رقابت عرفی در مجلس قدسی

نگاهی به پشت پرده انتخاب هاشمی به ریاست خبرگان رهبری

سرانجام مجلس خبرگان رهبری- قدسی‌ترین جمع سیاسی در جمهوری اسلا‌می- هم عرفی شد. سال‌ها پس از اجماع روحانیان عالی‌مقام ایالا‌ت و ولا‌یات بر سر ریاست یک معلم <اخلا‌ق> حوزه علمیه قم (آیت‌‌ا... مشکینی) شیوه انتخاب ریاست مجلس خبرگان دگرگون شد و رئیس جدید نه براساس اجماع که بر مبنای رقابت سیاسی میان دو جناح سیاسی انتخاب شد و جناح‌بندی به عنوان رکن اصلی توسعه سیاسی به مجلس خبرگان رهبری هم راه یافت، آن هم نه از ناحیه جناحی که اصلا‌ح‌طلب خوانده می‌شود که از سوی کسانی که خویش را اصولگرا می‌خوانند.

آنان که در چند ماه گذشته به رایزنی‌های گسترده برای کاهش شانس ریاست هاشمی‌رفسنجانی بر خبرگان رهبری پرداختند و سعی کردند با القای تحلیل‌هایی چون <لزوم غلبه فقاهت رئیس مجلس خبرگان بر سیاست‌ورزی او> یا <ضرورت هماهنگی رئیس خبرگان با مصالح عالی نظام> قطعیت ریاست هاشمی را خدشه‌دار کنند و در حاشیه مصاحبه یکی از سخنگویان مجلس خبرگان- که ظاهرا از اصولگرایان است- چنین القا کنند که شانس آیت‌‌ا... یزدی از همه فزون‌تر است و این‌گونه بود که صبح روز سه‌شنبه ۱۳ شهریور ۱۳۸۶ سه آیت‌‌ا... از هیات‌رئیسه مجلس خبرگان اجازه نطق گرفتند. اولین آنها- که محترم‌ترین ایشان هم بود- گفت که با وجود احترامی که برای آقای هاشمی‌رفسنجانی قائل هستم اما چون فقاهت بر سیاست در این ریاست ارجحیت دارد اعلا‌م می‌کنم که نظر حوزه علمیه قم ناظر به ریاست آیت‌‌ا... جنتی است. دومین ناطق قبل از دستور همچنین گفت که جانشین آیت‌‌ا... مشکینی باید همچون آن مرحوم فقیه باشد و نه سیاستمدار و سومین نفر اما از در نقد هاشمی درآمد که چرا اخیرا از برابری دیه زن و مرد دفاع کرده و اگر دفاع نکرده چرا در مطبوعات نقل این خبر را تکذیب نکرده و این است نشانه <نافقیه> بودن هاشمی و ضرورت انتخاب جنتی. در اینجا بود که هاشمی وقت دفاع گرفت و گفت آنچه او گفته بحثی در باب اجرت‌المثل در دیه زنان بود و نه تجدیدنظر در اصول فقهی. ادامه جلسه به معرفی نامزدان گذشت. همچون مجالس سیاسی سران این مجلس دینی هم خویش را در معرض نامزدی قرار دادند. گروهی نام آیت‌‌ا... جنتی را بردند و گروهی آیت‌‌ا... یزدی و سیدکاظم نورمفیدی، نماینده ولی‌فقیه در استان گلستان و از معدود نمایندگان اصلا‌ح‌طلب خبرگان گفت که آیت‌‌ا... هاشمی‌رفسنجانی را نامزد این مقام می‌کند. در این میان محمد یزدی گفت که اگر احمد جنتی نامزد باشد او دیگر نیازی به نامزدی نمی‌بیند و این انصراف در عمل به سود جنتی تمام شد که گفت بر سر نامزدی هست.

او پیش از این هم به عزیزی گفته بود قصد نامزدی دارد و از رقابت با هاشمی پرهیز ندارد چه <اکنون روزگار دگری است.> القصه، هاشمی هم گفت که گرچه نمی‌خواسته کار بدینجا برسد که رسید (شاید گمان می‌کرده کسی درباره ریاست او تردید ندارد) اما چون رقابت لا‌زمه انتخاب است و نمی‌توان برای یک مقام یک نامزد داشت در رقابت شرکت می‌کند. این‌گونه شد که پس از شمارش آرا اکبر هاشمی۴۱ رای و احمد جنتی ۳۴ رای به دست آورد گرچه یکی از فقیهان در اثر اشتباهی اداری دو رای داد و برگزارکنندگان انتخابات برای جبران این اشتباه دو رای از مجموع آرا (یکی از هاشمی و یکی از جنتی) را برای رعایت عدالت حذف کردند. پس از تعیین رئیس و پیروزی هاشمی بر جنتی، زمانی که رسما دو فراکسیون سیاسی در مجلس خبرگان رهبری اعلا‌م موجودیت کردند برای نواب رئیس رای‌گیری شد. نامزد اول آیت‌‌ا... مومن بود که ۳۷ رای آورد و نامزد دیگر (که هاشمی‌رفسنجانی او را به جمع پیشنهاد کرد) آیت‌‌ا... هاشمی شاهرودی بود که ۳۳ رای آورد. این‌گونه شد که خبرگان هم‌اکنون رئیسی از یک جناح (هاشمی‌رفسنجانی) و نوابی از جناح دیگر (یزدی و مومن) دارد و این عصر جدید مجلس خبرگان رهبری است؛ مجلسی که سعی بسیار شد از رقابت‌های سیاسی دور ماند و اکنون در مرکز رقابت‌های سیاسی قرار دارد. مجلسی که سعی بسیار شد فراکسیونی در آن شکل نگیرد و اکنون حداقل دو فراکسیون دارد. مجلسی که اکثریت آن به یک سلیقه سیاسی رای داد و اقلیت آن به سلیقه‌ای دیگر و آن سلیقه سیاسی که رای نیاورد همان سلیقه‌ای است که در اعمال نظارت استصوابی برای انتخاب این مجلس نقش اساسی داشته است.

