تجارت فوتبال با سیگنال های تلویزیونی

صنعت فوتبال همچنان پول ساز است هر روز بر تعداد ثروتمندانی که قصد سرمایه گذاری در این بخش را دارند افزوده می شود

صنعت فوتبال همچنان پول ساز است. هر روز بر تعداد ثروتمندانی که قصد سرمایه گذاری در این بخش را دارند افزوده می شود. به طور حتم «اردوان فرهاد مشیری» ایرانی مقیم لندن و شریک تجاری «علی شیرعثمانوف»، دوست صمیمی ولادیمیر پوتین که با پرداخت ۱۵۲ میلیون دلار ۱۴‎/۶ درصد از سهام باشگاه آرسنال را خریداری کرده است، آخرین این قشر پردرآمد نیست. مغزهای اقتصادی با مطالعاتی که انجام می دهند گام به سوی راه جدیدی برمی دارند. راهی که اگرچه برای آلمان ها و بخصوص اولی هوینس، مدیر باشگاه بایرن مونیخ قابل هضم نیست اما در انگلیس، ایتالیا، اسپانیا و اخیراً آمریکا تاجران و کمپانی های بزرگ، فوتبال و باشگاهداری را نوعی درآمدزایی برای خود می دانند.

آنها با ورود به عرصه فوتبال چالش های جدیدی را در این رشته پرطرفدار ایجاد کرده اند. رقابتی که بین باشگاهها بر سر منابع درآمدزا وجود دارد هر روز وارد فاز جدیدی می شود و شاهد جنگ علنی و پشت پرده بسیاری برای کسب پول بیشتر میان آنها هستیم. خرید فوق ستاره های چند ده میلیون دلاری دیگر برای سران متمول باشگاه های بزرگ به یک عادت تبدیل شده است. آنها نه تنها از پرداخت دستمزدهای نجومی ترسی ندارند که حضور بازیکن های اسمی را نوعی منبع درآمد تلقی می کنند.

تبلیغاتی که با این کالاهای تجاری می توان انجام داد یا افزایش تماشاچی و فروش البسه و وسایل ورزشی که با وجود این فوق ستاره های گرانقیمت صورت می گیرد تنها بخشی از درآمدهای باشگاه های حرفه ای را تشکیل می دهند. آنها حتی پاداش های پس از کسب عنوان قهرمانی را نیز ناچیز می دانند.

هدف اصلی به دست آوردن سیگنال های تلویزیونی است. به باور مغزهای اقتصادی تیم های بزرگ اروپایی، تنها از این راه است که علاوه بر جذب تعداد بیشتر هواداران داخلی و بین المللی می توان پول های هنگفت به جیب زد. هرچند این موضوع در فوتبال ایران به نتیجه نرسیده و تلاش های دو دهه اخیر برای دریافت حق پخش تلویزیونی بیهوده تلقی شده است اما در اکثر کشورها و بخصوص اروپا پخش تلویزیونی فوتبال اصلی ترین منبع برای دریافت سودهای کلان است.

رقابتی که بین تلویزیون ها برای به دست گرفتن پخش اختصاصی بازی های تیم های بزرگ و لیگهای معتبر به وجود آمده نیز قابل تأمل است. این اواخر تیم کهکشانی رئال مادرید اسپانیا با پذیرفتن پیشنهاد ۱‎/۱ میلیارد یورویی Mediapro شبکه کاتالانی اسپانیا رکورد جدیدی از این حیث بر جای گذاشت. با این قرارداد، رئالی ها تضمین کرده اند تنها به خاطر حق پخش تلویزیونی مسابقات خود در هفت فصل آینده بیش از ۱۱۰۰ میلیون یورو درآمد کسب خواهند کرد که این مهمترین قرارداد صوتی - تصویری در تاریخ باشگاهی جهان است. با این وصف رئالی ها در هر فصل ۱۵۷ میلیون یورو درآمد خواهند داشت. چند ماه پیش همین شبکه تلویزیونی با رقیب سنتی رئال یعنی بارسلونا قراردادی به ارزش یک میلیارد یورو منعقد کرده بود. اوضاع در بحث ملی هم نسبت به گذشته فرق کرده است.

حالا کنفدراسیون ها نیز تلاش مضاعفی برای فروش تصاویر بازی های تحت پوشش خود دارند. چندی پیش در گردهمایی دستاوردهای یورو ۲۰۱۲ برای اوکراین، آدام اولکوویچ رئیس لهستانی کمیته برگزاری این تورنمنت اعلام کرده از حالا حق پخش بازی های یورو ۲۰۱۲ به مبلغ یک میلیارد یورو فروخته شده است.

