عیدفطر, جشن اطاعت و تسلیم

عید به معنای بازگشت است مؤمنان در عید فطر به شادی و سرور می گذرانند, نه به سبب این که ماه رمضان و تکلیف سنگین و توانفرسای روزه گذشت و می توانند دوباره به روند عادی زندگی باز گردند, بلکه به سبب این که در دوره کوتاه مدت تزکیه و خودسازی توانستند گام های بلندی بردارند و خود را تا مرزهای متقین بالا بکشند

عید به معنای بازگشت است. مؤمنان در عید فطر به شادی و سرور می گذرانند، نه به سبب این که ماه رمضان و تکلیف سنگین و توانفرسای روزه گذشت و می توانند دوباره به روند عادی زندگی باز گردند، بلکه به سبب این که در دوره کوتاه مدت تزکیه و خودسازی توانستند گام های بلندی بردارند و خود را تا مرزهای متقین بالا بکشند. از این رو روز عیدفطر را روز شرف حضور در پیشگاه الهی، فخر و مباهات بر فرشتگان و دیگر کائناتی که مدعی عدم ظرفیت انسان برای خلافت الهی بودند و نیز کرامت و بزرگی برای بشریت می شمارند و خود را به اطاعت و پیروی از پیامبراکرم(ص) سربلند می دانند.

نویسنده در این مطلب با توجه به آیات و روایات، نگاهی گذرا به جایگاه و ارزش عیدفطر داشته و خواهان اهتمام به آن شده است. با هم این مطلب را ازنظر می گذرانیم.

● رمضان، دوره کوتاه مدت تزکیه

ماه رمضان از جهاتی چند جایگاه و ارزش بسیار ویژه ای در زندگی همه انسان ها خصوصاً مؤمنان دارد؛ زیرا افزون بر این که زمان نزول قرآن و شب قدری است که در آن سرنوشت همه آفریده های هستی از جمله انسان رقم می خورد و در ام الکتاب ثبت و ضبط می شود، زمانی مهم برای هر انسانی است تا بتواند در زمانی که شیطان و ابلیس در غل و زنجیر است. گام های بلند برای خودسازی و تزکیه نفس بردارد و با مهار قوای نفسانی درونی بتواند تقوا را در خود بروز و ظهور دهد و در جرگه متقین قرار گیرد.

مؤمنان کسانی هستند که از این زمان خاص به خوبی بهره می گیرند و قدر و ارزش آن را می دانند. این درحالی است که دیگر انسان ها از این فرصت همانند بسیاری از فرصت های دیگر بهره ای نبرده و غافل از کنار آن می گذارند؛ غفلتی که سرچشمه بسیاری از گناهان و تباهی ها و شقاوت هاست.

در بینش و تفکر اسلامی، همه انسان ها نسبت به آموزه های وحیانی دین اسلام مکلف هستند و از آن بازخواست خواهند شد. این بدان معناست که روزه همانند دیگر احکام و دستورهای قرآنی نیز برای همگان به عنوان یک تکلیف مطرح می باشد. حال اگر کسی به واجبی چون نماز و یا روزه عمل کند، آثار آن را در زندگی خویش می بیند. به این معنا که مسلمانی که به اسم و شناسنامه، مسلمان است می تواند به هر یک از این احکام عمل کند و از نتایج آن بهره مند گردد.

این مسأله همانند ریاضت های هندوها و بودایی هاست که بطور طبیعی نتایج و آثاری به دنبال دارد، زیرا پرهیز از برخی از اعمال موجب تقویت روح و روان آدمی می شود و زمینه را برای رشد و تعالی او فراهم می آورد که از جمله آن ها می توان به تخلیه روح و یا تصرف در اشیا اشاره کرد.

فلسفه روزه چنان که قرآن به صراحت بیان می کند ایجاد زمینه ای برای تقوا می باشد. کسانی که در برابر خواسته های طبیعی و غریزی، مقاومت و صبر می کنند و خواسته های نفسانی را نیز مدیریت و مهار می کنند، در مسیر تقوای الهی گام برمی دارند و در نتیجه هدایت های خاص الهی و عنایت و فضل او شامل انسان می شود.

به سخن دیگر، لازمه دسترسی به بسیاری از مقامات از جمله عبودیت ربوبی و خلافت الهی، گام برداشتن در مسیری است که از آن به تقوای عمومی یاد می کنند. بنابراین ماه رمضان و روزه در آن، زمانی است که انسان می تواند گام نخست را در سیر صعودی و کمالی بردارد؛ زیرا دراین حالت است که عنایت های خاص و فضل الهی متوجه وی می شود.

در ماه رمضان، به سبب آن که ابلیس و دیگر شیاطین در بند هستند، فرصت هجوم دشمن بیرونی سلب می شود و انسان با آرامش و اطمینان بیش تری می تواند به پاک سازی و مبارزه با دشمن درونی بپردازد که در طول سال می کوشد وی را از مسیر کمال دور سازد.

از ماه رمضان به دوره کوتاه مدت و کارگاه علمی و عملی یاد می کنند که با عنایت های الهی از حضور فرشتگان، وحی و آموزه های الهی و محدودیت ها برای دشمن، این فرصت فراهم می آید تا تزکیه نفس و خودسازی انجام گیرد و زمینه تقوا و بستر مهار و مدیریت نفس در وی فراهم و یا تقویت گردد.

● عید، جشن فارغ التحصیلی

روز عید، روزی است که شرکت کنندگان در دوره آموزشی خودسازی و تزکیه نفس توانستند گام هایی بلند به سوی تقوا بردارند و خود را در معرض عنایات و توجهات خاص الهی قرار دهند. از این رو از سوی خداوند جشن فارغ التحصیلی و موفقیت در این دوره کوتاه مدت برگزار می شود و خداوند به اسما و نام های زیبا برای آنان ظهور و تجلی می کند.

چنان که از دعاهای روز عید فطر به دست می آید، خداوند در این روز به نام های زیبا و نیکی چون عظمت، کبریایی، جود و جبروت، عفو و رحمت، تقوا و مغفرت ظهور می کند و خود را به مومنان نشان می دهد؛ زیرا مومنان در ماه رمضان، ضمن اطاعت از خدا و پیامبر (ص) گام های بلندی در حوزه شناخت و معرفت برداشته و تقرب بیش تری به خدا یافته و کمالاتی را در خود یافته اند که پیش از این در پس پرده های هواهای نفس و زنگارهای دل نهان شده بود و اجازه نورافشانی نمی داد.

هنگامی که انسان در مسیر تقوا گام بر می دارد، نورهای الهی در دل وی می تابد و آن چه را در ذات و ماهیت او نهفته و نهان بوده آشکار می سازد و فعلیت می بخشد. این گونه است که در فضای برتر و بالاتر به مسایل می نگرد و عظمت و کبریایی الهی را درک می کند و می کوشد تا خود نیز این عظمت و بزرگی را در درونش آشکار سازد و در مسیر فراتر از زمین و مادیات گام بردارد و در فضایی برتر پرواز کند.

خداوند در روز جشن فارغ التحصیلی، به نام جود و بخشش بر آنان تجلی می کند و هدایای آسمانی به ایشان می بخشد و تمامی زخم ها و شکستگی ها را به جبروت خویش می پوشاند و جبران می کند و همه شکست ها و دردهایی که به سبب خطا و گناه پدید آمده بود، باجود و بخشش خود جبران می کند.

پیش از آن که مومنان، عفو و رحمت را در خود نشان دهند و نسبت به دیگران این گونه باشند، خداوند خود به عفو و رحمت بر آنان تجلی می کند و پیش از آن که مردم به تقوا برسند، خداوند به تقوا بر آنان تجلی می کند و مغفرت و پوشش خود را بر وجودشان می افکند و تا مقام انسانیت بالا می کشد.

این که خداوند این روز را روز عید برای مسلمانانی قرار می دهد که توانستند در مقام تسلیم و اطاعت در برابر خدا و پیامبر (ص) خود را نشان دهند، به سبب آن است که خداوند می خواهد تا انسان را به زمانی بازگرداند که گویی اصلا گناه و خطایی نکرده و تازه از مادر زاده شده است.

خداوند روزعید فطر را برای حضرت محمد(ص) به عنوان پیشوای اهل ایمان، روز ذخیره، شرف، کرامت و مزید معرفی می کند. به این معنا که هر گامی که مومنان و مسلمانان در مسیر تقرب الهی برمی دارند، ذخیره ای است تا آن حضرت(ص) در قیامت بتواند شفاعت خطاکاران را به عهده گیرد و آنان را به سوی بهشت بکشاند، چنان که شرافت و کرامتی بر آن حضرت(ص) است تا به آن برهمه کائنات افتخار کند و بروز و ظهور شرافت انسانی را بر همه آنان نشان دهد. این گونه است که کرامت انسان بر دیگران نیز خودنمایی می کند.

خداوند در قرآن گزارش می کند که حواریون حضرت عیسی بن مریم(ع) از آن حضرت می خواهند تا مائده و غذایی از آسمان برای آنان فرو فرستد تا آن روز را عید خویش قرار دهند. به ای معنا که بتوانند به آن افتخار کنند، زیرا این گونه توانسته اند به مقام اطمینانی دست یابند که پیش از آن، بی بهره از آن بودند.

