سرگذشت شعر و موسیقی در رسانه ملی

دست اندرکاران مرکز موسیقی و سرود صدا و سیما از رویکرد و چشم انداز این مرکز می گویند

مرکز موسیقی سازمان صدا و سیما با هدف پاسداشت موسیقی ایرانی و انتقال درست فرهنگ موسیقایی کشور به مخاطبان انبوه سیما به دلیل اهمیتی که در بخش فرهنگسازی دارد، دارای جایگاهی ویژه است. حفظ و اشاعه موسیقی اصیل ایرانی موجب پیوستن نسل‌های گذشته و حال و آینده به یکدیگر می‌شود و توجه به شعر و سرود می‌تواند به عنوان یک ابزار فرهنگی برای انتقال مفاهیم ارزشی به نسل جوان مورد اهمیت قرار گیرد.

● طرح و برنامه

مهیار مهرآذر ـ که از سال ۸۹ مدیر طرح و برنامه مرکز موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما بوده ـ درباره اداره طرح و برنامه این مرکز می‌گوید: این اداره یکی از ارکان بنیادین مرکز موسیقی و سرود سازمان صدا و سیماست و کار اصلی آن عبارت است از ارزیابی و کارشناسی طرح‌های بخش تولید و تامین شعر به منظور بهره‌وری هرچه بیشتر منابع انسانی، سرمایه‌ای، توانمندی‌های هنری و تخصصی برای ارتقای درجه کیفی آثار و بهره‌برداری در شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی. شورای شعر و موسیقی در این بخش تعریف شده است که شعرها و ملودی‌های ارسالی در این شوراها مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد تا در بانک اطلاعاتی مرکز ثبت شود.

وی ادامه می‌دهد: اشعار ارسالی به وسیله شاعران کشور در شورای عالی شعر ارزیابی می‌شود و در صورت پذیرفته شدن، در بانک اطلاعات شعر ثبت و بایگانی می‌شود. سپس آهنگسازان با مراجعه به این بانک، اشعار را انتخاب می‌کنند و روی آنها ملودی می‌سازند و در صورت تصویب، کار وارد مرحله تولید نهایی می‌شود.

مدیر طرح و برنامه مرکز موسیقی و سرود سازمان می‌گوید: این مرکز با گروه خاصی کار نمی‌کند و تمام کسانی که در زمینه شعر و سرودن ترانه فعالیت می‌کنند، در هر رده سنی که باشند می‌توانند آثار خود را برای ما بفرستند. شنبه هر هفته شورای عالی شعر برگزار می‌شود و پس از بررسی، نتیجه به آنها اعلام می‌شود. هنرمندان و دوستانی که علاقه‌مندند با ما همکاری کنند می‌توانند از طریق سایت مرکز موسیقی و سرود، اشعار خود را ارسال کنند. همه اشعار دریافتی در فرم‌های مخصوصی ثبت می‌شود و اعضای شورا براساس ملاک‌‌ها و معیارهای کاری به آن شعر نمره می‌دهند که در صورت به‌دست آوردن حد نصاب لازم، آن شعر در بانک اطلاعاتی شعر سازمان ثبت می‌شود. در همه این مراحل، نام شاعر پنهان است. چیزی که در انتخاب شعر ملاک است، خوب بودن آن است.

● دنیای راز

به گفته مهرآذر، شعر خوب شعری است که امیدبخش، نشاط‌آفرین و پیام‌رسان باشد و دارای واژه‌های شاعرانه و مفاهیمی زیبا باشد. این تنها ملاک ما برای انتخاب تمام شعرهای مناسبتی، عرفانی، اجتماعی، عاشقانه و... است. به هر حال شعر قدرتی شگرف دارد و می‌تواند با زبانی ساده تاثیر چشمگیری بر روح و جان آدمی بگذارد. شعری خوب است که وقتی مخاطب آن را می‌شنود، از شنیدن آن لذت ببرد. دنیای شعر، دنیای پرراز و رمزی است. گاه در قالب یک شعر کوتاه می‌توان مفاهیم بلند و باارزش را انتقال داد. ما به دنبال شعرهای جدید با کلام و زبانی بدیع هستیم؛ شعرهایی که حرف و کلام زیبا و شنیدنی داشته باشد. در جستجوی شاعرانی با زبان نو و نگاهی خلاقانه هستیم. یکی از مشکلات ما این است که عده‌ای تصور می‌کنند ما تنها با افراد خاصی کار می‌کنیم و فقط به دنبال کارهای مناسبتی هستیم و سختگیری‌های زیادی در گزینش اشعار داریم، در صورتی که چنین نیست.

