تصفیه هوای خانه با گیاهان

تنفس در خانه می تواند از تنفس در هوای آلوده شهر خطرناک تر باشد

شاید شما هم جزو کسانی باشید که وقتی آلودگی هوا به اوج خود می‌رسد، ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و هوای آلوده را به ریه‌هایشان تحمیل نکنند؛ یا جزو آن جماعتی که بدون تجهیزات تنفسی بیرون نمی‌روند و تا دهان و بینی‌شان را با قوی‌ترین ماسک‌های بازار نپوشانده‌اند، پایشان را از در خانه آن طرف‌تر نمی‌گذارند. خوب اگر جزو این گروه‌ها هستید باید بدانید که از این به بعد در خانه هم به ماسک و کپسول اکسیژن نیاز دارید چون این فقط هوای بیرون نیست که شما را به بیماری‌های تنفسی دچار می‌کند! خانه شما هم پر از آلاینده‌هایی است که خطر آنها به ۳برابر هوای پر دود و دم مرکز شهر می‌رسد!‏

ماجرا از این قرار است که پژوهشگران دانشگاه شفیلد متوجه شده‌اند سطح آلایندگی هوای داخل منازل می‌تواند سه برابر بیشتر از مراکز شهرها و یا جاده‌های پر ترافیک باشد. آنها که خانه‌های شهری و روستایی را با هم مقایسه کرده بودند، متوجه شدند آلودگی هوای یک خانه روستایی که از گاز در آن استفاده می‌شود به‌اندازه خیابان‌های شلوغ مرکز شهر است! این پژوهشگران می‌گویند که تقریباً ۹۰ درصد از وقت مردم در محیط‌های سر بسته می‌گذرد. محیط‌هایی که ما اغلب هم برای گرم کردن آن از امکانات گرمایشی مثل بخاری‌های گازی استفاده می‌کنیم. بنابراین آلاینده‌هایی که در اثر این گرم کردن در محیط ایجاد می‌شود، می‌تواند هوای خانه را آنقدر آلوده کند که تنفس در خانه حتی کشنده‌تر از هوای مراکز شلوغ شهری باشد!‏

بدتر از همه آنکه این آلودگی فقط محدود به زمستان یا خانه‌های بدون شوفاژ نیست. شما در بقیه اوقات سال از نمونه‌های مشابه بخاری در آشپزخانه‌تان بهره می‌برید! در ایران که منبع حرارتی آشپزخانه‌های ما گازی است و اجاق برقی به ندرت استفاده می‌شود، همه ما در معرض آلاینده‌هایی مثل دی‌اکسید نیتروژن، مونوکسید‌کربن، ترکیبات آلی فرار و ذرات جامد کوچک که نفوذپذیری بالایی در ریه انسان دارند هستیم.‏

محققان دانشکده مهندسی دانشگاه شفیلد سطح کیفی هوای داخل و خارج ساختمان‌های مسکونی با انواع مختلف مصرف انرژی شامل اجاق گازی و اجاق برقی را اندازه‌گیری کرده‌اند و دریافته‌اند که سطح دی‌اکسید نیتروژن موجود در آشپزخانه منزلی در مرکز شهر که از اجاق گازی بهره می‌برد، سه برابر بیشتر از آلاینده‌های موجود در خارج از آن بوده است.‏

اما به جز این‌ها، آلودگی هوای خانه متهمان دیگری هم دارد که شاید در رده‌های دوم و سوم قرار بگیرند اما به هر حال در مشکلات تنفسی ما بی‌تاثیر نیستند. این متهمان خوشبوکننده‌ها و مواد شوینده و تمیزکننده قوی هستند که باعث می‌شوند خطر تنفسی سه برابر بیشتر از دود و گازهای خارج شده از خودروها و کارخانه‌ها ریه‌های ما را تهدید کند.‏

حالا اگر در همین خانه کسی سیگار بکشد چطور؟ در این صورت علاوه بر فرد سیگاری که با هر پک ۴۳ ماده سمی را وارد ریه خود می‌کند، اطرافیان او هم با استنشاق بوی سیگار تا ۵برابر نسبت به دیگران بیشتر در معرض حمله قلبی و بیماری‌های تنفسی هستند. جالب است بدانید که حتی وسایلی که بوی سیگار می‌دهند هم می‌توانند خطر ابتلای شما به مشکلات ریوی را تا ۷برابر افزایش دهند. ‏

با همه این هشدارهای تلخی که دادیم، هنوز یک جای امیدواری وجود دارد. اگرچه غلظت آلاینده‌ها در محیط داخل خانه و آشپزخانه بیشتر از بیرون است، اما زمانی که شما در منزل هستید فعالیت کمتری دارید در نتیجه حجم هوای موجود در ریه تان کاهش پیدا می‌کند و کمتر در معرض آسیب هستید. اما این قضیه فقط در زمانی است که شما در خانه مشغول کار و فعالیت یا حتی ورزش نباشید! ‏

● چه کنیم؟

شاید در نگاه اول فکر کنید که استفاده از یک تهویه هوای قوی، بتواند چاره مشکل شما باشد. در این بین احتمالاً اولین گزینه‌ای که به ذهنتان می‌رسد دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی است. سازمان بهداشت جهانی استفاده از دستگاه تصفیه هوا را تائید می‌کند اما وزارت بهداشت کشور معتقد است که این دستگاه‌ها مجوز ندارند و بنابراین عملکردشان قطعی نیست.‏

دستگاه‌های تصفیه هوا، هوای آلوده محیط را به کمک فن خود می‌مکند و بعد از گذراندن از ۵ نوع فیلتر مخصوص و لامپ یووی و مولد یون منفی، هوا را بطور کامل تصفیه کرده و هوای پاک تحویلتان می‌دهند. فیلترهای این دستگاه‌ها عبارتند از: پیش فیلتر برای جذب ذرات از قبیل پرز فرش و پرده، مو و پر حیوانات و گرد و خاک هوا، فیلتر پلاسما برای جذب الکتریکی ذرات آلرژی زا و دوده هوا با استفاده از تکنولوژی نانو، فیلتر کربن فعال برای جذب بوها و گازهای سمی از قبیل بوی سیگار و مونواکسید کربن، فیلتر هپا برای جذب کلیه ذرات معلق آلرژی‌زا تا ۱/۰ میکرون ذرات و آلاینده‌های مضر هوا از قبیل ویروس‌ها، باکتری‌ها، گرده‌های حساسیت‌زای گیاهان، مو و پر حیوانات، فیلتر ‏TIO۲‎‏ برای جذب گازهای آلی فرار، بوهای نامطبوع، باکتری‌ها و ویروس‌ها، لامپ یو وی برای از بین بردن ویروس‌هایی مثل انفولانزای خوکی و باکتری‌های هوازی و استریل هوای خروجی و در نهایت یون منفی برای تلطیف هوا و افزایش اکسیژن محیط و حذف آلاینده‌های دارای یون مثبت.‏

با این حال استفاده از این دستگاه‌ها خیلی برای اقتصاد خانواده به صرفه نیست چون گاهی قیمت آنها به بالاتر از یک میلیون تومان هم می‌رسد، بنابراین به جای آنها می‌توانید از تصفیه‌کننده‌های طبیعی استفاده کنید. برخی از گیاهان هستند که وجود آنها در خانه و آشپزخانه شما، حکم یک تصفیه‌کننده طبیعی را دارد.

● تصفیه‌کننده‌های طبیعی خانه

ناسا تحقیقی بر روی گیاهان مختلف انجام داده که بر اساس آن، برای تقریباً هر هشت متر مربع‏‎ ‎حداقل یک گیاه متوسط یا بزرگ لازم است. در نتیجه برای یک آپارتمان ۱۲۰ متری پیشنهاد می‌شود که حداقل ۱۵ گیاه سبز استفاده شود.

ناسا ۱۰ گیاه را معرفی می‌کند که توانایی جذب مواد و گازهای سمی و بهینه‌سازی هوای محیط را دارند. این ده گیاه عبارتند از: نخل اریکا، نخل رافیس اکسلسا، نخل شامادورا، فیکوس روبوستا (یا درخت لاستیک هندی)، دراسینا، پیچک انگلیسی یا همان پاپیتال (عشقه)، نخل خرما زینتی، آمستل یا فیکوس آمریکایی، سرخس و اسپاتفیلوم یا همان سوسن صلح که بیشتر این گیاهان در ایران پیدا می‌شوند.‏

این گیاهان مانند یک فیلتر عمل می‌کنند. برگهای آنها هوا را جذب کرده، و به این طریق سموم و مواد زائد را از هوا می‌گیرند و در ساختار خود ذخیره می‌کنند. هرچقدر اندازه برگها (یا تراکم آنها) بزرگتر باشد میزان هوایی که فیلتر می‌کنند بیشتر است. در نتیجه بیماری‌های تنفسی، آلرژی‌ها و قارچ‌ها دیگر به سراغ ما نخواهند آمد.

جالب است بدانید بررسی‏ها نشان داده‌اند که علایمی مانند سردرد، استرس، خواب‏آلودگی و سرماخوردگی در صورت وجود گل و گیاه در خانه کاهش پیدا می‏کند. گیاهان آپارتمانی می‌توانند ۸۷ درصد سموم هوا را طی ۲۴ ساعت از بین ببرند. ‏

همچنین بر اساس تحقیقاتی که در دانشگاه نورث‎وی انجام شده، گل‏ها و گیاهان آپارتمانی می‏توانند با افزایش رطوبت و کاهش گرد و غبار مشکلاتی مثل خستگی، سرفه، گلودرد و سایر علایم و مشکلات مرتبط با سرماخوردگی را تا ۳۰ درصد کاهش دهند. فرمالدئید در محصولات چوبی، دود سیگار، گاز طبیعی و نفت وجود دارد. تماس با آن موجب تحریک بینی، چشم و گلو می‏شود. بنزن در جوهر، روغن و برخی انواع رنگ وجود دارد و تماس طولانی مدت با آن موجب سردرد، خواب آلودگی و در برخی افراد کاهش اشتها می‏شود.‏

رنگ‌ها و جلادهنده‏ها هم منبع اصلی تری‎کلرواتیلن در خانه هستند. این مواد در تمیزکننده‏ها، عطرها، مبلمان و وسایل خانه هم وجود دارند. با استفاده از گل و گیاهان آپارتمانی می‏توان علایم ناشی از تماس با این آلاینده‏های شیمیایی را که شبیه علایم سرماخوردگی هستند، کاهش داد.‏

برای این که گیاهان حداکثر تاثیر خود را در پاک سازی هوا داشته باشند، بهتر است آنها را در اتاق خواب، نشیمن که لوازم الکترونیکی زیادی مانند تلویزیون در آنجا استفاده می‌شود و آشپزخانه بگذارید. در اتاق کارتان هم اگر لوازم برقی مثل کامپیوتر و پرینتر و... هست، حتما چند گلدان قرار دهید.

● مهم‌ترین منابع آلودگی هوای خانه

در خانه‌های ما آلودگی‌های ناشی از وسایل گرمایشی و اجاق گاز، شوینده‌ها و خوشبو کننده‌های شیمیایی و دود سیگار می‌توانند فضای تنفسی خانه را از خیابان خطرناک‌تر کنند. مهم‌ترین آلاینده‌های هوای داخل خانه عبارتند از:‏

فرمالدئیدها: فرمالدئید مهمترین گاز آلاینده هوای داخل خانه است که غلظت آن در هوای باز بسیار کم است. منابع عمده ‌این گاز در خانه، دود سیگار است و به جز آن، چسب‌های لوازم چوبی، اسفنج‌های عایق بندی در و پنجره و عایق‌های به کار رفته در دیوارهای خانه است. حشره‏کش‏هایی که برای ازبین بردن حشرات و جوندگان استفاده می‏کنید هم فرمالدئید دارند و می‏توانند چشم، بینی و گلو را تحریک کند و به کلیه‏ها و سیستم اعصاب مرکزی آسیب برسانند. بدتر از آن این که این حشره کش‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. پس تا جایی که می‌توانید از تجمع حشرات در خانه پیشگیری کنید. برای این کار، مواد غذایی را بیرون نگذارید و اگر مجبور به استفاده از حشره‏کش شدید، هنگام استفاده و پس از آن پنجره‎ها را باز کرده و تماس‏تان را محدود کنید. در صورت امکان از راه‏های غیرشیمیایی برای مبارزه استفاده کنید. فرمالدئید سرطان زا است و می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های دستگاه تنفس و آلرژی و آسم در کودکان شود. ‏

دی‌اکسید نیتروژن: این گاز نتیجه آشپزی‌های شما است. هر قدر بیشتر غذا و شیرینی بپزید و در واقع هر چه بیشتر از اجاق گازتان استفاده کنید، بیشتر این گاز را در خانه می‌پراکنید. بخاری‌های گاز سوز هم همین تاثیر را در آلوده کردن خانه شما دارند.‏

منوکسید‌کربن: غلظت این گاز بی‌رنگ و بی‌بو در منزل شما با احتراق ناقص گاز و نفت اتفاق می‌افتد. وقتی اجاق گازتان بد می‌سوزد و شعله آن زرد است، یعنی دارید این گاز را وارد ریه‌های خود و خانواده‌تان می‌کنید. اگر در خانه شومینه دارید مراقب منوکسیدکربن باشید، از باز بودن راه خروج هوا و مسدود نبودن دودکش مطمئن شوید. به تهویه هوای خانه توجه کنید و روزی چند بار پنجره‏ها را باز کنید تا هوا در خانه جریان داشته باشد.‏

دود سیگار: خطرناک‌ترین آلاینده هوای داخل خانه، دود سیگار است که عامل اصلی سرطان ریه و باعث ایجاد بیماریهای قلبی به حساب می‌آید. اگر شما در خانه تان منبع این آلودگی به حساب می‌آیید، باید جداً به حال خود فکری کنید چون با این کار نه تنها ذره ذره خودکشی می‌کنید، بلکه قاتل اطرافیانتان هم خواهید بود! تماس با دود سیگار علائم ناراحتی‌هایی مثل آسم و آنژین صدری را تشدید می‌کند. در کودکان باعث ایجاد برنشیت، ذات‌الریه و عفونت‌های تنفسی می‌شود و احتمال سکته قلبی را در خانواده شما که سیگاری هم نیستند، بالا می‌برد.‏

آرزو رستم زاد