غولی بی مهار به نام المپیک

از ۱۸۹۶ تا ۲۰۱۲ چگونه گذشت

بازی‌های المپیک مدرنی که از سال ۱۸۹۶ ابداع شد و فقط در ایام جنگ جهانی اول و دوم شاهد تعطیلی سه دوره خود بود، بعد از شروع محقرانه سال ۱۸۹۶ در آتن اینک در آغاز دوره سی‌ام خود در لندن تبدیل به غولی سیاسی، اجتماعی، تبلیغاتی شده که مهار آن حتی از کمیته بین‌المللی المپیک (IOC)‌ و نهضت المپیک که بانیان و خالقان آن بودند، برنمی‌آید.

از آغاز، قرار گذاشته شد که المپیک‌ها فقط هر چهار سال یک بار برگزار شود، اما شدت استقبال از آن به حدی بود که یک دوره بینابینی نیز برای این رقابت‌ها در حدفاصل ادوار ۱۹۰۴ و ۱۹۰۸ تدارک دیده و اجرا شد. بین سنت‌لوییز ۱۹۰۴ و لندن ۱۹۰۸، مسابقات ۱۹۰۶ آتن نیز برپا شد که IOC هنوز از پذیرش آن به عنوان یک دوره رسمی المپیک ابا دارد. اگر در آغاز فقط ۱۲ کشور به دوره نخست المپیک آمدند، اینک فقط سهمیه‌گذاری‌ها و گذاشتن رکوردهای ورودی است که باعث توقف ورزشکاران پرشمار متوسط در برابر دیوار بلند المپیک‌ها شده و تعداد کشورها را در مرز ۲۰۵ نگه داشته و شمار ورزشکاران را کمتر از ۱۱ هزار نفر کرده است.

المپیک ۱۹۱۶ در برلین به این سبب که خود آلمانی‌ها آتش‌افروزی و جنگ جهانی اول را برپا کردند و المپیک‌های ۱۹۴۰ هلسینکی و ۱۹۴۴ لندن به این سبب که ژرمن‌ها باز با راه‌اندازی حزب نازی پایه‌گذار جنگ جهانی دوم شدند، برگزار نشد، اما لندن به جبران المپیک لغو شده ۱۹۴۴، سال ۱۹۴۸ میزبان المپیک شد و نوبت هلسینکی هم سال ۱۹۵۲ رسید و بعدها کار به المپیک توکیوی ۱۹۶۴، مکزیک ۶۸، مونترال ۷۶، سئول ۸۸، سیدنی ۲۰۰۰ و پکن ۲۰۰۸ هم رسید.

حالا در قرن بیست و یکم و هزاره سوم با وجود مخارج نجومی میزبانی المپیک‌ها بر سر برگزاری آن رقابت و دعواست زیرا پول و هزینه‌اش را ولو با تاخیر پس می‌دهد و کشور میزبان را به یک شکوه تبلیغاتی ویژه نایل می‌کند و مدت‌ها در صدر اخبار جهانی جای می‌دهد.

شاید ناآرامی‌های بزرگ سیاسی، المپیک ۷۲ را ویران و المپیک‌های ۸۰ و ۸۴ را بی‌رونق کرده باشد و به المپیک ۷۶ هم که توسط آفریقایی‌ها تحریم شد، لطمه‌زده باشد، اما نهضت المپیک برخود می‌بالد که ۱۱۶ سال بعد از به راه افتادن المپیک‌های مدرن، موجود و مخلوقی را در دست دارد که همه قبول دارند از یک واقعه ورزشی صرف به یک پدیده بزرگ اجتماعی تغییر ماهیت داده و مرزهای سیاست را درنوردیده است. بازی‌های المپیک به نوعی تبدیل به سلاحی هولناک شده و خیلی‌ها برتری حکومتی خود را در سایه اثبات رجحان ورزشی خود در المپیک‌ها جستجو می‌کنند.

هنوز هم جام‌جهانی فوتبال که مثل المپیک‌ها هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود به لحاظ جذابیت و جلب توده‌ها چند گام از المپیک‌ها پیش و از آن محبوب‌تر است، اما وسعت تاثیرگذاری المپیک‌ها چیز دیگری است و سند آن را می‌توان پویایی و چشم نوازی رشته‌هایی چون دوومیدانی، ژیمناستیک و شنا دانست. اعجاز ورزشکاران این رشته‌ها بارها توسط غوغاهای دوپینگ مخدوش شده، اما ابرهای تیره معمولا کنار رفته و خورشید غنای فنی المپیک‌ها که ایرانی‌های هنرمند نیز در آن سهیم بوده‌اند تابیدن گرفته است.

لندن ۲۰۱۲ و وجوه مختلف آن در صفحات پیش رو مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت که نمادهای گذشته و امروز آن، ۱۶ روز داغ و استثنایی و غیرقابل پیش‌بینی را نوید می​دهد.

● المپیک‌های شلوغ

ابتدا تعداد شرکت‌کنندگان المپیک کمتر از آن بود که در قالب چنین نام بزرگی بگنجد، اما بتدریج قضایا برعکس شد و شمار حاضران چنان بالا گرفت که کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) تعداد رشته‌ها را کاهش داد و اجازه نداد که حداکثر از ۳۵ و سپس ۳۰ ورزش در هر دوره بازی‌ها فراتر رود و شمار ورزشکاران حاضر در المپیک نیز به عدد حداکثر ۱۰۵۰۰ نفر محدود شد.

با این حال امروز هم درباره زیاد بودن این اعداد بحث و اظهارنظر جریان دارد و گفته می‌شود که تعداد زیاد همراهان و هیات‌های اعزامی و دشواری جا دادن آنها در دهکده المپیک، همواره میزبان‌ها را آزار می‌دهد. این در حالی است که تعداد کشورهای به رسمیت شناخته شده در سازمان ملل و کمیته بین‌المللی المپیک به عدد ۲۰۹ رسیده و هر چند خیلی‌ها از آنها حداکثر دو تا چهار نفر را به این رقابت‌ها می‌فرستند، اما تعدد نام‌ها باز هم مساله‌ساز و برنامه‌ریزی برای این همه رشته طی فقط شانزده روز برگزاری مسابقات پیوسته دشوارتر می‌شود.

تعدادی از رشته‌های ورزشی المپیک‌ها خود مبتنی بر مواد و قسمت‌های متعدد هستند و دوومیدانی، شنا، تیراندازی و قایقرانی مدال‌هایی غیرقابل شمارش دارند. اگر از روز اول المپیک‌های مدرن تا امروز را مبنای بررسی خود قرار دهیم متوجه می‌شویم که فقط چهار رشته، ‌دوومیدانی، شنا، شمشیربازی و ژیمناستیک همواره در این رقابت‌ها حاضر بوده و هرگز حذف نشده‌اند و بقیه رشته‌ها گاه بوده و گاه حذف شده‌اند. ورزش‌های والیبال، بسکتبال و بدمینتون اولین بار سال ۱۹۲۴ به طور امتحانی وارد برنامه بازی‌های المپیک شده و بتدریج در ادوار بعدی جایشان قطعی و ثابت و مدال‌هایشان رسمی شد.

● بریتانیایی‌ها در انتظار ۴ میلیارد سود

اگر آخرین ادعای انگلیسی‌ها را قبول داشته باشیم هزینه برگزاری المپیک سی‌ام در خاک این کشور قدری بیش از ۹ میلیارد پوند بوده است. یک خرج عمده بریتانیایی‌ها در راه میزبانی المپیک ۲۰۱۲ به ساخت دهکده ورزشکاران این بازی‌ها مربوط شده است. این دهکده که در منتهی‌الیه شرق لندن قرار دارد، چهره شرق پایتخت انگلیس را که در همه ‌جای آن می‌توان بناها و عمارات سنتی را یافت، تغییر داده و آن را مدرن‌تر کرده است. در پارک المپیک ۹ ورزشگاه و سالن ورزشی دایر شده است که دو مورد از آنها موقتی است و بعد از اتمام المپیک و پارالمپیک برچیده خواهند شد.

اگرچه مخارج ساخت تاسیسات مسابقه‌ها بسیار بالا و سایر هزینه‌های رقابت‌ها نیز چشمگیر بوده است، بریتانیایی‌ها امیدوارند المپیک ۲۰۱۲ در طول زمان و به واقع طی سه چهار سال آینده حداقل ۱۳ میلیون پوند را به خزانه آنها برگرداند که در آن صورت ۴ میلیارد پوند سود خالص نصیب میزبان این دوره المپیک خواهد شد.

نگاه اول بریتانیایی‌ها به توریست‌هایی است که حین سفر به لندن سری به تاسیسات المپیک هم خواهند زد و پول‌ها و ورودیه‌هایی را برای بازدید از آن خواهند پرداخت. المپیک ۲۰۰۸ در پکن به روایتی ۵/۳ میلیارد سود را نصیب میزبانان چینی‌اش کرد.

این در حالی روی داد که رویکرد و تکیه بیش از حد چینی‌ها به سازمان‌های خارجی و سرمایه‌گذاران غریبه و افراد واسطه و دلال به قصد تامین هزینه‌های لازم و ساماندهی امور تبلیغاتی مسابقات عملا دست آنها را از مقادیر زیادی سود بالقوه که در صورت معامله مستقیم آنها با نهادهای سرمایه‌گذار نصیب‌شان می‌کرد، کوتاه ساخت.

وصال روحانی