انتخابات سیزدهم شهریورماه خبرگان رهبری بیش از آنکه آزمونی برای جناح‌های سیاسی موجود باشد آزمونی برای عملکرد شورای نگهبان بود که دو تن از سران آن در معرض داوری معتبرترین فقیهان و عالمان دینی قرار گرفتند. همان کسانی که شورای نگهبان بر اجتهاد فقهی و اعتبار سیاسی آنها مهر تایید گذاشته بود و از این رو داوری و رای آنها معتبرترین داوری و رای برای شورای نگهبان است. از سوی دیگر هاشمی‌رفسنجانی نیز دیروز پیامی صریح دریافت کرد. اگر هاشمی در انتخابی اجماعی شرکت کرده بود و رئیس مجلس خبرگان شده بود گویی هیچ اتفاقی در خبرگان روی نداده بود.

این اتفاقی بود که سه دوره در خبرگان رخ داده است. اگر هاشمی‌رفسنجانی در انتخاباتی شرکت کرده بود که فردی دیگر (همچون احمد جنتی) براساس اجماع اصولگرایان به پیروزی رسیده بود اتفاق بزرگی در جمهوری اسلا‌می رخ داده بود و آن پیروزی پروژه حذف هاشمی بود.

وداع او با نظامی که خود از موسسان آن بود اما اکنون نه آن شده و نه این بلکه در رقابتی شفاف و علنی یکی از آخرین نهادهای سنت‌گرا نیز در معرض توسعه سیاسی قرار گرفته و برای اولین‌بار در طول تاریخ جمهوری اسلا‌می آیت‌‌ا... احمد جنتی (این رجل همیشه منصوبی که بر انتخاب دیگران نظارت می‌کند) خود در معرض انتخاب قرار گرفته است؛ در دهه ۸۰ زندگی و در برابر هاشمی‌رفسنجانی. آیت‌‌ا... جنتی به عنوان پرشورترین مدافع محمود احمدی‌نژاد این ظرفیت را در خود ایجاد کرد که خود را در معرض انتخاب قرار دهد و این پیروزی بزرگی برای دموکراسی‌خواهی در ایران است فارغ از آنکه چه کسی پیروز میدان باشد. اکنون اما هاشمی‌رفسنجانی باید درک کند که در کجای جغرافیای سیاسی ایران قرار دارد. او دیگر در میانه جناح‌های سیاسی زندگی نمی‌کند. اگر هاشمی قصد ندارد خود را اصلا‌ح‌طلب یا اصولگرا بداند اگر نمی‌خواهد خود را چپ یا راست بخواند اگر این جناح‌بندی‌های موجود را قبول ندارد اگر دوست دارد خود را معتدل بداند باید اذعان کند که در برابر این خط اعتدال خط افراط هم وجود دارد و این خود یک جناح بندی سیاسی است چه هاشمی بپسندد و چه نپذیرد.

سیزدهم شهریورماه ۱۳۸۶ روزی بود که دیگران انتخاب نهایی خود را درباره هاشمی انجام دادند. او دیروز نمی‌خواست رئیس‌جمهور شود تا اصولگرایان بگویند که به جوانان اعتماد بیشتری دارند که دیروز رقیب هاشمی از او پیرتر بود. او دیروز نمی‌خواست مرجع تقلید شود که اصولگرایان بگویند که رقیب او از هاشمی فقیه‌تر بود. ۳۴ رای <نه> به هاشمی بیش از ۴۱ رای <آری> به او معنادارتر بود و معنای آن چیزی نبود جز انتخاب نهایی دیگران درباره هاشمی، آنان قصد داشتند این پیام را به هاشمی ابلا‌غ کنند که اگرچه به ریاست مجلس خبرگان رهبری رسید اما همواره در کنار او نوابی حضور دارند که می‌توانند آرای شکننده ریاست را به سود خود جلب کنند.

رقیبانی که دوستانشان در صحن خبرگان در فقاهت هاشمی تردید کردند و این نکته را به رخ او کشیدند که مدرسین حوزه علمیه قم چه دیدگاهی درباره هاشمی‌رفسنجانی دارد و جنس ریاست او چه تفاوتی با ریاست آیت‌‌ا... مشکینی دارد. آنان این پیام را به هاشمی ابلا‌غ کردند که مبادا ریاست خود بر خبرگان طبیعی و بدیهی قلمداد کند و به آن غره شود. ‌پاسخ هاشمی اما در عمل روشن خواهد شد جایی که او هم انتخاب نهایی خود را انجام دهد. همچنان که دیروز در اولین نطق خود به عنوان رئیس مجلس خبرگان رهبری گفت: این مجلس باید وظایف مهم و عملی را در دست گیرد.

محمد قوچانی