● تفاوت در قاره ها

پخش تلویزیونی بازی ها البته در همه قاره ها یا کشورها یکسان نیست. با این حال به تناسب کیفیت لیگ ها و حضور ستاره ها پول ها نصیب باشگاه ها می شود. اولی هوینس مدیر باشگاه بایرن مونیخ آلمان از حالا نگران جبران ۶۹ میلیون یورویی است که در فصل نقل و انتقال برای خرید ستاره های جدید صرف کرده است. وی می گوید: «اوضاع ما خوب نیست.

تیم های آلمانی تا زمانی که پول بیشتری از بابت پخش تلویزیونی بازیها دریافت نکنند نمی توانند با سایر کشورها رقابت کنند. هر سال تیم هایی مثل منچستر یا چلسی خیلی بیشتر از مبلغ ۶۹ میلیون یورویی که امسال پرداختیم، خرج می کنند و به ما می خندند اما ما در اینجا نگران فروش بازی ها هستیم.این جریان در حالی بوندس لیگا را تهدید می کند که در کالچو ایتالیا با وجود جریانهای منفی چند سال گذشته و رسوایی های داوری، اوضاع همچنان خوب تلقی می شود و در انگلیس و اسپانیا هم وضعیت به کام باشگاه هاست. اما بوندس لیگا شرایط امیدوارکننده ای ندارد.

عوامل بسیاری وجود دارند که در ایجاد شرایط خوب و بد پخش تلویزیونی بازی ها تأثیر گذارند. پروفسور همربرت استاد دانشگاه بایرته تحقیقات خود را در این زمینه در اختیار سران اجرایی بوندس لیگا قرار داده است. این پروفسور خلاصه ای از آنچه که در تحقیقاتش به دست آورده را منتشر کرده است.

● یک راه جدید

لیگ های حرفه ای مثل لیگ برتر انگلستان، اسپانیا، سری A ایتالیا، بوندس لیگا و غیره در جست وجوی راهی برای درآمدزایی هر چه بیشتر هستند. باشگاه ها و لیگ های برتر مانند هر تجارت حرفه ای باید از نقطه نظر مالی موفق باشند و به همین علت آنها در برنامه ریزی های مالی خود بر بازار محلی توجه زیادی دارند درست مثل آنچه که در تحقیق های علمی رخ می دهد. در این میان فروش گیشه در دهه های اخیر نقش بسزایی در درآمد باشگاه ها داشته اند اما کافی نبوده اند. امروزه پخش تلویزیونی مسابقه ها به منبع غیرقابل چشم پوشی تبدیل شده است طوری که از آن به عنوان صادرات ورزش یاد می کنند البته این جدایی از صدور بازیکنان و مربیان در برخی از کشورها است.

یکی از راه های مهم صادرکردن لیگ های ملی کشورها استفاده از واسطه های تلویزیونی یا اینترنتی است که این امکان را به ورزش ملی می دهد برای دستیابی به درآمد بیشتر پخش تلویزیونی خود را به صورت بین المللی بفروشند. اگر بخواهیم تنها به فروش بلیت تکیه کنیم عملاً کار بی نتیجه ای است زیرا فروش بلیت محدودیت های خاص خود را دارد.

در عوض فروش تلویزیونی بازی ها بسیار به صرفه است. چون که هزینه تجهیزات ارسال تصاویر نسبت به درآمد آن ناچیز است. از طرفی افزایش محبوبیت لیگ های باشگاهی، ملی و بازیکنان نیاز به حقوق انتشار تلویزیونی بیشتری دارد. البته این هم نیازمند تقاضای فراوان از کشورهای خارجی است.

برای افزایش فروش تقاضاها به خیلی چیزها باید توجه داشت. ایام هفته، ساعت برگزاری بازی ها و حتی شرایط آب وهوایی عوامل مهم و تأثیرگذار در این زمینه هستند. دو تیم رقابت کننده هم در این فروش سهیم اند. مثلاً اگر بازی چلسی با منچستر یونایتد یا بایرن با شالکه باشد فروش تلویزیونی به طرز محسوسی افزایش می یابد.

این را در نظر داشته باشیم که تمام قراردادهای فروش تصاویر قبل از آغاز لیگ ها صورت می گیرد بنابراین طرفین نیازمند کارشناسان ورزشی و مالی برجسته ای هستند تا اوضاع را به خوبی پیش بینی کنند.به عنوان نمونه حق پخش بوندس لیگا برای سال های ۲۰۰۷ ـ ۲۰۰۶ ، ۲۰۰۸ ـ ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹- ۲۰۰۸ در دسامبر سال ۲۰۰۵ فروخته شده است بنابراین نمی توان وضع آب و هوایی را پیش بینی کرد و کارشناسان فقط سایر جنبه ها را مدنظر قرار می دهند.

● ستاره های خارجی

یکی از نکاتی که در این میان بسیار مهم است وجود بازیکنان خارجی و علاقه وافر تماشاچیان به دیدن آنهاست. البته نقش خارجی ها همیشگی نیست اما روی فروش تصاویر تأثیرات فراوان دارند. علاوه بر این اطلاع رسانی درباره یک ورزش مهم است.

در واقع اگر قصد فروش تصاویر به یک کشور خارجی وجود دارد باید دانست آیا مردم آن کشور نسبت به رشته مدنظر اطلاع کافی دارند؟ همواره ممکن است فروش تصاویر به سایر کشورها به صرفه تر از بازار محلی باشد. در حقیقت این یک اصل اساسی در تجارت ورزش است که هرچه تماشاچی دانش بیشتری نسبت به قوانین مسابقه ها داشته باشد بیشتر جذب آن می شود. بنابراین باید در بخش اطلاع رسانی بازارهای محلی و غیربومی تلاش زیادی صورت گیرد.

اگر به کشورهای اروپایی دقت کنید متوجه می شوید فوتبال بیشترین تماشاچی را به خود اختصاص داده و تجارت تلویزیونی این ورزش ارقام نجومی به دنبال دارد. البته شرایط خاص هم وجود دارد مثلاً در یونان بسکتبال حرف اول را می زند بنابراین می توان گفت جهت سرمایه گذاری وابسته به جامعه است.

نکته دیگری که بسیار مهم است به زمان پخش بازی ها برمی گردد. در این قسمت بیشترین توجهات به بازارها است نه باشگاه ها. در صورتی که سیگنال های تلویزیونی در ساعت های نیمه شب به بیننده ها برسند به طور حتم تعداد متقاضی کم می شود. این را هم در نظر بگیریم که قدرت خرید بازی ها یکسان نیست. بررسی ها نشان می دهد برای خرید بازی های بوندس لیگا در سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ بیشترین پول توسط ایستگاه های تلویزیونی کابلی پرداخت شده است. منابع موثق آن را ۲۲۰ میلیون یورو اعلام کرده اند در حالی که کل دریافت های تلویزیونی بوندس لیگا ۴۲۰ میلیون یورو بوده است.

● اشتباه بزرگ

بررسی ها نشان می دهد در میان لیگ های اروپایی، لیگ برتر انگلیس بیشترین فروش تلویزیونی را دارد. رقابت های سری A ایتالیا و لیگ اسپانیا در مرتبه بعدی هستند. این در حالی است که لالیگا و کالچو نزدیک به ۴ تا ۶ برابر بوندس لیگا فروش داشته اند.

بزرگ ترین اشتباهی که سران بوندس لیگا داشته اند این بوده که روی فروش محلی و بازارهای داخلی تمرکز کرده اند در حالی که لیگ های بزرگ این قاره به دنبال فروش بین المللی هستند. آنها کارکنانی دارند که تنها روی این قسمت تحقیق می کنند.

دیگر علت شکست بوندس لیگا در فروش تلویزیونی مسابقه ها این است که سوپراستارهای فوتبال در این لیگ حضور ندارند. هرچند میشاییل بالاک و الیور کان ستاره های آنها هستند اما آنها هم مانند بکام چهره هایی جهانی نیستند. کان بازیکنی نیست که همه آرزوی دیدن اش را داشته باشند ولی رونالدینیو وضع دیگری دارد. در کنار این نکته نام باشگاه ها هم بسیار مهم هستند. مثلاً نام باشگاه هایی چون آث میلان، بارسلونا، رئال مادرید، منچستریونایتد، چلسی و... خود ستاره اند که در آنها تنها بایرن مونیخ چنین شرایطی دارد. بایرن تنها تیم بوندس لیگایی است که وجهه بین المللی دارد.

آلمان اگر می خواهد به موفقیت بیشتری در این باره دست یابد باید فکری به حال فوتبال ماشینی باشگاه های خود کند.فروش تلویزیونی مسابقات کاری بسیار سخت و حرفه ای است و با وجود تئوری های مختلف هنوز قابل تخمین زدن نیست. شکاف های زیادی در تحقیقات وجود دارند اما در نهایت می توان به این نتیجه دست یافت که صدور تصاویر ورزشی به مسائلی مانند محبوبیت آن رشته، بازیکنانش، قدرت خرید مردم، بازار عرق به همان رشته و فرهنگ مردم بستگی دارد. البته اینها سرفصل ها هستند و مطمئناً چیزهای دیگری نیز وجود دارد.

اما فوتبال ایران که هنوز در این راه حتی گام کوچکی برنداشته است با زمزمه هایی که در راه خصوصی شدن باشگاه ها می شنویم ناچار است تا یکی دو سال دیگر به چنین تجربه ای تن در دهد و ناگزیر است تجربه های اروپا را مدنظر قرار دهد .

مهستی وهاب زاده