اما عید مسلمانان در روزی است که مردم از مائده اطاعت و تسلیم بهره مند شده اند و با گام گذاشتن در مسیر تقوا توانسته اند از عنایات خاص الهی برخوردار گردند و با روزه گرفتن به خداوند تقرب جویند. از این جا می توان تفاوت دو عید را به خوبی به دست آورد. عید مسلمانان همواره در پس اطاعت و تسلیم در برابر خداوند است که از جمله مهم ترین جلوه های اطاعت و تسلیم در حج و قربانی کردن هواهای نفسانی در کنگره بزرگ اتفاق می افتد و یا در دوره رمضانی تحقق می یابد. این گونه است که اهل اسلام با اطاعت و تسلیم پیروزی خود را جشن می گیرند. این در حالی است که جشن نصارا برای خوردن است و حضرت عیسی بن مریم(ع) ناچار می شود بنا به درخواست های حواریون و ایجاد اطمینان و تثبیت آن، مائده ای را بخواهد.

● مرکز بازپروری رمضان

رمضان، در حقیقت به عنوان یک مرکز بازپروری عمل می کند. از این رو کارکردی چون توبه و بلکه بالاتر از آن دارد و خداوند برای کسانی که در این دوره بازپروری در مرکز رمضان شرکت کرده اند جوایز ارزنده و هدایای نفیس در نظر گرفته است که مهم ترین آن تولد دوباره است.

اگر هر ساله در بهار طبیعت، با باران های رحمت و انوار گرم خورشید، زمین دوباره زنده می شود، در بهار قرآن است که باران رحمت و خورشید گرم مغفرت بر مومنان و مسلمان می تابد و جان های مرده انسان ها به واسطه گناه و خطا، دوباره زنده می شود و جوانه می زند و حیات تازه ای می یابد.

براساس آن چه از نیایش های عید فطر برمی آید، آرمان و آرزوی مسلمانان آن است که با روزه رمضان و کسب تقوا در مسیری گام بردارند که عنایات و توجهات الهی آنان را دربرگیرد و به تبع رسول الله(ص) از همه آن چه خیر است، بهره مند شده و از هرچه شر و پلشتی است در امان مانند و به نوعی عصمت دست یابند که از راه علم و عمل صالح به دست می آید.

مسلمانان و مومنان در اندیشه این هستند تا با عنایات الهی جزو بندگان صالح و مخلص قرار گیرند. مقام صالحان و مخلصان مقاماتی عالی است که در سوره فاتحه الکتاب مطرح شده و در تفسیر آن، آیاتی دیگر نیز آمده است. تکرار شبانه روزی این آیات در همه نمازها برای آن است که به عنوان دغدغه اصلی مومنان و مسلمانان مطرح شود. انعامی که از این طریق در دنیا و آخرت به انسان می رسد، همان عبودیت ربوبی است.

درخواست قرار گرفتن در مسیر بندگان مخلص می تواند به دو مقام اشاره داشته باشد که به نظر می رسد مراد همان مقام ملخص (به فتح لام) می باشد که مقام انسان کامل است.

مسلمانان و مومنان، از خداوند می خواهند تا در پناهی قرار گیرند که مخلصان در آن قرار گرفتند و از آن جا که پناه مخلصان، همان مقام عصمت است، مومنان نیز خواهان رسیدن به این مقام هستند.

مومنان با این شیوه نیایش می کوشند تا آرمان های بلند خویش در طول زندگی را بیان کنند. هرچند که این گونه نیایش ها از سوی معصومان (ع) مطرح شده است ولی اگر خوب دقت شود معلوم می شود که آنان با این شیوه آموزشی، می کوشند تا آن را به عنوان دغدغه اصلی قرار دهند.

مومنان و مسلمانان در طول ماه رمضان به سبب عنایات خاص می توانند از قرآن هدایت گر نازل شده در ماه رمضان، نزول فرشتگان، شب های قدری که سرنوشت ساز است بهره مند شوند.

در رمضان است که با این باران های آسمانی و میوه های معنوی، دل های مرده زنده می شود و مسیر کمالی را می یابد و از زنگارهایی که در طول سال بر جان ها نشسته است، رها می گردد.

برای آن که بتوانیم در جشن عیدفطر سربلند و مفتخر باشیم، در طول ماه رمضان، از همه این فرصت ها به خوبی بهره گیریم و در در مسیر زندگی واقعی به دور از هواهای نفسانی گام برداریم.

نکته ای که باید همواره مورد توجه همگان قرار گیرد، آن است که پس از موفقیت در آزمون رمضانی لازم است از زندگی دوباره متولد شده خود به درستی بهره گیریم و از این فرصتی که خداوند به ما بخشده سود کنیم تا پس از مرگ خوهان بازگشت به دنیا و جبران نشویم تا حسرت و اندوه بر دل های ما نماند.

محمد ربیعی