در انتظار یک اتفاق ساده

نگاهی به وضعیت تولید در سینما به بهانه جشنواره فیلم فجر

کم‌تر از ۵۰ روز به برگزاری مهم‌ترین جشن و جشنوارهء سینمایی کشور باقی مانده، جشنواره‌ای که ۲۶ سال از عمر آن می‌گذرد و طی این مدت فراز و نشیب‌های بسیاری را متحمل شده است، جشنواره‌ای که روزگاری آیینهء تمام نمای سینمای ایران به شمار می‌رفت و مرور یک سالهء عملکرد اهل سینما و مسوولان بود و بسیاری از فیلمسازان دغدغهء شرکت در آن را داشتند و از بردن سیمرغ بلورین به خانه‌هایشان مباهات می‌کردند، شاید فقط طیفی از تجاری‌سازان سینما بودند که فیلم‌هایشان را در جشنواره شرکت نمی‌دادند و آن‌ها را روانهء اکران می‌کردند اما چند سالی است، رفته رفته از هیجان‌های جشنواره کاسته می‌شود. نه دیگر از تماشاگرانی که روزگاری زیر برف سنگین زمستانی به امید دیدن فیلمی ‌از فیلمساز مورد علاقه‌شان ساعت‌های متمادی در صف‌های طویل می‌ایستادند، خبری هست و نه فیلمسازان دشواری‌های ماراتن رساندن فیلمشان به جشنواره را به جان می‌خرند.

اما به هر حال و با تمامی‌این اوصاف، جشنوارهء فیلم فجر یگانه اتفاقی است که هنوز شوری در فضای سینمایی و فرهنگی کشور ایجاد می‌کند، هرچند شوق‌برانگیزی آن سال به سال کم‌تر می‌شود.

● کارگردان‌ها: هم کناری نسل‌ها

بنابر آماری که در سایت رسمی ‌بنیاد سینمایی فارابی منتشر شده، هم اکنون حدود ۱۰۰ فیلم در مراحل مختلف تولید از آمادهء نمایش تا پیش تولید به سر می‌برند که پروانهء ساخت اغلب آن‌ها هم پیش از سال ۸۶ صادر شده است. هزینهء تولید این فیلم‌ها با احتساب میانگین ۲۵۰ میلیون تومان برای هر یک، رقمی ‌بالغ بر دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان می‌شود که اغلب آن‌ها نه تنها سودآور نیستند، بلکه هزینهء سرمایه‌گذاری را هم بر نمی‌گردانند. در میان این فیلم‌ها هستند آثاری که به قصد اکران پیش از جشنواره آمادهء نمایش شده‌اند، اگرچه تعدادی از آن‌ها فرصت اکران نیافته و برای حضور در بخش‌های مختلف جشنوارهء فیلم فجر آماده می‌شوند.

در بخش مسابقهء سینمای ایران جشنوارهء فیلم فجر چند سالی است حدود ۲۰ تا ۲۵ فیلم شرکت می‌کنند و ۴۴۵ فیلم هم در خارج از مسابقه به نمایش در می‌آید.

▪ بهمن فرمان آرا(خاک آشنا)،

▪ محمد رضا اصلانی (آتش سبز)

▪ علیرضا داوود نژاد (تیغ زن)،

▪ تهمینه میلانی (تسویه حساب)،

▪ کمال تبریزی (همیشه پای یک زن در میان است)،

▪ هر شب تنهایی و شب (رسول صدر عاملی)،

▪ خسرو معصومی‌(باد در علفزار می‌پیچد)،

▪ مجید مجیدی (آواز گنجشک‌ها)،

▪ محمد علی طالبی (دیوار)،

▪ رضا میرکریمی (به همین سادگی)،

▪ فرزاد موتمن (جعبه موسیقی)،

▪ منیژه حکمت (سه زن)،

▪ بهروز افخمی (فرزندصبح)،

▪ سامان مقدم (صد سال به این سال‌ها)،

▪ رضا میرکریمی (به همین سادگی)،

▪ سیامک شایقی (خواب زمستانی)،

▪ محمد متوسلانی (آخر هفته)،

▪ ابراهیم فروزش (دوست داشتن را هجی کن و‌هامون و دریا)،

▪ فریدون حسن پور(در مه بخوان)

▪ باد در علفزار می‌پیچد (خسرو معصومی)

از جمله فیلمسازان مطرحی هستند که احتمال حضورشان در جشنواره وجود دارد.

