ضربه به نظریه اکسیژنی انقراض

اگر دوست دارید می‌توانید آن را مدرک خزه‌ای بنامید که نمی‌سوزد. همین مدرک می‌تواند نشان دهد که یکی از مظنونان اصلی در بزرگ‌ترین انقراض توده‌ای تاریخ زمین به کلی بی‌گناه است. …

اگر دوست دارید می‌توانید آن را مدرک خزه‌ای بنامید که نمی‌سوزد. همین مدرک می‌تواند نشان دهد که یکی از مظنونان اصلی در بزرگ‌ترین انقراض توده‌ای تاریخ زمین به کلی بی‌گناه است. تا سال‌ها، دانشمندان فرضیه‌های گوناگونی ارائه می‌کردند که چرا ۹۰ درصد از گونه‌هایی که ۲۵۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کردند، ناگهان منقرض شدند. بعضی معتقدند علت آن یک شهاب‌سنگ بود مانند همانی که ۱۳۵ میلیون سال پس از آن باعث انقراض دایناسورها شد. بعضی دیگر فوران‌های آتشفشانی عظیم یا افت شدید سطح اقیانوس‌ها را پیشنهاد کرده‌اند. ایده‌ای که در این اواخر توجه عموم را به خود جلب کرده آن است که اکسیژن با شتاب زیادی رقیق شد و جانوران به این دلیل ساده هوای کافی برای تنفس نداشتند. اما سنگ‌های این دوره هنوز حاوی زغال چوب هستند که یعنی در هوا اکسیژن کافی برای سوختن گیاهان وجود داشت.

از این رو کلر بلچر (C.Belcher)، زیست‌شیمیدان کالج دانشگاهی دوبلین در ایرلند، لباس اکسیژن پوشید و وارد یک اتاقک اتمسفری به اندازه یک اتاق واقعی شد. در آنجا او چند ماه تلاش کرد تا چیزهای مختلف را در اکسیژن کم بسوزاند. بلچر می‌گوید «کاغذ در کمتر از ۱۴ درصد اکسیژن مشتعل نمی‌شود و حتی پس از آن هم با شعله پایداری نمی‌سوزد.» شمع روشن نمی‌شود مگر آنکه اکسیژن به سطح ۱۷ درصد حجمی برسد و چوب کاج که فوق‌العاده قابل‌اشتعال است فقط وقتی با شعله شروع به سوختن می‌کند که اکسیژن به ۱۸ درصد برسد. خزه در کمتر از ۱۵ درصد اکسیژن به هیچ وجه نمی‌سوزد و تا غلظت اکسیژن در هوا به ۱۷ درصد نرسد واقعا آتش نمی‌گیرد. امروزه اکسیژن ۲۱ درصد هوا را تشکیل می‌دهد. این نتایج در شماره ۲۹ اوت ژورنال ساینس منتشر شد. دکتر بلچر می‌گوید این نتایج فرضیه اکسیژن را رد نمی‌کند ــ در داده‌های مربوط به زغال چوب به قدر کافی جزئیات مشخص نیست که بر اساس آنها بتوان دوره‌ای به طول نزدیک به ۱۰۰ هزار سال را تشخیص داد که در آن سطح اکسیژن افت کرده بود. اما به گفته او طرفداران این ایده باید به دنبال شواهد بیشتری در سنگ‌ها باشند.

New York Times, Sep.۲, ۲۰۰۸

کنت چانگ

ترجمه کوروش پیربازاری