زمین در انتظار یک حامی

به بهانه نزدیک شدن به نشست جهانی تغییرات جوی در کپنهاگ

۲ سال است که کپنهاگ، پایتخت دانمارک به برج دیدبانی حامیان محیط زیستی تبدیل شده است که این حامیان در پی ایجاد تغییر و تحولی بنیادین در دیدگاه‌های جهانی در قبال تغییرات زیست محیطی زمین هستند.

آنها با اشاره به ناکارآمدی پیمان‌های حامی محیط‌زیست از جمله پیمان کیوتو، بر طراحی ساختاری جدید در قالب پیمان یا تعهدی کاربردی‌تر و البته با ویژگی الزام‌آوری بیشتری تاکید دارند. با این حال و در حالی که تنها چند روز تا برگزاری نشست جهانی کپنهاگ مانده است، بخوبی روشن است که این گفتگوها نیز به الزام قانونی و همه‌گیر جهانی برای کاهش آلاینده‌های کربنی منجر نخواهد شد.

اگر خواسته باشید مذاکره‌کننده رسمی سازمان ملل در زمینه تغییرات جوی را دچار سرگیجه و سردرد کنید، کار چندان دشواری پیش رو نخواهید داشت. با گفتن عبارت ۳کلمه‌ای «سازمان تجارت جهانی‌» (WTO) به آنچه می‌خواهید، خواهید رسید. به نوامبر سال ۲۰۰۱ در دوحه قطر بازمی‌گردیم. سازمان تجارت جهانی فرآیندی را پایه‌گذاری کرد که تحت عنوان «رشته مذاکرات توسعه قطر» شناخته شده است. این جرقه تلاشی بود برای افزایش مبادلات جهانی آن هم با محدود شدن مرزهای تجارت جهانی. ۸ سال بعد، عنوان «رشته مذاکرات» هنوز هم به کار می‌رود و به نوعی زنده است؛ اما باید به آن، عنوان گفتگوهایی داد که با اختلاف نظرهای زیادی همراه است. بخصوص در زمینه کمک‌های مالی مربوط به صنایع کشاورزی و اختلاف‌های موجود میان کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته. از این رو، جای هیچ گونه تعجبی ندارد که کشورهایی نظیر هند و روسیه هر یک طرح‌های خاص خود را در قبال رویارویی با تغییرات جوی به کار می‌گیرند. نکته مهم این است که هیچ پایانی نیز برای این اختلاف نظرها تصور نمی‌شود.

در حال حاضر، به نظر می‌رسد مذاکراتی که در خصوص تغییرات جوی در گوشه و کنار جهان برگزار می‌شود نیز به سرنوشت مشابهی دچار شده باشد. قرار است در روزهای آتی، سران عالی‌رتبه کشورهای مختلف جهان در نشست ویژه سازمان ملل که در کپنهاگ دانمارک برگزار می‌شود، حضور یابند و صرفا به دلیل آن که پیمان در حال انقضای کیوتو، آخرین روزهای حیات خود را سپری می‌کند، جایگزین تازه‌ای برای آن طراحی و ارائه کنند. اما نکته‌ای که در این میان، کاملا بدیهی به نظر می‌رسد و از اظهارنظرهای دیپلمات‌های عالی‌رتبه کشورهای مختلف جهان در بارسلونا که آخرین گفتگوهای بین‌المللی در زمینه تغییرات جوی تا پیش از برگزاری نشست کپنهاگ در آن برگزار شده نیز بخوبی مشخص است، دستیابی به توافق کلی میان کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته جهان در خصوص اعمال محدودیت‌هایی درباره انتشار گازهای آلاینده جوی تقریبا ناممکن خواهد بود. این نگرانی بخوبی در صحبت‌های یائو دی بوئر، رئیس کنوانسیون تغییرات جوی سازمان ملل دیده می‌شود: «فکر نمی‌کنم بتوانیم به توافق جامعی در این زمینه دست پیدا کنیم.»

اما امیدواری‌هایی نیز هر چند کمرنگ در این زمینه وجود دارد. رئیس کنوانسیون تغییرات جوی سازمان ملل در اظهارنظری نسبتا امیدوارکننده می‌گوید: نشست کپنهاگ می‌تواند ثابت‌کننده تمایل جهانی جهت لزوم رسیدن به نقطه عطفی در فرآیند مقابله با تغییرات جوی تلقی شود و از آن گذشته، از چنین نشستی می‌توان به منظور تهیه پیام سیاسی برای سران کشورهای جهان در زمینه دستیابی به اهداف در نظر گرفته شده در سال ۲۰۱۰ استفاده کرد. به عقیده بسیاری از کارشناسان محیط زیست زمین، سال ۲۰۱۰ مقطع حساسی از عصر حاضر تلقی می‌شود که در آن، اجماع جهانی برای مقابله با گرمایش زمین و تغییرات جوی فراگیر حاصل خواهد شد. با این حال، به نظر می‌رسد یک نگرانی همچنان وجود داشته باشد: آمریکا. این کشور در قبال پیمان کیوتو موضعی انفعالی داشته است و اکنون نیز که این پیمان، نفس‌های پایانی خود را می‌کشد، بخوبی روشن است که دیدگاه‌های آمریکا در کنار تقویت دیدگاه‌ها جهت دستیابی به اجماعی جهانی علیه گرمایش زمین و تغییرات جوی‌ آن همچنان چالش‌برانگیز باشد. این تردید زمانی بیشتر خود را نشان می‌دهند که هنوز در سنای آمریکا، قانون تجارت کربن در بن‌بست بزرگی گیر افتاده است.

سران عالی‌رتبه کشورهای مختلف جهان در کپنهاگ دانمارک حاضر می‌شوند تا جایگزین تازه‌ای برای پیمان در حال‌‌انقضای کیوتو طراحی و ارائه کننددر چنین شرایطی است که بسیاری از کشورهای جهان نیز برگزاری نشست‌هایی همچون نشست کپنهاگ را بیهوده عنوان می‌کنند. در بارسلونا سران ۵۰ کشور آفریقایی با خارج شدن از مذاکراتی که درخصوص راهبردهای رویارویی با تغییرات جوی و گرمایش زمین برگزار شده بود، اعتراض خود را به این نکته ابراز کردند که کشورهای ثروتمند جهان به کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی خود اقدام نمی‌کنند.

اتحادیه اروپا متعهد شده تا کاهش ۲۰ درصدی را اعمال کند و البته این قول را نیز داده است که در صورتی که دیگر کشورهای جهان نیز به تعهدات مشابه خود عمل کنند، این رقم را به ۳۰ درصد نیز برساند؛ اما بن‌بست موجود در سنای آمریکا بر سر قانون تجارت کربن موجب می‌شود کاهش سطوح کربنی تا سال ۲۰۲۰ تنها ۴ درصد کمتر از سال ۱۹۹۰ باشد و این یعنی یک نگرانی بزرگ.

اما اگر به کشورهایی که در فرآیند دستیابی فراگیر به توافقی جامع در زمینه مقابله با تغییرات جوی همکاری دارند، نگاه کنیم، چین و هند دو غولی هستند که کلید رسیدن به چنین توافقی به نوعی دست آنهاست. این دو کشور از جمله سرزمین‌های پهناور جهان به شمار می‌آیند که آلایندگی‌های کربنی آنها به صورت بالنی در حال افزایش است. با این حال آنها بازی را با حضور آمریکا به راه انداخته‌‌اند. این دو کشور اعلام می‌کنند که منتظر هرگونه گامی از سوی آمریکا هستند و این در حالی است که واشنگتن می‌گوید چین و هند نیز باید اقدامی فوری انجام دهند.

این بن‌بستی است که کارشناسان آغاز شکل‌‌گیری آن را به دوران ریاست جمهوری جورج بوش نسبت می‌دهند و گرچه اوباما خود را دارای تفکراتی در جهت تحقق ایده سبز زیست‌محیطی می‌داند؛ اما در دوران فعلی نیز این گره کور حتی شل هم نشده است. حامیان محیط‌زیست و فعالان مبارزه با تغییرات جوی، سایر کشورهای توسعه‌یافته جهان از جمله کشورهای پیشرفته اروپایی را نیز شایسته انتقاد می‌دانند. در حالی که این کشورها از تعهدات خود در زمینه کاستن از آلاینده‌های جوی طفره می‌روند و کشورهای در حال توسعه را به دلیل عمل نکردن به تعهداتشان در این زمینه شماتت می‌کنند.

به عقیده آنتونیو هیل، مشاور امور آب و هوای oxfam ، بروشنی پیداست که کشورهای ثروتمند جهان از آمریکا به عنوان بهانه‌ای برای اولویت دادن به برنامه‌ها و سیاستگذاری‌های خاص خود در مقایسه با قربانی شدن میلیون‌ها انسان از طریق تغییرات جوی استفاده می‌کنند.

البته این موارد تنها یک روی سکه است. در حال حاضر مباحث جنجال‌برانگیزی درخصوص این نکته وجود دارد که چه میزان کمک مالی باید به کشورهای در حال توسعه جهان پرداخت شود که قرار است خود را برای رویارویی با گرمایش زمین آماده سازند؟

اتحادیه اروپا برآورد کرده است کمک مالی ۱۵۰میلیارد دلاری تا سال ۲۰۲۰ یک ضرورت است؛ اما هنوز مشخص نیست آیا آمریکا با این رقم کلان موافقت خواهد کرد یا نه؟ از آن گذشته به نظر نمی‌رسد چشم‌انداز روشنی در این ارتباط وجود داشته باشد که چه کشورهایی و به چه میزان در تامین این کمک بزرگ مالی حضور داشته باشند؟

مترجم: مهدی پیرگزی

منبع: Time