از میان دیگر فیلم‌هایی که در مرحلهء اواخر فیلمبرداری و تدوین و فنی هستند و احتمال حضورشان در بخش‌های مسابقه و مهمان جشنواره وجود دارد نیز می‌توان به:

▪ ملودی (جهانگیر جهانگیری)،

▪ خواستگار محترم (داوود موثقی)،

▪ شمع و آیینه (محمد درمنش)،

▪ بازی خطرناک (حسن هدایت)،

▪ خواب لیلا (مهرداد میرفلاح)،

▪ آتشکار (محسن امیریوسفی)،

▪ ستایش (محمدرضا رحمانی)،

▪ استشهادی برای خدا (علیرضا امینی)،

▪ مصاحبه (بهرام کاظمی)،

▪ تنها دو بار زندگی می‌کنیم (بهنام بهزادی )،

▪ محیا (اکبربابا علی خواجویی)،

▪ به خاطر خواهرم (حجت الله سیفی)،

▪ آن مرد آمد (حبیب بهمنی)،

▪ مجرم (اصغر نصیری)،

▪ درمیان ابرها (سید روح الله حجازی)،

▪ انعکاس (رضا کریمی)،

▪ چگونه ارکستر هماهنگ می‌شود (محمد احمدی)،

▪ کارناوال مرگ (رضا اعظمیان)،

▪ چراغی در مه (پناه بر خدا رضایی)،

▪ ‌ملک سلیمان (شهریار بحرانی)،

▪ گل نیلوفر(سابین ژمایل)

▪ مانگدیم (حسین محجوب) اشاره کرد.

امسال البته تعداد فیلمسازان اول و دوم هم که قصد رقابت در بخش مسابقهء فیلم‌های اول و دوم را دارند، کم نیست ;

زن‌ها فرشته‌اند (شهرام شاه‌حسینی)،

▪ همخانه (مهرداد فرید)،

▪ دایره زنگی (پریسا بخت‌آور)،

▪ کنعان (مانی حقیقی)،

▪ آتشکار(محسن امیریوسفی)،

▪ ستایش (محمدرضا رحمانی)،

▪ تنها دو بار زندگی می‌کنیم(بهنام بهزادی)،

▪ تلخ عین عسل (محمد باشه آهنگر)،

▪ آن مرد آمد (حمید بهمنی)،

▪ در میان ابرها (سید روح‌الله حجازی)،

▪ چگونه ارکستر هماهنگ می‌شود؟ (محمد احمدی)،

▪ قرنطینه (منوچهر‌هادی)،

▪ دل‌شکسته (علی روئین‌تن)،

▪ کتونی سفید (ابراهیم معیری)،

▪ پوست موز(علی عطشانی)،

▪ قند تلخ (محمد عرب)،

▪ حس پنهان(مصطفی رزاق کریمی)

▪ یک وجب از آسمان (علی وزیریان)

از جمله این آثار هستند.

در این میان تعدادی فیلم هم وجود دارد که طی ماه‌های آذر و دی ماه فیلمبرداری‌شان آغاز شده و بعید است به جشنواره برسند; هفت و پنج دقیقه (محمد مهدی عسگرپور)، چهره به چهره (علی ژکان)، مجنون لیلی (قاسم جعفری)،لاک‌پشت‌ها (ابوالحسن داوودی)، باآبرو (پرویز شیخ طادی)، موش (شاهد احمدلو)، نامزد آمریکایی من (فرهاد توحید پرست)، در شب عروسی (رضا قهرمانی) و صندلی خالی (سامان استرکی.)

پراکندگی زمان تولید را شاید بتوان وجه تمایز روند تولید ۳۳۴ سال اخیر با سال‌های پیش از آن برشمرد به طوری که ترافیک تولید پیش‌تر دو فصل تابستان و پاییز بود اما مدتی است تولید در سراسر روزهای سال پراکنده شده و از آن تعجیل‌ها و ترافیک‌های قفل شده تولید خبری نیست. البته بسیاری از فیلمسازان هنوز هم کمبود دوربین و تجهیزات لازم و به روز فنی را از مشکل‌های اساسی سینما و یکی از دلایل به تعویق افتادن تولید فیلم‌ها می‌دانند. طبق آماری که چندی پیش از سوی بنیاد فارابی منتشر شد، ۲۱ دستگاه دوربین ۳۵ میلیمتری در تولیدات سینمایی ایران به کار گرفته می‌شود که از این تعداد ۱۲ دوربین متعلق به فارابی و باقی برای بخش خصوصی است.

● تهیه‌کننده‌ها: پشتیبان‌های علاقه‌مند

با یک نگاه گذرا به فیلم‌های جشنوارهء بیست و پنجم فجر، این نکته که اغلب تهیه‌کنندگان شرکت‌کننده در این جشنواره فیلم‌هایشان را با بهره از وام‌های ارگان‌های دولتی مرتبط با سینما و یا با سرمایه‌گذاری سازمان‌های مختلف ساخته بودند، قابل اثبات است. امسال هم با توجه به این‌که در خبرهای تولید فیلم بیش‌تر به ذکر نام تهیه‌کننده و نه سرمایه‌گذار اشاره می‌شود، نمی‌توان آمار دقیقی از میزان حضور تهیه‌کننده‌های دولتی و خصوصی ارایه داد و در واقع باید تا جشنواره و اعلام تیتراژهای کامل فیلم‌ها صبر کرد و بعد به بررسی دقیق و واقعی نشست. اگرچه با توجه به بالا رفتن هزینه‌های تولیدی و علاقه‌مندی روز افزون مراکز متعدد غیرسینمایی و فرهنگی که همیشه پشتیبان و علاقه‌مند به حمایت از سینما و سرمایه‌گذاری بدون چشمداشت به گیشه و بازگشت آن بوده‌اند و تعداد فیلم‌های در دست تولید، می‌توان پیش‌بینی کرد، سینمای امسال هم خالی از این حمایت‌ها نیست.