هر سال حدود ۲۰۰ موضوع شعری را در سایت قرار می‌دهیم که تعداد کمی از آنها به مناسبت‌های تقویمی اختصاص دارد. در ضمن ما همیشه یک فصل جلوتر کار می‌کنیم، چون کار ساخت و تولید زمانبر است. برای مثال هم‌اکنون که در فصل پاییز هستیم کارهای فصل زمستان در دستور کار ما قرار دارد، اما کارهای غیر مناسبتی را همیشه و در هر زمانی مورد نقد و بررسی قرار می‌دهیم.

● قالب‌ فعالیت‌ها

مهرآذر درباره فعالیت‌های مرکز موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما می‌گوید: ما در زمینه تولید آثار موسیقایی با ساختار سنتی، پاپ، ارکسترال، آکاپلا، کودک، سمفونیک و... کار می‌کنم و البته تعدادی از آنها را موسیقی محلی فاخر شامل می‌شود، ولی غالب تولیدات محلی در مراکز استان‌ها و تحت نظارت مرکز موسیقی تولید می‌شود. به طور کلی در جهت حفظ و اشاعه موسیقی تلاش می‌کنیم فرهنگ سنتی و ملی خود را بیشتر بشناسانیم. بر این نکته هم تأکید داریم که پس از پذیرفته شدن شعرها و طرح‌ها، در پایان دستمزد افراد پرداخت و اثر با ذکر نام آنها پخش می‌شود.

این مرکز سعی در شناسایی استعدادهای جوان کشور و هدایت، حمایت و بهره‌برداری از این استعدادها دارد. امید است با همکاری هنرمندان و دست‌اندرکاران این عرصه با تبادل اندیشه، افکار و ارائه هنر موسیقی سالم و با محتوا کارهایی در شأن رسانه ملی تولید و ارائه کنیم.

● کانون موسیقی جوانان

شهرام توکلی، کارشناس ارشد آهنگسازی از دانشگاه هنر است. ساخت قطعاتی نظیر راپسودی ایرانی، کوچ، شور و نوا (برای ارکستر زهی و پرکاشن)، توشمال (برای ویلون و ارکستر) و تعداد زیادی تصنیف در کارنامه هنری او دیده می‌شود و هم‌اکنون رئیس کانون موسیقی جوانان است.

توکلی درباره فعالیت‌های این بخش از مرکز موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما می‌گوید: این کانون در مهر امسال شروع به کار کرد. عمده فعالیت کانون موسیقی جوانان در ارتباط با افرادی است که متقاضی درخواست همکاری در زمینه آهنگسازی یا خوانندگی با مرکز موسیقی سازمان صدا و سیما هستند. این افراد تکنیک و دانش نظری لازم برای همکاری با این مرکز را دارند، ولی فاقد تجربه کافی هستند. بر همین اساس، در مرکز موسیقی سازمان صدا و سیما تصمیم گرفته شد برخی دوره‌های عملی آهنگسازی زیر نظر استادان با تجربه به صورت کارگاه‌های آموزشی برگزار شود. مدت این کارگاه‌ها هشت جلسه است. در این مدت هنرجویان، هر یک قطعه‌ای را با راهنمایی استاد مربوط خود می‌سازند. در انتهای دوره، شورایی متشکل از آهنگسازان برجسته تشکیل می‌شود. این شورا آثار ساخته شده در این دوره‌ها را بررسی می‌کند و از میان آنها، آثار مطلوب را انتخاب و به دفتر تولید مرکز موسیقی معرفی می‌کند تا به مرحله ضبط و تولید راه‌یابند. با این روش، هم تعدادی از نیازهای مرکز موسیقی تامین و هم باعث جذب نیروها و استعدادهای جوان می‌شود.

امسال کانون موسیقی جوانان که شامل آهنگسازان، نوازندگان و خوانندگان است از یکشنبه دوازدهم آذر اولین جلسه کارگاه آهنگسازی خود را شروع کرد.

به گفته توکلی، در این مرحله افرادی پذیرفته می‌شوند که الفبای آهنگسازی را قبلا آموخته‌اند و نیاز دارند کار عملی را به شکل کاربردی یاد بگیرند. در واقع این کلاس‌ها یک پل ارتباطی برای ورود جوانان به مرکز موسیقی صدا و سیماست.

توکلی تصریح کرد: شرکت در این کارگاه‌های آموزشی برای تمام گروه‌های سنی که دوره مبانی آموزش آهنگسازی را گذرانده‌اند، امکان‌پذیر است.

وی در ادامه افزود: این کارگاه‌های آهنگسازی در رشته‌های ارکسترال، سنتی و پاپ برگزار می‌شود. در ضمن برای کلاس‌های پیشرفته آهنگسازی در نظر داریم از کشور‌های دیگر، استادانی دعوت کنیم و دوره‌هایی را به صورت مستر کلاس برگزار کنیم. همچنین در زمینه نوازندگی نیز در نظر داریم تا با دعوت از استادان برجسته داخلی و خارجی، مستر کلاس‌هایی تشکیل دهیم.

● فعالیت‌های دیگر کانون

توکلی، درباره دیگر فعالیت‌های این کانون به این موضوع اشاره کرد: برای افرادی که در حیطه خوانندگی علاقه‌مند به همکاری با مرکز موسیقی سازمان هستند نیز تدابیری اندیشیده شده است. از آنجا که برای خوانندگی، داشتن تجربه بخصوص در ضبط در استودیو بسیار مهم است. ما تصمیم داریم برای این گروه، آهنگ‌هایی را از آرشیو تولیدات مرکز موسیقی انتخاب کنیم تا روی آن قطعه تمرین کنند، سپس زیر نظر یک ناظر ضبط با تجربه‌، در استودیو‌های مرکز موسیقی آن قطعه را اجرا و ضبط کنند تا به این ترتیب، بتدریج تجربه و پختگی لازم را کسب کنند.

رئیس کانون موسیقی جوانان در ادامه می‌گوید: جلساتی در مورد نقد و بررسی آثار تولیدشده مرکز موسیقی سازمان نیز در آینده برگزار خواهیم کرد تا افرادی که در کارگاه‌های آموزشی شرکت می‌کنند با نوع موسیقی مورد نیاز سازمان صدا و سیما آشنا شوند و المان‌های مثبت و منفی آثار را ارزیابی کنند. این کار باعث می‌شود هنرجویان در مورد کارهای خود حساس‌تر شوند و انگیزه آنها افزایش یابد.

محل تشکیل کلاس‌ها در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی واقع در خیابان کریمخان، خیابان استاد نجات‌الهی، کوچه صارمی غربی است. علاقه‌مندان می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشتر و ثبت نام در این دوره‌ها به دفتر کانون که در طبقه سوم این ساختمان واقع شده مراجعه کنند.

توکلی در پایان می‌گوید: در واقع کانون موسیقی جوانان، بستری برای ورود فعالیت حرفه‌ای علاقه‌مندان به کارهای هنری در محیطی مناسب و کاربردی فراهم می‌کند و در این مسیر تلاش می‌شود استعدادهای ناشناخته کشف و در جهت مناسب پرورش یابد.

● خانه شعر و ترانه

مرتضی امیری اسفندقه، مدیر خانه شعر و ترانه مرکز موسیقی سازمان صدا و سیما می‌گوید: امسال سال دوم فعالیت این مرکز است. اما چیزی که اهمیت دارد این است که چه افرادی به این مرکز آمده‌اند و چه آموخته‌اند. خانه شعر و ترانه، مدرسه‌ای است که دانش‌آموزان شعر و ادب بویژه در بخش ترانه زیر نظر استادان بزرگی همچون استاد محمدعلی بهمنی، ترانه‌سرای معاصر آثار خود را ارائه می‌کنند. این آثار روزهای دوشنبه از ساعت ۱۵ تا ۱۸ مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد که آثار برگزیده و منتخب به شورای عالی شعر ارائه می‌شود. همچنین از شاعران نامدار و صاحب سبک نیز در خانه شعر و ترانه تقدیر و تجلیل به عمل می‌آید. تاکنون از استاد مشفق‌کاشانی، دکتر علیرضا قزوه و چند استاد دیگر با حضور شعردوستان تجلیل و قدردانی شده است. همچنین از میان آثار شاعران دانش‌آموز، اثری به عنوان اثر برگزیده ماه انتخاب می‌شود و در روز بخصوصی ضمن معرفی شاعر و اثری که سروده است، از او تقدیر می‌شود. در خانه شعر و ترانه فقط ذوق، دلیل و معیار کار خوب و برجسته نیست، بلکه دانش‌پژوهان با فضای نوین ادبیات معاصر روز آشنا می‌شوند.

● مدعی نیستیم

مدیر خانه شعر و ترانه می‌گوید: مدعی کار خاص انجام دادن نیستیم، ولی در این مدرسه کارهای خاص مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. کار خاص یعنی ترانه‌ای که جان و جوهر آن پارسی است در ظاهر و باطن، صورت و سیرت، فرم و محتوا، پیکر و پیام پارسی باشد. شعر پارسی با احساس و عشق همراه است و ترانگی ذات شعر پارسی است، اما بیشتر شعرهای امروزی فاقد این حس و جوهر ذاتی است، چون همه می‌خواهند به یک زبان و به اصطلاح تهرانی شعر بگویند. در حالی که هر لهجه‌ای دارای رمزو رازهایی است که به همان زبان اختصاص دارد. با سرودن ترانه به لهجه هر منطقه‌ای ضمن این که آن زبان زنده می‌ماند، واژه‌ها و لغت‌های آن زبان نیز ماندگار می‌شود و از یاد نمی‌رود. برای نمونه حافظ در دیوانش با لهجه شیرازی هم شعر گفته، یعنی شعر گفتن نباید باعث شود ما اصالت خود را فراموش کنیم.

سیما پویا