و روغن گیری شده با حلال در جیره‌های تنظیم شده بر اساس لیزین و متیونین قابل هضم و نیز تعیین نحوه توزیع و غلظت انانتیومرهای (+) و(-) گوسیپول در بافت‌ها و همبستگی آنها با مصرف گوسیپول بود.

مواد وروش‌ها

تعداد ۸۰۰ قطعه جوجه گوشتی یكروزه (آربورایكرز) به طور تصادفی به ۴۰ گروه ۲۰ قطعه‌ای تقسیم شد.جوجه‌ها در یك یالن با بستری از تراشه چوب قرار گرفتند و كنجاله تخم پنبه در جیره‌های آغازین و رشد در مقادیر صفر،۷،۱۴،۲۱ و ۲۸ درصد جایگزین كنجاله سویای بدون پوسته گردید. برای هر تیمار ۸ پن به عنوان تكرار به كار رفت. تیمارها با استفاده از طرح آزمایشی بلوك‌های كاملاً تصادفی توزیع شدند. جیره‌های آغازین و رشد طوری تنظیم شدند كه سطوح متیونین، متیونین + سیستین و لیزین قابل هضم یكسانی با جیره شاهد (جیره حاوی كنجاله سویا) داشته باشند .بعد از ۲۱ روز تغذیه، جیره آغازین به جیره رشد تغییر یافت.خوراك دوره رشد نیز به مدت ۲۱ روز تغذیه شد. برای اسید آمینه‌های متیونین، متیونین + سیستین و لیزین به ترتیب از ضرایب قابلیت هضم ۲/۷۴،۲/۶۷،۲/۶۱ در صد استفاده شد. برای این كه تعادل الكترولیتی (Na + K – CI ) بیش از ۲۰۰ میلی اكی والان در هر كیلوگرم باشد، به جیره‌های رشد بی كربنات سدیم اضافه گردید. مقدار آهن محاسبه شده در خوراك‌ها از ۲۲۲ میلی گرم در كیلوگرم خوراك دوره رشد دارای ۲۸ درصدCSM تا ۳۳۵ میلی گرم در كیلوگرم در جیره شاهد دوره آغازین، متغیر بود. همه پرندگان به طور آزاد به آب و خوراك دسترسی داشتند

بحث

هنگامی كه میزانCSM تا ۲۸ درصد (۱۳۳ تا ۵۳۲ میلی گرم گوسیپول آزاد در هر كیلوگرم خوراك) افزایش یافت. وزن بدن، نسبت خوراك به وزن بدن یا زنده مانی پرندگان ۱ تا ۲۱ روزه، در مقایسه با گروه شاهد تفاوت معنی داری نداشت. وات كینز و همكاران (۱۹۹۴) گزارش كردند كه مصرف ۳۰ درصد CSM به عنوان منبع پروتئینی در جیره‌های آغازین اثر زیان آوری بر وزن بدن ندارد. تخمین زده می‌شد كه این جیره‌ها ۶۰ میلی گرم به ازای هر كیلوگرم، گوسیپول آزاد داشته باشند. در سن ۴۲ روزگی، وزن بدن جوجه‌های گوشتی تغذیه شده با ۲۸ درصد CSM در مقایسه با گروه شاهد به طور معنی داری پایین‌تر بود. در سن ۳۵ روزگی، بازده خوراك پرندگان تغذیه شده با ۲۸ درصد CSM ، كاهش معنی داری نشان داد.وات كینز و همكاران (۱۹۹۴،۱۹۹۳) كاهشی در وزن بدن جوجه‌های گوشتی كه به مدت ۴۲ روز با جیره حاوی ۳۰ درصد CSM (۶۰ میلی گرم در هر كیلوگرم گوسیپول آزاد) تغذیه شده بودند، مشاهده نكردند؛ اما با مصرف CSM كاهش معنی داری در استفاده از خوراك مشاهده شد. گزارش شده است كه لیزین مهمترین اسید آمینه محدود كننده CSM بوده و قابلیت دسترسی آن نیز پایین است. در این آزمایش برای جبران كاهش قابلیت دسترسی اسیدهای آمینه، از ضرایب قابلیت هضم حقیقی (۲/۶۱ درصد برای لیزین، ۲/۷۴ درصد برای میتونین و ۲/۶۷ درصد برای سیستین) استفاده شد. این ضرایب هضم در مقایسه با ضریب هضم ۷۵ درصد كه توسط Watkins و همكاران (۱۹۹۴) برای همه اسیدهای آمینه استفاده گردید، كمتر بود. Fernandes و همكاران (۱۹۹۴) ضرایب قابلیت هضم CSM را ۶۴ درصد برای لیزین، ۷۲ درصد برای میتونین و ۷۲ درصد برای سیستین گزارش كردند. در طول مدت آزمایش مصرف خوراك با افزایش سطوح CSM به آماری معنی دار نبود. در ۲۱ و ۴۲ روزگی انانتیومر (+) گوسیپول در پلاسما، كبد و عضله سینه غالب بود، در صورتی كه در قلب انانتیومر (-) غالب بود. تصور می‌شود انانتیومر (-) به طور معنی داری از انانتیومر (+) سمی تر باشد. عضله سینه پایین‌ترین غلظت گوسیپول را در سنین ۲۱ و ۴۲ روزگی داشت.

مهندس عین اله عبدی عضو هیئت علمی مجتمع آموزشی جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی