مرزنگوش

▪ نام: مرزنگوش
▪ نام علمی: Origanum Majorana
▪ نام انگلیسی: Sweet Marjoram
نام‌های دیگر این گیاه مرزنجوش، آدان‌الفار و مردقوش، مرده گوش، حیق‌الفیل و گوش موش و انجوک و ریحان دارد و حیق الفتی و حیق‌القنا …

نام:

مرزنگوش

نام علمی:

Origanum Majorana

نام انگلیسی:

Sweet Marjoram

نام‌های دیگر این گیاه مرزنجوش، آدان‌الفار و مردقوش، مرده گوش، حیق‌الفیل و گوش موش و انجوک و ریحان دارد و حیق الفتی و حیق‌القنا و مروس اقطی و سمسیمون و سمسق و بردقوس و کحلا می‌باشد (۱) و (۵) مرزنجوش معرب از مرزنگوش و غیر آذان‌الفار است چه اصلاً برگ آن شبیه به گوش موش نیست(۲) از جمله گیاهان خوشبو است لذا در صابون‌سازی جهت معطر ساختن آن استفاده می‌کنند نیز برگ آن را پس از خشک کردن گرد نموده، در معطر ساختن غذا استفاده می‌کنند(۳).

ظاهر گیاه دارای برگ کم‌عرض و متقابل و بیضوی و بدون دندانه و گل سفید مایل به سرخ کوچک و پوشیده از ۴ ردیف برگ‌های مایل به سفید به‌صورت کروی و تخمی مانند تخم ریحان و شفاف است بوی معطر نافذ و طعم پسندیده دارد (۱).

برگ و سه شاخه گلدار آن جزء (بخش داروئی) medical part گیاه می‌باشد که در اسانس‌‌گیری از آن استفاده می‌کنند (۳). این جنس در ایران یک گونه علفی چند ساله با سه زیر گونه است که معمولاً در مناطق جنگلی و روی دیواره‌های پرشیب و گاهی در میان صخره‌ها می‌روید (۴).

عوارض جانبی، فاقد هرگونه عارضه جانبی (۶) خواص گیاه: لطیف و بازکن و گذارنده روغن آن گرمی می‌دهد، مسهل است، خشکیده مرزنجوش را با عسل مخلوط می‌کنند و بر پوست می‌مالند لکه‌های سیاه خونی و سبز رنگ خونی را از بین می‌برد.

همچنین برای زدودن لکه‌های خونی زیر چشم مفید است.

مفاصل، پیچش مفاصل را علاج می‌کند و درد پشت و بیخ ران را تسکین می‌دهد. با عسل علاج خستگی است.

سر:

هر سه درد عادی یا سودائی را درمان می‌کند. قطره‌هائی از آن را در گوش چکانند درد گوش را آرام می‌کند.

پادزهر:

با سرکه، پادزهر نیش کژدم است (۷). جهت رفع بدبوئی عرق و ورم خار چشم نافع است.

مصلح این گیاه کاستی و تخم خرفه بوده و بدل آن سوستبر می‌باشد. مالیدن مرزنجوش بر موضع حجامت، برطرف‌کننده جای زخم است (۸).

کاربردهای گیاه در تهیه فرآورده‌های آرایشی و تغذیه از آن استفاده می‌شود همچنین دارای اثر آرام‌کننده و نیرودهنده نظیر سایر گیاهان این تیره می‌باشد. اثر التیام‌دهنده بر زخم دارد (۳).

دارای خواص ضدمیکروبی است در رینیت و سرماخوردگی اطفال از آن استفاده می‌شود. در افسردگی‌ها و سرگیجه و اختلالات روده - معده‌ای، نیز میگرن و سردردهای عصبی در پزشکی عام (fok medicine) استفاده می‌شود (۶).

وحید اسلامی (دانشجوی پزشکی، عضو گروه تحقیقات طب سنی ایران، مرکز پژوهش‌های علمی، دانشگاه علوم پزشکی تهران)

۱) لغت‌نامه علی‌اکبر دهخدا

۲) بیرونی، ابوریحان، الصدینه فی‌الطب تصحیح عباس زریاب خوبی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۰

۳) زرگری، علی. ”گیاهان داروئی“ جلد ۵، چاپ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

۴) مظفریان، ولی‌اله. رده‌بندی گیاهان. جلد ۱، چاپ اول، تهران، رشد دانش امروز ۱۳۷۳

۵) فرهنگ رستنی‌ها دکتر هادی کریمی ص ۵۳۵

۶) Physician Desk Reference ص ۱۰۰۳

۷) ابن سینا، حسین ”قانون در طب“، عبدالحسین شرفکندی، تهران، سروش ۱۳۶۷

۸) عقیلی خراسانی، محمدحسین، مخزن‌الادویه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷.