رودهایی که کم کم افسانه می شوند

رود مظهر زلالی و شفافیت است نشانی از گذشت و تلاطم طبیعتی که برای انسان ها شادی به همراه دارد چراکه وقتی هوا رو به گرمی می رود, نشستن در کناره رودها و لذت بردن از طبیعت برای خیلی از خانواده ها تفریحی می شود تابستانی

رود مظهر زلالی و شفافیت است؛ نشانی از گذشت و تلاطم. طبیعتی که برای انسان‌ها شادی به همراه دارد؛ چراکه وقتی هوا رو به گرمی می‌رود،‌ نشستن در کناره رودها و لذت بردن از طبیعت برای خیلی از خانواده‌ها تفریحی می‌شود تابستانی. وقتی که کنار رود بشینی می‌توانی صدای پرنده‌ها را بشنوی و تکان برگ درختان را ببینی. بچه‌ها تنی به آب بزنند و اگر شانس بیاوری و رودخانه تمیز باشد و ماهی داشته باشد می‌توانی ماهی بگیری، اما از دوره‌ای که می‌شد در رودخانه‌های ایران ماهی گرفت مدت‌هاست می‌گذرد و چندی بعد این اتفاق به افسانه تبدیل خواهد شد. امروز به جای ماهی می‌توانی انواع و اقسام ظرف‌های پلاستیکی بوی‍ژه بطری آب، لباس کهنه و قوطی کنسرو بگیری.

سفیدرود: دومین رود بلند ایران یعنی سفیدرود این روزها وضع خوبی ندارد. طبق آمار اعلام شده سال ۱۳۸۷، سفیدرود با تخلیه سالانه ۱۸۴۰ تن نیترات، فسفات و ۳۰۰ تن انواع حشره‌‌کش‌ها از آلوده‌ترین رودخانه‌های ایران در سواحل خزر است که به تنهایی بیش از ۵ درصد بار آلودگی تخلیه شده از سموم شیمیایی کشاورزی را در سواحل شمالی به خود اختصاص داده است. آلاینده‌هایی که وارد آب رودخانه سفیدرود می‌شود سرشار از مواد آلی و غیرآلی است که معمولا باعث افزایش جمعیت باکتری‌ها و جلبک‌های مزاحم می‌شود که می‌تواند تعادل زیستی را در اکوسیستم‌های رودخانه‌ای با خطر مواجه کند. از سوی دیگر افزایش جمعیت باکتری‌ها و جلبک‌ها باعث افت شدید اکسیژن محلول در آب رودخانه سفیدرود شده و زمینه رشد موجودات بی‌هوازی را که گازهای سمی متان و هیدروژن سولفید تولید می‌کند فراهم کرده که علاوه بر بوی تعفن شدید، مرگ این رودخانه را به همراه دارد.

کارون: امروز آب عریض‌ترین رودخانه ایران یعنی کارون کدر و قهوه‌ای است. دیگر کسی پیدا نمی‌شود که بتواند در این رودخانه که دیرزمانی کشتی‌های بزرگ در آن رفت ‌و آمد می‌کردند، حتی ماهیگیری کند. اکنون، ‌خشک‌شدن تدریجی کارون به قدری نمایان شده که در بسیاری از بخش‌های آن، جزیره‌هایی را مشاهده می‌کنیم که سر از آب در‌آورده و حتی سبز هم شده‌ است. کم‌آب شدن رودخانه کارون به دلیل سدهایی است که روی آن ساخته شده است.

از دیگر تهدیدات رود کارون در نظر نگرفتن حریم مصوب آن است و ساخت پارک‌های ساحلی که بدون در نظر گرفتن این حریم در کناره این رود ساخته شده است.

رودخانه زرجوب: به گفته کاظم نصرتی، رئیس جامعه جنگلبانی ایران رودخانه زرجوب در استان گیلان به دلیل تخلیه زباله به عنوان یکی از آلوده‌ترین رودخانه‌های جهان معرفی شده، اما در شمال کشور رودخانه‌های دیگری مانند زرجوب وجود دارد که به دلیل فاضلاب و زباله از آلوده‌ترین رودخانه‌های دنیاست.

مهم‌ترین منبع آلودگی رودخانه‌های گوهررود و زرجوب در استان گیلان، فاضلاب‌های شهری و منابع آلاینده کشاورزی است. سموم و کودهای استفاده شده در شالیزارهای برنج و همچنین دیگر اراضی کشاورزی و نبود نظارت مستمر بر میزان و چگونگی استفاده از این سموم و کودها، موجب شده تا گوهررود و زرجوب هر بار با حجم بسیاری از ورود سموم به پیکره خود روبه‌رو شوند. ورود این سموم در شرایطی است که در ادامه مسیر، اراضی کشاورزی لاکان و دیگر روستاهای منطقه از همین آب، برای آبیاری مزارع خود استفاده می‌کند.

فاضلاب شهری بیش از ۹۰ درصد بار آلودگی این رودخانه‌ها را تشکیل می‌دهد. دومین منبع آلودگی، فاضلاب‌های صنعتی است. به طوری که حوضه آبریز این دو رودخانه حدود ۱۸ واحد صنعتی بزرگ و کوچک غیر از مجموعه فاضلاب‌های مربوط به شهر صنعتی رشت که به رودخانه سیاهرود می‌ریزد با فاضلاب‌های آلوده‌کننده مستقر شده است که شامل انواع نساجی‌های بزرگ با فاضلاب رنگرزی، تولید لوازم خانگی و الکتریکی با فاضلاب آبکاری، دامداری، چینی‌سازی، مواد غذایی و... است.

رود هیرمند: اگر وضع به همین منوال پیش رود شاید تا چند سال دیگر رود هیرمند از نقشه جغرافیایی ایران پاک شود. رودخانه هیرمند با حوضه آبریزی به وسعت ۳۵۰ هزار کیلومترمربع بزرگ‌ترین رود فلات ایران و کشور افغانستان است. این رود با طول قریب به ۱۱۰۰ کیلومتر طولانی‌ترین رود در جنوب آسیا در میان سند و دجله و فرات به شمار می‌آید و از کوه‌هایی در شمال غرب کابل سرچشمه می‌گیرد و در مسیر خود زمین‌هایی که در دو طرف رودخانه قرار گرفته‌ است را آبیاری کرده و پس از گذشتن از ریگستان و دشت مارگو به ایران می‌رسد.

مرجان حاج رحیمی